به گزارش  خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، روح الله بهرامی مدیر کل امور عشایر استان فارس ۲۹ بهمن پارسال  با درخواست از عشایر برای پرهیز از کوچ زود هنگام  و با اشاره  به  اینکه ۷۱ درصد مراتع فارس در شهرستان‌های قشلاقی و ۲۱ درصد در شهرستان‌های ییلاقی استان قرار دارند گفت: کوچ زود هنگام و بدون برنامه موجب از بین رفتن مراتع در شهرستان‌های ییلاقی می‌شود.

او، بیان کرد: برای تعلیف دام عشایر استان، علوفه، جو و کنسانتره از شرکت‌های تعاونی عشایری در اختیار عشایر شهرستان‌های قشلاقی قرار گرفته است.

بهرامی، تصریح کرد: زمان کوچ در تقویم کوچ عشایر از ۱۵ فروردین و کوچ ماشینی از ۲۳ اردیبهشت در نظر گرفته شده است.

در حالی که گرمای زودرس و بحران خشکسالی این اجازه را نداد  تقویم کوچ به موقع اجرا شود اما بسیاری از عشایر استان فارس کوچ  زود هنگام را آغاز کردند.

شرایط سخت کوچ بسیاری را یکجا نشین کرد

آزیتا عشایرزاده دانشجوی دانشجوی رشته علوم تربیتی دانشگاه شیراز و از عشایر ایل قشقایی نیز در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، ادامه داد: بسیاری از اعضای خانواده اش یکجانشین شده اند و هم اکنون در روستای تفیهان شیراز زندگی می‌کنند  و در حال حاضر فقط خانواده خاله اش کوچ نشین هستند که آن‌ها هم زندگی دشواری دارند.

او، از کوچ اجباری پدر و مادرش در زمستان پارسال به علت کمبود علوفه مراتع محل سکونت و گران بودن قیمتش برای خرید گفت و این که آن‌ها بعد از سال‌ها یکجا نشینی مجبور شدند کوچ کنند و حالا زودتر از موعد مقرر به علت خشکسالی باز گشته اند.

عشایر زاده، افزود: دشواری‌های کوچ باعث شد بسیاری ترجیح دهند، همسر و فرزندشان یکجانشین باشند همان گونه که این بانوی عشایر همراه با برادرانش در شهرک صنعتی شیراز شاغل است و دوبرادر دیگرش دانش آموز هستند، مسیری متفاوت برای زندگی انتخاب کرده اند و در روستا اقامت دارند و با پدر و مادرشان در کوچ همراه نمی‌شوند، هر چند با تمام وجود به زندگی عشایری عشق می‌ورزند، اما فکر می‌کنند می‌توانند زندگی راحت تری را با آینده بهتر تجربه کنند.

ایل راهی برای کوچ نمانده است

همچنین بهرام شش بلوکی که خانواده اش قشلاق را در بوشهر و ییلاق را در آباده و اقلید سپری می‌کنند علت کوچ زود هنگامشان را خشکسالی دانست و ایل راه‌هایی که نابود شده اند را از مهمترین معضلات جامعه امروز عشایر برشمرد و اضافه کرد: ایل راه‌ها یا به زمین کشاورزی تبدیل شده اند یا به جاده.

به نظر این جوان زندگی عشایری در سایه بی توجهی‌ها بسیار سخت است و بسیاری از جوانان عشایر تمایلی برای ادامه‌ مسیری که دشواری فراوانی در آینده  دارد را  ندارند .

نبود دسترسی به اینترنت عامل دیگری برای گریز از کوچ نشینی

در کنار جوانانی که به امید زندگی بهتر، به شهر نشینی روی می‌آوردند هستند جوانان عشایری که با نگاهی متفاوت به زندگی می‌نگرند.

بهمن مردانلواز طایفه کشکولی از ایل قشقایی فارغ التحصیل که به عنوان راهنمای گردشگر سعی می‌کند آداب و رسوم و فرهنگ عشایری را به خوبی معرفی کند او فارغ التحصیل کارشناسی مدیریت جهانگردی است و از گردشگران سویسی گفت که چند رروز پیش مهمان آن‌ها بوده اند.

هرچند از مسیری که برای زندگی انتخاب کرده لذت می‌برد و از موفقیت هایش در جذب گردشگر ایرانی و خارجی می گوید اما به تلخی‌ها و سختی‌های زندگی کوچ نشینی هم به خوبی واقف است.

او و خانواده اش قشلاق را در ممسنی و ییلاق را در سپیدان فارس سپری می‌کنند اما تا چند روز دیگر به علت گرمای زودرس کوچ می کنند هر چند در منطقه ممسنی بارش چنان بوده که عرصه را بر آن‌ها تنگ نکرده است اما گرما‌ی زودرس آن‌ها را مجبور به کوج می‌کند.

مردانلو اظهار کرد: مشکل بزرگ امروز جامعه عشایری دسترسی دشوار به اینترنت است به ویژه در زمانی که به علت شیوع کرونا مدارس به صورت غیر حضوری برگزار می‌شود و به نظر این مشکل هم کمتر از بحران خشکسالی نیست.

 ما معنای تقویم کوچ را نمی‌دانیم

حمید گرگین پور یکی از عشایر ایل قشقایی  طایفه عمله و تیره مختارخانلو که خودش مسئول شورای عشایر است و قشلاق را در خنج و  ییلاق را در آباده فارس سپری فارس می‌کند علت کوچ زودهنگام را خشکسالی دانست و گفت: ما معنایی تقویم کوچ را نمی‌دانیم.

او، بیان کرد: در این تقویم مجوز ۲ تا ۳ ماه را در منطقه ییلاقی و همین مدت را در منطقه قشلاقی برای ما تعریف کرده اند اما به ما نمی‌گویند بقیه روز‌های سال را چه کنیم؟ وقتی آب و علوفه‌ای نیست؟

تکلیف ما چیست؟ چاره‌ای جز حرکت و تلاش برای حفظ زندگی داریم؟

ما نمی‌توانیم به دام‌ها بگوییم تا چه زمانی صبر کنند تا علوفه وعده داده شده به دست ما برسد زیرا پیش بینی مشکلات و ارائه راهکار‌ها کار دشواری نیست.

گرگین پور، تصریح کرد: ما هم می‌دانیم کوچ زود هنگام با نابودی مراتع همراه است و برای پیشگیری از این کار شرکت تعاونی‌ها عشایری می‌توانند علوفه و آب آشامیدنی لازم را به موقع در اختیار عشایر قرار بدهند تا این اتفاق نیفتند.

به نظر گرگین پور تهیه آمارنیاز‌ها و طرفیت‌ها کار چندان دشواری نیست و شرکت تعاونی‌ها در دنیای مدرن امروز بازتابی ارزشمند در ایجاد و اشتغال و تولید را با توجه به ظرفیت‌هایی که داشته اند در جامعه عشایری این نقش به خوبی تعریف نشده و تعاونی ها‌ی عشایر فقط محلی برای عرضه بی توجه به میزان نیاز است.

این عشایر ایل قشقایی با تاکید بر اینکه توسعه تعاونی عشایری راهکاری ارزشمند برای شکوفایی تولید است، ادامه داد: هزینه‌ها چند برای نگهداری دام‌ها  چند برابر شده اما سودی ندارد و قابل مقایسه با مخارج  امروز نیست.

به اعتقاد گرگین پور در قالب یک کادر اداری و پشت میز نمی‌توان برای زندگی عشایر برنامه ریزی کرد.

او، نبود ایل راه ها را از دشواری های کوچ می داند.

مدیریت کوچ بدون حمایت جامعه محلی مناطق امکان پذیر نیست!

علی اکبر امیری از طایفه شش بلوکی ایل قشقایی  است که قشلاق را در فراشبند و  ییلاق را در منطقه اقلید سپری می‌کند.

او و دیگر  اعضای ایل تصمیم دارند طبق تقویم تعیین شده کوچ پیش روند زیرا به خوبی از کوچ بی موقع آگاه هستند و می‌دانند مراتع ییلاقی در وضعیت خوبی نیستند و به همین علت آن‌ها خودشان قرق محلی را اجرا  و صبر می‌کنند تا زمان کوچ برسد.

امیری که به زندگی عشایری عشق می‌ورزد در شرح زندگیش گفت:در سال ۱۳۵۴ پدرش زندگی ایلی را ترک کردو به شهر آمده تا فرزندانش تحصیل کنند، اما بعد از تحصیل با توجه به علاقه‌ای که داشتیم دوباره به زندگی ایلی بازگشتیم با این تفاوت که حالا فعالیت ما دامنه گسترده تری دارد  و به صورت اصولی کار کشاورزی، دامداری و گردشگری را انجام می‌دهیم.

او که از فعالان عرصه حفظ محیط زیست است، بیان کرد: من جامعه ایلی ر از درون رصد می‌کنم می‌بینم آن‌هایی  که مهاجرت کردند اگر مجبور نبودند مهاجرت نمی‌کردند و آن‌هایی هم که ماندند  از خشکسالی و بی مهری‌ها شکایت دارند.

امیری، با اشاره به اینکه هر خانواده یک تولید کننده است و باید موانع تولید را از سر راهشان برداشت تصریح کرد: در ایل ما که از چندین خانواده تشکیل شده خودمان تلاش می‌کنیم برنامه ریزی هدفمند داشته باشیم که در عرصه گردشگری و قرق محلی مراتع موفق بوده ایم  اما با مدیریت ناصحیح بخش دولتی مشکل داریم.

به نظر او برای مدیریت کوچ برنامه ریزی و زیر ساخت‌های اساسی تری نیاز است در شرایطی که با بحران خشکسالی و نابودی مراتع به این دلیل و دلایل دیگری، چون با تغییر کاربری مراتع و نبود مدیریت  مواجه هستیم.

این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه قرق محلی از راهکار‌های مناسبی بوده که باید به آن توجه شود ادامه داد: ما این کار را سال ها خودمان انجام  داده ایم و در همان محدوده‌ مراتعی که سال ها‌ی سال است اجداد ما محل سکونتشان بوده  امروز با مجوز منابع طبیعی در اختیار ما قرار گرفته است  و تاثیرش را هم دیده ایم  زیرا با نفود بیشتر آب به زمین سفره‌های زیر زمینی احیا می شود.

به گفته این فعال محیط زیست بخش دولتی از نظرات و توانمندی‌های افراد محلی استفاده نمی‌کند و هر سال مدیریت کوچ ناقص اجرا می‌شود زیرا تصمیمی برای آسیب شناسی کوچ هم وجود ندارد.

به اعتقاد امیری با مدیریت صحیح می‌توان جوانان را تشویق به ماندن در زندگی عشایری کرد و مانع از آن شد که جوانان عشایر به شهر روی آورند و آمار بیکاری شهر‌ها چند برابر شود اما با مدیریت صحیح می‌توان کاری کرد آن‌ها که رفته اند دوباره بازگردند.

ییلاق یا قشلاق مسئله کدام است

عباس حسینی که از فعالان حفاظت از محیط زیست و عضو انجمن حامیان حیات وحش سادول است که درباره‌ آسیب‌های کوچ زودهنگام عشایر در لامرد گفت: عشایر‌ی که از جنوب فارس به سمت شمال می‌روند مشکل آن چنانی ندارند و مشکل ما عشایری هستند که کوه سادول را به عنوان قشلاق انتخاب کرده اند و هنوز  هم قصد کوچ  را ندارند.

کوه سادول منطقه ای حفاظت شده در لامرد بوده  که عرصه فعالیت انجمن حامیان حیات وحش سادول است.

او، بیان کرد: این گروه کوه فعالیت شان را باهدف جلوگیری از انقراض و احیا گونه با ارزش قوچ و میش مینیاتوری در محدوده ارتفاعات تابناک و کوه سادول شروع کرد ه اند که موفق شده اند با گشت‌های مکرر منظم و فعالیت‌های فرهنگی از شکار بی رویه جلوگیری کنند و آمار قوچ و میش را از ۴ راس بر طبق آخرین سر شماری امسال به ۲۰۰ راس برساندند.

آنچه مشکل این گروه است عشایرکوچ نشینی بوده که از شمال فارس آمد ه اند و این منطقه را به عنوان قشلاق انتخاب کرده اند و هنوز هم گویا قصدی برای کوچ ندارند زیرا وجود این عشایر و دام هایشان در مناطق حفاظتی باعث شد گروه دغدغه تغذیه حیواناتی را داشته باشند که در این منظقه زندگی می‌کنند.

این فعال محیط زیست تردد‌های بیش از اندازه به این منظقه حفاظت شده به عنوان مکان تفریحی را از چالش‌ها مهم برشمرد و تصریح کرد: با وجود حمایت‌های مردمی برای تامین هزینه‌های این منظقه حفاظت شده به حمایت ارگان‌ها و نهادی دولتی نیاز است و اگر حمایت آن‌ها باشد رویدادهایی، چون اسکان عشایر در این منظقه اتفاق نمی‌افتد زیرا با محدودیت تردد به این منظقه می‌توان بسیاری از آسیب‌های وارد شده به حیات وحش و محیط زیست را کاهش داد.

آن چه واضح است برداشتن موانع برای جامعه بزرگ عشایری می‌تواند نقش مهمی در رونق تولید داشته باشد.

بر اساس نتایج پایه اولین سرشماری ثبتی مبنایی عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۹۹، جمعیت عشایری استان فارس در دوره قشلاقی ۲۶ هزار و ۶۰۹ خانوار با جمعیت ۱۱۲ هزار و ۸۹۳ نفر و در دوره ییلاقی ۲۴ هزار و ۲۴۷ خانوار با جمعیت ۱۰۱ هزار و ۳۳۱ نفر است.

 بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور که در سال ۱۳۸۷  مرکز آمار ایران انجام داد جمعیت عشایری استان فارس در دوره قشلاقی ۱۴۷ هزار و ۷۹۰ نفر (۲۷۲۷۹ خانوار) و در دوره ییلاقی ۱۳۲ هزار و ۲۴۹ نفر (۲۴۷۲۰ خانوار) بود.

معضلات و مشکلات زندگی کوچ نشینی چنان است که بسیاری از این جامعه بزرگ را به سمت زندگی شهرنشینی سوق می‌دهد و افرادی را که می‌توانند تولید کننده باشند به مصرف کننده تبدیل می‌کند.

در صورتی که بهره مندی از توانمندی‌های جامعه عشایر و حمایت از افرادی که هنوز به این زندگی عشق می‌ورزند همان حمایت از رونق تولید و گام برداشتن به سمت شکوفایی است.

گزارش راضیه جوینده

انتهای پیام/ت