ماندانا نوربخش، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره آواشناسی قضایی اظهار کرد: آوا شناسی قضایی در ایران حوزه نسبتا جدیدی است و مختص دروس دانشگاهی نیست. نتایج حاصل از تحقیقات این حوزه می‌تواند برای کمک به روند‌های قضائی و پلیسی بسیار حائز اهمیت باشد.
او افزود: این علم زیرمجموعه‌ای کاربردی از آواشناسی است و همچنین می‌تواند زیرشاخه‌ای از علوم قضائی به شمار می‌آید و با نام‌های آواشناسی و صوت‌شناسی قضائی و تحلیل قضائی صدا و گفتار نیز شناخته می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا گفت: بررسی تماس‌ها و مکالمه‌های اضطراری با پلیس که در جریان شناسایی مجرمان، صحنه جرم و قضاوت نقش داشته باشد؛ سرقت‌های مسلحانه مانند دزدی از بانک در مواردی که سارق چهره خود را پوشانده است، ولی صدایش ضبط شده است؛ تماس‌های مربوط به باج خواهی و آدم ربایی؛ جنایت‌هایی که در تاریکی صورت گرفته یا موارد دیگری که قربانی مجرم را ندیده، ولی صدای او را شنیده است و مکالمه‌هایی که بین مجرمان صورت گرفته و پلیس اقدام به ضبط آن‌ها کرده است برخی از کاربرد‌های آواشناسی قضائی است.
نوربخش تصریح کرد: هنگامی که نمونه‌هایی از صدای مجرم و مظنون در دست باشد مهمترین سوال این است که آیا دو نمونه مربوط به صدای یک نفر است یا دو نفر؟ به عبارت دیگر آیا مظنون همان مجرم است یا خیر.
او ادامه داد: در همین راستا مهمترین وظیفه آواشناس قضائی تشخیص هویت از روی صدای افراد است. این امر بر این اساس صورت می‌گیرد که انسان توانایی تشخیص صدا‌های آشنا را دارد. پس صدای هر فرد باید ویژگی‌های صوت شناختی خاصی داشته باشد. آواشناس قضائی با تکیه بر تجربیات خود و مطالعه صوت شناختی و شنیداری صدای افراد می‌تواند در تشخیص هویت افراد کمک کند. البته نرم افزار‌هایی برای تشخیص هویت اتوماتیک از روی صدا در اختیار پلیس قرار دارد، ولی این نرم افزار‌ها در بسیاری موارد با مشکل مواجه شده و قابل اطمینان نیستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا اضافه کرد: در جریان رسیدگی‌های قضائی مواردی نیز وجود دارد که محقق فقط با یک صدا سروکار دارد. بدین معنی که تنها صدای مجرم ضبط شده است و مظنونی در دست نیست. در چنین مواردی نیز آواشناس قضائی می‌تواند کمک‌های موثری برای هر چه محدودتر کردن دایره تحقیقات فراهم آورد.
نوربخش تصریح کرد: این کار می‌تواند با بررسی شنیداری بر اساس صدای ضبط شده یا بر اساس اظهارات شهود صورت بگیرد و با بررسی شیوۀ خاص تولید آوا‌ها و گفتار، لهجۀ جغرافیایی، سبک خاص و طبقۀ اجتماعی محدوده جفرافیایی و سطح اجتماعی فرد مورد نظر تعیین شود. در صورت وجود صدای ضبط شده می‌توان از بررسی‌های صوت شناختی استفاده کرد و با استفاده از معیار‌های فیزیکی و تکیه بر اصول احتمالات به تخمین جثۀ فرد، تخمین حدود سن گوینده و تشخیص بیماری‌های روانی و جسمی دستگاه گفتاری همت گمارد.
تشخیص سندیت گفتار یکی از کاربرد‌های آواشناسی قضایی
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا ادامه داد: تشخیص سندیت گفتار یکی دیگر از کاربرد‌های آواشناسی قضایی است، برای مثال احتمال دارد با صدای تقلبی فرد خلافکار مواجه شویم که با استفاده از این علم می‌توان تا حد زیادی انواع تقلب در گفتار را تشخیص داد.
نوربخش اضافه کرد: در اکثر موارد فردی که در حال انجام کار خلافی است در آن لحظه از نظر هیجانی حالت عادی ندارد و اغلب دچار وحشت، خشم یا انزجار است که این موضوع روی صدای فرد تاثیر گذاشته و باعث می‌شود صدای فرد بعد از دستگیری با صدای ضبط شده متفاوت باشد و دستگاه‌های تشخیص اتوماتیک صدا به اشتباه بیفتند.
او ادامه داد: یکی دیگر از حوزه‌های مطالعاتی آواشناسی قضائی تاثیر هیجانات مختلف بر روی صدا در راستای کمک به تشخیص هویت افراد است. همچنین انواع پوشش‌های صورت که معمولا مجرمان در زمان وقوع جرم به کار می‌برند باعث تغییر صدا و به خطا افتادن دستگاه‌های تشخیص هویت اتوماتیک می‌شود. این مشکل نیز در حوزه تحقیقات آواشناسی قضائی وجود دارد که نتایج آن می‌تواند به افزایش اطمینان عملکرد دستگاه‌ها کمک کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا بیان کرد: تاکنون در این دانشگاه تحقیقات مفصلی در این حوزه انجام گرفته است و مقالات متعددی به نگارش درآمده است. در صورتی که کاربرد‌های این علم به خوبی معرفی شوند و ارتباط موثری بین نیروی انتظامی، قوه قضاییه و محققان آواشناسی قضایی به وجود بیاید می‌توانیم به بهبود تحقیقات پلیسی و روند‌های قضائی در کشور کمک کنیم.
بیشتر بخوانید
انتهای پیام/
