به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران  جوان از تبریز، تاریخ همواره عیار مردم آذربایجان را مشخص کرده است. مذهب شیعه به استناد شواهد از خطه آذربایجان به سایر نقاط کشور صادر شده است. مشروطه را ابتدا مردم آذربایجان به راه انداختند و سپس به تهران رسید و همین مردم آذربایجان بودند که نقشی کلیدی و نقطۀ عطفی در مسیر به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی ایفا کردند.

هنوز بُهت و تعجب از کشتار فیضیه و مردم قم از سراسر کشور رخت بر نبسته بود که مردم آذربایجان و تبریز در اقدامی ابتکاری، با برگزاری مراسم چهلم برای کشته‌شدگان قیام قم، خون تازه‌ای در رگ‌های انقلاب اسلامی تزریق کرد.

توهین مامور شهربانی دلیل خشم مردم

یکی از شاهدان عینی حاضر در قیام مردم تبریز با بیان اینکه تا زمان بی ادبی سرگرد حق شناس به ساحت خانه خدا مردم تبریز آرام بودند، گفت: حق شناس با بی ادبی و بی احترامی تمام درب مسجد قزلّی درب طویله و حاضرین را به حیوانان چهارپا تشبیه کرد که این حرکات خشم مردم را تبریز را ایجاد کرد و باعث خروش مردم تبریز شد.

او گفت: پس از توهین‌های مکرر سرگرد شهربانی، درگیری شدیدی بین مردم و سربازان به وجود آمد، حق شناس که وضعیت را خطرناک می‌دید پا به فرار گذاشت و عده‌ای از مردم با چوب و سنگ و چماق به دنبال او راه افتادند.

قیام مردم تبریز بدون همانگی و برنامه ریزی بود

حاج حسین صداقت، یکی از بازاریان قدیمی تبریز  گفت: مغازه‌اش با مسجد قزلّی فاصله چندانی نداشت.

او با بیان اینکه مردم تبریز در ابتدا قصد ایجاد هیچگونه درگیری و خشنوتی در شهر را نداشتند، گفت: طبق اطلاعیه‌های پخش شده در بازار، قرار بود مردم فقط در مراسم حاضر شوند و در داخل مسجد علیه اقدامات رژیم شعار دهند، اما حرکت ماموران شهربانی و ممانعت از برگزاری مراسم قضیه را متفاوت کرد.

او افزود: شعار‌های خودجوشی در این واقعه از مردم سرداده شد که بعد‌ها به شعار‌های اصلی مردم انقلابی ایران تبدیل شد.

با توجه به موقعیت مسجد قزلّی که در مرکز شهر و بازار تبریز واقع شده است، اعتراض مردم در آن زمان به سرعت به تمام نقاط شهر گسترش یافت. شاهدان عینی نقل کرده‌اند که تا ساعت ۱۸، تبریز در دست انقلابیون بود و پس از برقراری حکومت نظامی و سرکوب شدید معترضین توسط ارتش و حکومت این قیام به پایان رسید.

تبریز تا غروب آفتاب در کنترل انقلابیون بود

جواد مارالانی از انقلابیون تبریز با  اشاره به حضور چند هزار نفری ارتش در خیابان‌های تبریزگفت: تا زمانی که آفتاب غروب نکرده بود، شهر تقریبا در دست انقلابیون بود، اما به یکبار دیدیم چندین تانک و نفر بر وارد خیابان‌ها شد و لوله توپ‌ها به سمت مردم نشانه رفت.

او افزود: با توجه به اینکه مردم خسته شده بودند و از طرفی تعداد زیادی مجروح و بازداشتی بود، آرام آرام از شدت اعتراض‌ها کم شد البته ناگفته ماند که سرکوب شدید ماموران و سربازان ارتش در تمام شدن ماجرا بی تاثیر نبود.

او افزود: مردم تبریز با گسترش اعتراضات به خیابان‌های شهر، بسیاری از نقاط حساس را به کنترل خود درآوردند.

حسین پور نادری سرایدار وقت دانشگاه تبریز (سال ۵۶) گفت: به صورت پنهانی برنامه ریزی‌ها برای تجمعاتی در حیاط دانشگاه برپا می‌شد که اکثرا هم از مقابل سلف سرویس دانشگاه اتفاق می‌افتاد.

شکوری گنجی کارمند وقت دانشگاه تبریز هم گفت: در کوران حوادث انقلاب، دانشگاه تبریز و دانشجویان آن مبارزه با رژیم را آغاز کرده بودند و همه بیانات، نوار‌ها و اعلامیه‌های حضرت امام (ره) در میان دانشجویان پخش می‌شد و دست به دست می‌گردید.

او افزود: روز شنبه ۲۹ بهمن ۵۶ در بزرگداشت مراسم چهلم شهدای قم، از سوی روحانیت در تبریز اعلام سوگ عمومی می‌شود که رهبریت این حرکت با آیت الله قاضی بود.

جهانگیری دانشجوی ورودی سال ۵۶ دانشگاه تبریز و عضو فعلی هیات علمی این دانشگاه گفت: قرار بر این بود که در مسجد قزلی بزرگداشت شهدای قیام تاریخی قم برگزار شود.

او افزود: کلاس‌های ساعت ۸ صبح تعطیل شد و همه دانشجویان به صورت دسته جمعی تصمیم گرفتند که در این مراسم شرکت کنند.

پیام امام خمینی به مردم تبریز

در پی قیام خونین مردم تبریز که توسط عمال رژیم سر سپرده به خاک و خون کشیده شد، امام خمینی (ره) پیامی که به تعبیر ایشان "غمنامه" بود صادر کردند.

ایشان در این غمنامه گفتند: سلام بر اهالی شجاع و متدین آذربایجان عزیز. درود بر مردان برومند و جوانان غیرتمند تبریز، درود بر مردانی که در مقابل دودمان بسیار خطرناک پهلوی قیام کردند و با فریاد «مرگ بر شاه» خط بطلان بر گزافه گویی‌های او کشیدند. زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود، مشت محکم بر دهان یاوه گویانی زدند که با بوق‌های تبلیغاتی، انقلاب خونین استعمار را که ملت شریف ایران با آن صد در صد مخالف است، من نمی‌دانم با چه زبانی به اهالی محترم تبریز و به مادران داغدیده و پدران مصیبت کشیده تسلیت بگویم، به یاری خدا آثار این رژیم ضدِ اسلامی محو خواهد کرد.»

انعکاس حادثه از طرف حامیان رژیم شاهنشاهی

سر کنسول گری آمریکا در تبریز در واپسین ساعت‌های روز یادداشتی را به سفارت آمریکا در تهران اینگونه مخابره کرد: بیشتر تظاهر کنندگان را مردان جوان تشکیل می‌دهند و اهدافشان مظاهر جامعه غیر مذهبی از قبیل سینما‌ها و کلوپ هاست.

نیرو‌های اجتماعی و مذهبی به حالتی در آمده اند که کنترلشان آسان نیست. شاه (شاید) با تعویض استاندار آذربایجان و تحت انضباط در آوردن ساواک و مقامات پلیس این استان، به شورش‌های تبریز واکنش نشان دهد. با این حال چهل روز بعد، باز هم در شهر‌های مختلف ایران تظاهرات و خشونت‌هایی به وقوع خواهد پیوست.

فریدون هویدا در کتاب سقوط شاه می‌نویسد: «هنوز مدتی از واقعه قم نگذشته بود که در ۱۸ فوریه ۱۹۷۸ [۲۹ بهمن ۱۳۵۶]چندین هزار تن از مردم تبریز به عنوان بزرگداشت چهلم کشته شدگان حادثه قم دست به تظاهرات زدند و به دنبال آن نیز شورشی پدید آمد که بنا به گفته شاهدان عینی، در خلال آن برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» شنیده شد.»

جمشید آموزگار طغیان مردم تبریز را برانگیخته شده به دست بیگانگان برشمرد و اشاره به شورشی‌ها کرد و گفت که همه این افراد از آن سوی مرز آمده بودند.»

وزیر مشاور کابینه او در مجلس اظهار داشت: «آشوب و بلوای تبریز را کمونیست‌های شناخته شده به راه انداختند.»

خود شاه هم از زدن برچسب بر چهره نهضت اصیل اسلامی تبریز ابا نکرد و در مصاحبه‌ای که چند روز بعد با خبرنگار بی. بی. سی داشت گفت: «شورش‌های قم و تبریز نتیجه اتحاد نامقدس بین کمونیست‌ها و اشخاص بسیار مرتجع است.»

نگاه طنزآمیز مردم تبریز نسبت به دروغگویی عوامل رژِیم شاهنشاهی

مطبوعات وابسته به حکومت و تریبون‌های رسمی نیز تحلیل‌هایی داشتند و می‌خواستند قیام را به خارجی‌ها نسبت دهند، اما مردم تبریز تحلیل آن‌ها را به باد استهزاء گرفتند و ابیاتی چند از اقای ذوالفقار، بر سر زبان‌ها می‌افتد که: «زلفعلی نن، اروجعلی / هاردان اولدی خارجه لی؟! /تبریز لی اؤزودور، اؤزی/بهمنین ییرمی دوققوزی! (زلفعلی و اروجعلی از کجا خارجی شدند؟ خود تبریزی بودند که ۲۹ بهمن را آفریدند)

تحسین رهبر انقلاب از قیام ۲۹ بهمن ۵۶ تبریز

رهبرمعظم انقلاب اسلامی سال گذشته در دیدار هزاران نفر از مردم آذربایجان شرقی، قیام مردم تبریز را در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ سرنوشت‌ساز و تاریخ‌آفرین خواندند و خاطرنشان کردند: «اگر این قیام پرعظمت نبود، به احتمال زیاد حادثه ۱۹ دیِ قم فراموش و مسیر تاریخ کشور عوض می‌شد، بنابراین تبریزی‌ها با قیام و فهم درست و اقدام به موقع توانستند حرکت عظیمی را به وجود آوردند که آن حرکت به ۲۲ بهمن ۵۷ و پیروزی انقلاب اسلامی منتهی شد.»

حال بعد از گذشت ۴۱ سال از قیام مردم تبریز مورخان و تحلیلگران سیاسی از این حرکت اصیل اسلامی به عنوان سرسلسله قیام‌های انقلاب اسلامی در کشورمان نام می‌برند.

انتهای پیام/ک