وقتی ساعت دلت به وقت دلتنگی کوک می‌شود
بیست و هفت سال است که ساعت‌های حرم را کوک می کند تا درست بچرخند و سر ساعت صدای دنگ دنگشان در همه جای حرم پخش شود.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، محمد علــی عنبرانــی بچه کوچه حوض امیر و پسر عباسعلی کفاش، سومین نسل از ساعت‌سازانی است که مسئولیت ساعت حرم را برعهده داشته و اکنون جــزو خــدامین قدیمــی حرم محسوب می‌شود.
چهارمیــن ساعت ســاز رســمی آســتان قــدس رضــوی کــه در کنــار خدمــت افتخــاری بــه زائــران حضــرت رضــا(ع)، کار تعمیر همه ســاعت‌های حــرم را انجــام می‌دهد و بیشــتر افــراد او را بــا عنــوان ساعت ساز حرم می‌شناســند.
متولد ١٣٢٧، صادره از مشهد و اصالتا شاندیزی است. آن زمان که درهای حرم بسته می‌شد و خادمان حرم خدمت ٢۴ ساعته نداشتند، عنبرانی به دلیل عشق و علاقه‌ای که به کارش یعنی تعمیر ساعت داشت، در مواقع بیکاری ساعت‌های خادمان را تنظیم و تعمیر می‌کرد. همین کار برایش نام و آوازه‌ای شده بود و به او ساعت‌ساز می‌گفتند.
عنبرانــی در زمــان ورودش بــه حرفــه ساعت‌ســازی، ســاعت‌هــایی بــا عقربه‌هــای چنــد میلــی متــری را تعمیــر می‌کــرد و حــالا تنها ساعت‌ساز عقربه‌های بــزرگ حــرم اســت.
او در مــورد نخســتین بــاری کــه ســاعت‌های بــزرگ حــرم را از نزدیــک دیــده می‌گویــد: شاید باورش سخت باشد، وقتــی بــرای نخســتین بــار چشــمم بــه ایــن ســاعت‌های بــزرگ افتــاد تعجــب کــردم و بــا خــودم گفتــم خدایــا من چطــوری می‌توانم این ســاعت‌ها را تعمیر کنــم، تــا اینکــه کــم کــم بــا شــیوه کار و تعمیــر ایــن ســاعت‌ها آشــنا شــدم.
بیشتر بخوانید
او می‌افزاید:کســی کــه رانندگــی بلــد باشــد هــر ماشــینی کــه بشــیند، اولــش بــد قلقــی می‌کند و بعــد فوت و فن کار دســتش می‌آیــد. کســی کــه ساعت ســاز اســت کوچــک و بــزرگ نــدارد بعــد از مدتــی، کار کــردن بــا ســاعت‌های بــزرگ را هــم یــاد می‌گیرد و قلقلــش دســتش می‌آید می‌خواهــد چند میلی متــری باشــد یــا یــک متــری.
بیست و اندی سال هر روز و در روز چند نوبت از ١٠٠ پله بالا می‌رفت تا ساعت حرم را کوک کند. اما این اواخر ساعت‌ها به‌صورت خودکار کوک می‌شوند و نیازی به رفت‌وآمدش نیست. اما دلش آرام نمی‌گیرد و ترجیح می‌دهد خودش ساعت را کوک کند و نگاهی هم به موتور ساعت بیندازد تا مشکلی پیش نیاید.
ساعت ساز حرم امام رضا (ع) ادامه می‌دهــد: در مجموعه حرم همه چیز از یک همســانی و نظم خاصی برخــوردار اســت، مــا هــم تصمیــم گرفتیــم بــه جــای اینکــه در هــر جــای حــرم یــک مــدل ســاعت باشد، همه ساعت‌ها را یــک شــکل کنیــم و حــدود پنــج ســالی زمــان بــرد تــا کار بررســی و انتخــاب یــک ســاعت واحــد بــرای مجموعــه حــرم مطهــر گرفتــه شــد، در نهایــت ایــن مــدل ســاعت دیجیتــال برقــی کــه نیــاز بــه باطــری هــم نــدارد و نیــاز زائــران بــرای اوقــات شــرعی و ذکر روز هفتــه را برطرف می‌کــرد، انتخاب کردیم.
چون در گذشته زائران دائما بــرای دانســتن وقــت اذان و ســایر اوقــات شــرعی بــه خــدام مراجعــه می‌کردنــد و خــدام هم نمی‌توانســتند زمــان دقیقــی را بگوینــد. بــا نصــب ایــن ســاعت‌ها در رواق‌های مختلف بار‌ها کــه بــرای گشــت رفته‌ام، دیــده‌ام زائــران مشــغول یادداشت کــردن وقــت اذان‌ها هســتند تــا بتواننــد برنامــه زیارتشــان را طــوری تنظیم کننــد که بــه نمــاز جماعــت برســند.
دنگ... دنگ... دنگ
او در مورد صدای زنگ ساعتی که به گوش می‌رسد توضیح می‌دهد: صــدای ســاعتی کــه بســیاری از زائــران بــا آن خاطــره دارنــد، مربــوط بــه ســاعت صحــن انقلاب اسـلـامی است که در ایــوان معــروف بــه ایــوان ســاعت قــرار دارد. این ساعت دارای دو نــوع صــدای زنــگ اســت، به طوری که به ازای هر یک ربع، یک زنگ و در هر ســاعت به تعداد ســاعت همان لحظه، زنگ نواخته می‌شود. به این شــکل که در یک ربع اول یک زنگ، در نیم ســاعت دو زنگ در ۴۵ دقیقه که ســه ربع می‌شــود ۳ زنــگ و در یک ســاعت کامل ۴ زنگ می‌زند. ســپس بــا کمــی مکــث بــه تعداد ســاعتی که نمایــش داده می‌شود، زنگ زده می‌شود.
خیلی‌ها تصور می‌کنند که حرم است و همان یک ساعت زنگ دار؛ اما به گفته عنبرانی ٢٠٠ ساعت دیجیتالی و عقربه‌ای در حرم مطهر وجود دارد که امور رسیدگی همه این ساعت‌ها تا سال‌ها بر عهده او بوده است. از کوک کردن ساعت بزرگ می‌گوید و اینکه چطور با دست آن را کوک می‌کرده است: حرم دوتا ساعت بزرگ دارد؛ یکی در صحن آزادی و دیگری در صحن انقلاب. این ساعت‌ها جزو قدیمی‌ترین ساعت‌های حرم مطهر و ساخت انگلستان هستند. ساعتی که زنگ‌دار است و تقریبا هر زائری که به حرم مطهر می‌آید، آن را نشان می‌گیرد، ساعت صحن آزادی است که قدمت ١۴٠ ساله دارد و یکی از موقوفات قدیمی حضرت رضا(ع) است.
در تمام این مدت این ساعت هرگز از کار نایستاده و چشم هزاران هزار زائر و مسافر به آن بوده است. تنها یک‌بار برای چند ساعت عقربه‌های این ساعت از کار ایستاده که آن هم به دست عنبرانی مشکلش رفع شده است.
او می‌گوید: تعمیر و تنظیم تمام ساعت‌های حرم و مجموعه‌های وابسته به آستان قدس با او بوده است. تنها تعمیر و نگهداری و تنظیم ساعت‌های حرم با من نیست؛ قبل‌تر‌ها تعمیر همه ساعت‌های مجموعه امام رضا(ع) با ساعت‌ساز بود؛ از مساجد وابسته گرفته تا مؤسسات و ادارات بیرون از حرم. برای سرکشی از ساعت‌ها باید به این سازمان‌ها هم سر می‌زدم، اما الان دیگر این‌طوری نیست. هر سازمان و مؤسسه‌ای که ساعتش خراب شود و یا نیاز به تنظیم باشد، اعلام می‌کند و ساعت را برای تعمیر می‌فرستند.
قدیمی‌ترین ساعت موجود در حرم
عنبرانی می‌افزاید: قدیمی‌ترین ســاعت موجــود در حرم متعلق به دوره قاجار و ســاخت کشــور انگلیس اســت. برخی خرید آن را به امین الملک برادر میرزاعلی اصغر خان اتابک، صدر اعظم ایران در دوره ناصری نسبت می‌دهند و بعضــی آن را متعلــق بــه دوره مظفــری می‌داننــد و بــا توجــه به ســال ســاخت ســاعت کــه در پیالــه زنــگ ۱۳۰۹ هجــری قمــری حــک شــده، بــه نظــر می‌رســد ایــن ســاعت را در سال‌های آخر ســلطنت ناصرالدین شــاه ســاخته‌اند و با در نظر گرفتن امکانات ارتباطــی آن دوره، در زمــان مظفرالدیــن شــاه بــه حــرم مطهر اهدا شــده اســت.
عنبرانی اظهار می‌کند: هر زمان که برای تمیز کردن و تنظیم ساعت بالا می‌رفتم، چند دقیقه‌ای آن بالا برای همه افراد گرفتار، نیازمندان و دردمندان دعا می‌کردم. آن بالا توسل به آقا لذت دیگری داشت، آن بالا احساس نزدیک شدن به امام رضا(ع) داشتم، به قدری که فکر می‌کردم آقا کنارم نشسته‌اند.
قدیمی‌ترین ساعت ساز حرم صحبت هایش را با این شعر که خودش سروده، به پایان می‌رساند و می‌گوید: «در حریمت سال‌ها تعمیر ساعت کرده ام/ آن چه بر من داده‌ای فرمان اطاعت کرده‌ام، عنبرانی است شهرتم، نامم محمد ای رضا/ خدمت این در به امید شفاعت کرده ام».
انتهای پیام// ف.ح
