به گزارش  حوزه دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، امیر دریادار دوم «مصطفی شاه‌کرم» رئیس مرکز طراحی و برنامه‌ریزی ساخت شناور‌های نیروی دریایی ارتش در گفت‌وگویی به بیان مواردی درباره شناور‌های ایرانی و خودکفایی کشور در زمینه تجهیزات دریایی پرداخت.

متن این گفت‌وگو در ادامه آمده است.

لطفا برای شروع توضیحی در مورد مرکزی که مدیریت آن را شما بر عهده دارید، بفرمایید.

یگان‌های قدیمی ما در نیروی دریایی ارتش برای قبل از انقلاب و فرسوده بودند، لذا ضرورت جایگزینی باعث شد تا از ۲۰ سال گذشته این مرکز ایجاد شود که کار عمده آن طراحی، تغییرات در طراحی‌ها و بهینه‌سازی، مهندسی‌خرید و خرید و ارسال برای دریای شمال در کارخانجات ۷ آذر و جنوب در کارخانجات نداجاست. کار ما در واقع در یک جمله طراحی، مهندسی‌خرید، خرید و ارسال اقلام برای ساخت و نصب است.

یعنی مرحله قبل از تولید با شماست؟

بله

چه نوع شناور‌هایی را شما طراحی می‌کنید؟

شناور‌های زیرسطحی کاملا در اختیار وزارت دفاع است؛ البته چند فروند زیردریایی غدیر را در کارخانجات ساختیم، اما الان کلا زیر نظر وزارت دفاع است. کار ما در مورد شناور‌های سطحی بوده و در آن حوزه فعالیت داریم.

الان که صحبت از ناوشکن می‌شود با ۱۰ سال قبل که ناوشکن جماران متولد شد شرایط فرق کرده و خیلی راحت از ساخت ناوشکن‌هایی مثل سهند، دماوند و دنا می‌گوییم. چطور شد در این سال‌ها به این توان رسیدیم؟

طبیعی است، چون خودمان کار می‌کنیم و وابسته به جایی نیستیم. در واقع دو روش برای تامین تجهیزات وجود دارد؛ یک روش قبل از انقلاب بود که ناو‌ها از انگلیس، آمریکا و... خریداری می‌شد و افراد آنجا آموزش می‌دیدند و یگان‌ها را با خودشان می‌آوردند. یک روش هم بعد از انقلاب اتفاق افتاد و مجبور شدیم به خاطر تحریم‌های غربی، نوسازی را شروع کنیم و روی پای خودمان ایستادیم. جماران که متولی اصلی آن نیروی دریایی است، ولی بعد از جماران و دریا‌هایی که با جماران رفتیم توانستیم خیلی بخش‌ها را بهینه کنیم. روی ناوشکن دماوند که در کلاس جماران بود تغییرات زیادی دادیم. بعد از دماوند، ناوشکن سهند بود که آن هم دچار تغییرات بالای ۵۰ درصد شد. حتی از نظر مواد ساخت بدنه تغییرات داشتیم و از فولاد ایرانی استفاده کردیم و آلومینیوم را کنار گذاشتیم. به طوری که ناوشکن سهند تا حد زیادی ساخت خودمان بود. طراحی، بدنه، مواد، سیستم رانش و خیلی چیز‌های دیگر ایرانی شد. در جماران در طراحی سیستم رانش وابستگی به خارج داشتیم و مشاوره می‌گرفتیم، ولی در سهند دیگر کسی را نداشتیم و به اتکای خودمان همه کار کردیم. ترسی نداشتیم و سرعتمان هم خیلی خوب بود.

در مورد همکاری‌هایی که با بخش‌های خارج از نیروی دریایی دارید بفرمایید این همکاری‌ها در چه سطحی است؟

در مورد وزارت دفاع، در واقع ما کارفرما هستیم. در بحث دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان با دانشگاه‌ها نتیجه گرفتیم، زیرا دریا تکنولوژی خود را دارد. سواد و دانش را دارند، اما سیستم‌شان طوری نیست که دانشجو‌ها کار عملی داشته باشند. با مشاوره و بازدید‌های میدانی و افزایش ارتباطات در حال رفع این مشکل هستیم. شاید ریشه در حجم کم تولیدات در حوزه کشتی‌سازی ما دارد. مجتمع کشتی‌سازی خلیج فارس ما از نظر تجهیزات، حوضچه و... چندین برابر کشتی‌سازی هیوندای کره‌جنوبی است، ولی آن‌ها سالی ۲۰ کشتی اقیانوس‌پیما می‌سازند و ما هر ۱۰ سال یک کشتی. فرق ما این است که نمی‌توانیم از ظرفیت‌مان استفاده کنیم. به نظرم به دریا اهمیت نمی‌دهیم. ما می‌توانیم هزاران نفر را در خط آبی خود مشغول کشتی‌سازی کنیم. هر شیپ‌یارد فعال و در حال تولید می‌تواند ۵ هزار نفر شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند. با این کار هجوم جمعیت به مرکز کاهش می‌یابد و مهاجرت معکوس به سمت آب خواهیم داشت. دانشگاه ما باید با دریا تلفیق شود و برای این کار نیاز به انبوهی از تولید دریایی در سال است. یک شرکت دانش‌بنیان بود که در سال ۹۸ توانست یک قطعه بسیار مهم در آب شور را برای ما تولید کند در حالی که هر یک متر از نمونه خارجی آن ۵۰ میلیون تومان هزینه داشت و این شرکت توانست هر یک متر را زیر ۱۰ میلیون بسازد و کیفیتش را هم با ۴۰۰ ساعت تست عملی امتحان کردیم که موفق شد.

آیا شرکت‌های فعال در این حوزه از نیاز‌های شما مطلع شده‌اند؟

ارتباط را ما ایجاد می‌کنیم. مثلا صنایع فولاد داخلی ورق دریایی تولید می‌کند و ما از ورق دریایی فولاد داخلی در سهند استفاده کردیم که باید در ۱۰ سال تست‌های خود را بگذراند و ببینیم ورق ایرانی چقدر کار می‌کند؛ البته ما با شرکت‌های کوچک خیلی راحت کار می‌کنیم، ولی تعداد تولیدات آن‌ها کم است.

در مجموع امروز وضعیت ما در نیروی دریایی در حوزه خودکفایی چگونه است؟

واقعا گلوگاه خاصی نداریم و مشکلات در حد همین مواد پایه است یعنی تمام قطعات را داریم. الان از قطعات مکانیکی تامین شدیم و حتی قطعات الکتریکی و برد‌های مغناطیسی را در داخل تولید می‌کنیم و درصد وابستگی‌ها به خارج به صورت مداوم در حال کاهش است. البته موتور کشتی را باید کنار بگذاریم، چون در دنیا کشور‌های انگشت‌شماری هستند که موتور کشتی تولید می‌کنند ما هم فعلا نمی‌توانیم تمام موتور را به طور کامل تولید کنیم. روند ما کاملا رو به جلو بوده مثلا در مورد ناوشکن جماران بالای ۹۰ درصد قطعات را وارد کردیم و اینجا مونتاژ و نصب شد، اما امروز در ناوشکن‌هایی که می‌سازیم حداقل ۵۰ درصد کاملا داخلی است. نکته مهم اینجاست که ما، چون نتوانستیم بخریم مجبور شدیم خودمان بسازیم و شاید اگر می‌توانستیم بخریم چنین مرکزی وجود خارجی نداشت. الان هم اگر تحریم نباشد و پول هم باشد به نظرم خریدش غلط است.

کیفیتش چطور؟ آن هم قابل مقایسه است؟

کیفیت را باید بر اساس شاخص‌های مناسب بررسی کرد. من خودم چندین ناوشکن خارجی را دیدم و داخلش رفتم. قطعا از نظر کیفیت ممکن است با آن‌ها قابل مقایسه نباشد و در بخش‌هایی ما جلوتر باشیم یا عقب‌تر، اما همین که توانستیم بدنه را در همه موج‌های یک تا ۵، متفاوت بسازیم و داخل هم متفاوت باشد و از همه تولیدات داخل کشور حتی تزیینات داخلی استفاده کنیم، خودش یک موفقیت است و ارزش دارد. حالا باید در سال‌های متمادی ببینیم این قطعات و تجهیزات چه کیفیتی دارند، زیرا ما ضمن استفاده از ناوشکن‌ها تست هم می‌کنیم. قطعا کیفیت جماران اگر در بدبینانه‌ترین حالت نمره ۵۰ بگیرد، نمره دماوند ۶۰ و سهند ۷۰ است و مطمئن هستم نمره دماوند جدید بالای ۸۵ خواهد بود. ناوشکن دنا در مجموعه وزارت دفاع است و یک جور‌هایی زمان ساختش زیاد شده، زیرا جماران ۱۱ سال طول کشید، چون اولین نمونه بود، ولی دنا ۱۳ سال شده که به بحث‌های اعتباری خورده است. بدنه و خیلی مشخصاتش مثل جماران است؛ یعنی دماوند و سهند خیلی بهتر از دناست. کاسه و ظاهرش مثل جماران است، اما تجهیزات و تسلیحاتش به روز است.

بعد از ۱۱ سال فعالیت، چقدر از جماران راضی هستید؟

در خیلی چیز‌ها جواب نگرفتیم و در خیلی چیز‌ها جواب گرفتیم، اما تجربیات بسیار خوبی برای ما داشت.

با این روند می‌توانیم هر سال ناوشکن بسازیم؟

بله اگر یک شناور ۱۰۰ متری را به بخش‌های مختلف تولیدی بدهیم تا همزمان کار کنند می‌توانیم، ولی اگر در یک مجموعه باشد حداقل ۲ سال طول می‌کشد.

اخیرا تحریم‌های تسلیحاتی ایران برداشته شد و ایران می‌تواند علاوه بر خرید تسلیحات و تجهیزات اقدام به صادرات محصولات دفاعی خود کند. به نظر شما به عنوان یک کارشناس خبره در این حوزه، چقدر نیاز به واردات شناور داریم و چقدر می‌توانیم محصولاتمان را به بازار اسلحه دنیا عرضه کنیم؟

از نظر نیاز، به انواع شناور نیاز داریم و با توجه به کمبود یگان‌ها و وظایف و اهدافی که داریم و استعدادی که باید نیروی دریایی داشته باشد خیلی کم داریم، ولی من ترجیح می‌دهم ۴۰۰ میلیون یورویی که یک‌جا بابت خرید یک ناوشکن می‌دهند را به ما بدهند تا پنج ناوشکن بسازیم، زیرا در شرایط بدون تحریم اگر پول باشد ما می‌توانیم با ظرفیت موجود در جنوب با پول یک ناوشکن خارجی چندین نمونه بسازیم. در این صورت قطعا هم همه چیزش ساخت خودمان است هم اشتغال ایجاد می‌کند. من با خرید واقعا مخالفم.

کسی فکر می‌کرد تا این حد در حوزه ساخت شناور پیشرفت کنید؟

۲۰ سال قبل با من می‌جنگیدند و می‌گفتند چرا وارد ساخت شدید؟ آن زمان کسی فکر نمی‌کرد، اما شرایط از جمله تحریم‌ها و کمبود اعتبارات باعث شد به این نقطه‌ای که امروز هستیم، برسیم. کمبود اعتبارات باعث صرفه‌جویی و تحریم‌ها باعث خودکفایی می‌شود. الان در یک روز با چندین رئیس کارگاه کوچک جلسه داریم که برای ما تولید کنند در حالی که خرید یک شناور خارجی بسیاری از برکات تولید داخل را از بین می‌برد و علاوه بر این، هزینه‌های تعمیر و نگهداری تولیدات داخلی بسیار کمتر است. در مورد صادرات، با توجه به استعدادی که الان در جنوب داریم، حتی غیر از نیروی دریایی که الان اکثرا بیکار هستند، اگر قرارداد‌ها بسته شود، همزمان می‌توانند ۱۰ ناوشکن تولید کنند. اگر قرارداد خارجی باشد، پول هم از خارج می‌آید و ایجاد اشتغال می‌کند و صنایع وارد تولید می‌شوند و قطعات جدید تولید می‌کنند؛ البته نحوه قرارداد مهم است. چین پایین‌ترین قیمت را در ناوشکن می‌دهد. چین هزینه ساخت را غیر از تجهیزات چه کشتی تجاری و چه نظامی، کیلویی سه دلار گذاشته، در کشور‌های اروپایی ممکن است بین ۵ تا ۱۰ دلار باشد و ترکیه بالای پنج دلار است. ما الان با توجه به قیمت دلار زیر سه دلار و حدود یک و نیم دلار می‌توانیم قیمت بدهیم، چون حقوق ما ریالی است و بالا هم نیست از چین جلوتریم. در تجهیزات هم با توجه به توان داخل و قیمت دلار باز هم جلو هستیم. یعنی اگر با ۱۵۰ میلیون یورو قرارداد ببندیم، هم زیر قیمت جهانی است و هم بیش از نصف سود است و عملی هم هست، مطمئنا مشتری هم دارد. برای این کار بازاریابی تخصصی نیاز دارد که دست وزارت دفاع است. همچنین در قرارداد خارجی زمان مهم بوده و باید طبق تعهد تحویل دهیم. برای ساخت و تست این ناوشکن ۲ سال زمان نیاز است و طبیعی است. تست این ناوشکن با استاندارد‌های اروپا و آمریکا حداقل یک سال طول می‌کشد تا اطمینان کامل ایجاد شود. در آمریکا ساخت یک ناو هواپیمابر تا ۱۲ سال طول می‌کشد که بیشتر زمانش برای تست است. در مجموع حاضرم با هر کسی که بگوید نمی‌توانیم صادرات کنیم، چالش کنم و می‌گویم می‌توانیم.

چه زمانی دنبال ناوشکن بزرگتر از موج می‌روید؟

الان رفته‌ایم. همین ناو آموزشی خلیج فارس به نوعی ناوشکن هم محسوب می‌شود فقط امکانات آموزشی و زیستی بیشتری دارد و ما با این شناور وارد حوزه ساخت ناوشکن‌های سنگین‌تر می‌شویم. ۲ بالگرد با خودش می‌برد و آشیانه هم دارد و نزدیک به ۱۰ هزار مایل دریانوردی خواهد داشت. فقط وزن سوختی که می‌تواند حمل کند به اندازه وزن کلاس موج است. ناوبندر مکران هم قرار است تا ۷ آذر کارش تمام شود که یک واحد پشتیبانی بوده و می‌تواند در سواحل دور بایستد تا گشتی‌های ما به ساحل برنگردند.

انتهای پیام/