هشت اثر از خراسان جنوبی در فهرست میراث ملی قرار گرفت

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند برآبادی مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت : با توجه به مصوبات شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس که دی امسال برگزار شد از استان خراسان جنوبی آیین و مراسم هولکه‌خوانی در منطقه هردنگ، گنجینه زنده بشری در طراحی، نقشه‌کشی، بافندگی و رنگرزی قالی‌های سنتی شهر مود، مهارت ساخت کلاه پولی (کلوته) روستای چنشت، مراسم عناب ته‌کنی، مهارت پلاس‌بافی (سیاه چادربافی) روستای سیدال، مهارت ساخت کیسه چکن‌دوزی توتون و تنباکو در شهر سه‌قلعه، آیین و مراسم جشن کاکل و مهارت پخت نان سنتی غینیچه شهرستان بشرویه در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

او افزود: پرونده‌های ثبت میراث فرهنگی ناملموس در حوزه‌های مردم شناسی و صنایع دستی و حاملان آن تدوین و برای ثبت در فهرست میراث فرهنگی ملی به اداره کل ثبت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارسال شد.

مسوول پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: پرونده‌های صنایع دستی با عنوان‌های «دانش و فن بومی و سنتی سیاه چادربافی روستای سیدال شهرستان نهبندان»، «مهارت ساخت کلاه پولی روستای چنشت شهرستان سربیشه»، «مهارت ساخت کیسه چکن دوزی توتون و تنباکو در شهر سه قلعه شهرستان سرایان» و «حامل میراث ناملموس؛ استاد جمشید مودی در رشته طراحی و نقشه‌کشی فرش، بافت و رنگرزی قالی‌های سنتی و اصیل شهر مود شهرستان سربیشه» است.

او بیان کرد : پرونده‌های حوزه مردم شناسی نیز شامل «مراسم روز عناب (عناب تَه کنی) در استان خراسان جنوبی»، «آیین و مراسم هُلوکه‌خوانی در ناحیه هَردِنگ شهرستان خوسف»، «آیین و مراسم جشن کاکُل در استان خراسان جنوبی» و «مهارت پخت نان سنتی غِینیچِه در شهرستان بشرویه» است.

بیشتر بخوانید

• صابون ۱۰۰ ساله بیرجندی در چند قدمی فراموشی/ قفسه مغازه‌ها هر روز خالی‌تر از قبل!

برآبادی با اشاره به ثبت میراث معنوی مهارت پخت نان سنتی غینیچه شهرستان بشرویه اظهار داشت: غینیچه نوعی نان خشک محلی و کوچک بوده و یکی از پرمصرف‌ترین نان‌ها بین مردم بشرویه است.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی ادامه داد: این نان به جهت دارا بودن کیفیت غذایی بالا و ماندگاری زیاد علاوه بر تهیه در تنور‌های سنتی و خانگی، در نانوایی‌های سنتی شهر و روستا‌های اطراف نیز همواره تولید می‌شود.

او بیان کرد: قدمت پخت نان سنتی غینیچه شهرستان بشرویه به بیش از ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال می‌رسد.

برآبادی درباره ثبت آیین و مراسم هولکه‌خوانی خراسان جنوبی در فهرست میراث معنوی گفت: هولک به معنای زنی پاک و عفیف است و مراسم عروسی صمیمانه، ساده و با نشاط همراه با هولکه‌خوانی در روستا‌های اطراف شهرستان خوسف که به ناحیه هردنگ معروف و مشهور است، برگزار می‌شود که قدمت این مراسم به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد.

برآبادی افزود: در روستا‌های اطراف شهرستان خوسف و ناحیه هردنگ این اشعار و ابیات در موقع حنا بندان همچنین وقتی که لباس‌های داماد را تنش می‌کنند، خوانده می‌شود.

او با اشاره به اینکه جشن کاکل نیز اخیرا در فهرست فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده است گفت: جشن کاکل از جمله مراسمی است که مردم به شکرانه لطف الهی در مرداد و اوایل شهریور (زمان گندم درو) برپا می‌کنند.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی افزود: کاکل در واقع به هم پیچیدگی بخشی از گندم‌زار است که به جهت وزش باد و تراکم بوته‌های گندم در قسمتی که بوته‌ها دارای ارتفاع بیشتر، مقاوم‌تر و دانه‌­های درشت‌­تر دارند، به وجود می‌­آید.

برآبادی با بیان اینکه آیین کاکل درو یا همان جشن کاکل در بسیاری از روستا‌های خراسان جنوبی برگزار می‌شود اظهار داشت: در مزارع گندم گاهی خوشه‌های گندم دور هم پیچ خورده و رو به قبله می‌ایستد که دهقانان استان خراسان جنوبی این عمل را نتیجه خیر و برکت دانسته و به فال نیک می‌گیرند، بر همین اساس و به شکرانه آن جشن برپا می‌کنند و در همان زمینی که کاکل بوجود آمده قربانی می‌کنند.

او همچنین به ثبت مراسم عناب تکانی در فهرست میراث معنوی اشاره کرد و گفت: میوه عناب به همراه زرشک و زعفران از محصولات مهم استان خراسان جنوبی بوده که با آب و هوای استان همچنین روستا‌های اطراف سازگار است به طوری که مردم در اغلب خانه‌ها درخت عناب می‌کارند همچنین در روستا‌های اطراف به خصوص روستا‌های شهرستان‌های بیرجند، خوسف، سربیشه و درمیان درخت‌های عناب فراوان وجود دارد.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی افزود: در بیشتر روستا‌های خراسان جنوبی تکان دادن و جمع‌آوری محصول عناب با آیین و مراسم خاصی انجام می‌شود.

او افزود: در پایان کار روزانه، دور خرمن عناب ایستاده و با فرستادن صلوات کار تقسیم محصول آغاز می‌شود.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی با اشاره به ثبت مهارت ساخت کُلوتِه (کلاه پولی) استان خراسان جنوبی در فهرست فرهنگی ناملموس کشور گفت: ساخت کلاه پارچه‌ای توسط زنان از پارچه­‌های کرباسی، چیت، متقال، ابریشم و بیشتر مخمل‌های منجوق دوزی شده یا طرح‌دار و در رنگ‌های ترکیبی سبز، آبی، قرمز، گلی (صورتی) و مشکی، با الحاقات تزیینی بسیار که مهمترین آن‌ها سکه‌های نقره قدیمی در اندازه‌های مختلف است که این سکه‌ها به همراه تزیینات خرمهره ریز و درشت، کریستال‌های پلاستیکی و شیشه‌ای و منجوق‌های شکلی مختلف تزیینات کلاه را تشکیل می‌دهند.

او با بیان اینکه این کلاه در گویش بومی به کلوته (koloteh) شهرت دارد اظهار داشت: طرح کلاه در اقشار غنی و فقیر فرقی ندارد، اما جنس و دوخت تزیینات روی آن کاملا به وضع اقتصادی خانواده مرتبط است. گاهی گلدوزی با نخ‌های ابریشمی و کاموا‌های رنگی روی حاشیه و مرکز یا تمامی کلاه توسط زنان صورت می­‌گیرد و یا نوار‌های گلابتون از الیاف طلا و نقره در اغلب کلاه‌های مربوط به طبقه اعیان به چشم می­‌خورد.

او بیان اینکه کلوته عروس در مراسم عروسی همراه با ضمایم و متعلقات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد که بر جلوه عروس می‌افزاید گفت: علاوه بر کلوته، یک عدد توف (نوار تزیینی که از زیر چانه تا روی کلاه را در بر می‌گیرد) و حدود ۱۲۰ سکه نقره در سه ردیف بر آن دوخته شده؛ ۶ عدد طوق گردن که مانند تسبیح به طول حدود ۵۰ سانتیمتر با کمک مهره‌های رنگی و سکه تزیین شده و دارای موشوره (جا دعایی) است.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی یادآور شد: قدمت بیش از ۴۰۰ ساله دوخت و تهیه این کلاه در روستای چنشت نشان از ارزش‌های آن دارد.

او به ثبت مهارت ساخت کیسه چکن دوزی در فهرست میراث معنوی کشور اشاره کرد و درباره این هنر سنتی گفت: این مهارت متعلق به شهر سه قلعه سرایان است.

برآبادی افزود: چکن واژه‌ای ترکی و به معنای کشیدن است و به دلیل استفاده از نخ‌های گلابتون که دور تا دور نقوش اصلی زمینه کیسه کشیده شده و با نخ‌های مشکی روی پارچه با روش بست دوزی دوخته شده، از گذشته به این نام معروف است.

برآبادی اظهار داشت: مهارت زنان سه قلعه در به کارگیری انواع دوخت‌های متناسب و بسیار ظریف برای تزیین رویه کیسه‌ها قابل ذکر و تحسین است و کیسه چِکَن دوزی برای توتون و تنباکو استفاده می‌شده است.

او با اشاره به مفاد بند دوم کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو در تعریف میراث فرهنگی ناملموس افزود: رویه‌ها (عُرف‌ها)، نمادها، دانش‌ها، مهارت‌ها، ابزارها، اشیا، آثار هنری و مکان‌های مرتبط با آن‌ها که جوامع و افراد، آن‌ها را بخشی از میراث ناملموس خود می‌شناسند و همواره از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود و پیوسته به وسیله انسان‌ها و جوامع و گروه‌ها در پاسخ به محیط اطراف‌شان و در تقابل با طبیعت و تاریخشان خلق می‌شود و سازگار با مفاد حقوق بشر بین‌المللی و شرایط احترام متقابل میان جوامع، گروه‌ها و اشخاص باشد.

مسوول واحد پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی تاکید کرد: توجه به میراث فرهنگی ناملموس، نقش مهمی در گفت‌‏و‏گوی بین فرهنگ‌های مختلف ایفا می‌کند و سبب ایجاد احترام متقابل به تنوع فرهنگی و شیوه‌های گوناگون زندگی می‏‌شود.

بیش از ۹۲۹ اثر از خراسان جنوبی در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده که از این تعداد ۷۱ اثر طبیعی، ۸۰ اثر معنوی، ۷۷۸ بنا و محوطه و هفت شی تاریخی است.

همچنین این استان چهار اثر ثبت جهانی دارد.