به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، شیوع ویروس کرونا چالشی بی‌سابقه برای جهان به وجود آورد. بحران کرونا قبل از هر چیز جریـان جـاری و عـادی زنـدگی را بـه تعلیـق درآورد. روابـط و مناسبات فردی انسان‌ها و نهاد‌های اجتمـاعی را متوقـف کـرد. عـدم شـناخت دقیـق ایـن ویـروس و تبعات آن در جهان انسانی، منجر به وضعیتی بغرنج و پیچیده شـد و احتمـال تـداوم آن تصوری از آینده‌ای مبهم را پیش روی ما نهاده است.
در این سطح، آموزش عالی به مثابه یـک نهـاد متـأثر از شـرایط بحرانـی، توقف‌های جدی در رویه‌های جاری قبلی داشت کـه منجـر بـه پیامـدهای جدی برای آن شده است. از این رو زیرساخت‌های مختلفی از ابعاد و بخش‌های درونی این نهـاد نیز درگیر شرایط بحران کرونا و موقعیت پساکرونایی شده است.
تحول در معنای آموزش عالی و رسالت‌های آن
اولین پیامـد ایـن وضـعیت، بـه دلیـل تعلیق فضا‌های دانشگاهی، نوعی بازاندیشـی در بـاب معنـای آکـادمی و آمـوزش عـالی و مفهـوم دانشگاه است. عمـده نظریـه‌هایی کـه در قالـب ایـده دانشـگاه طرح شده‌اند مبتنی بـر فضـای اجتماعی حاصل از حضور فیزیکی عناصر اصلی دانشگاهی است به گونـه‌ای کـه اشـکال متعـدد حیات دانشگاهی در الگو‌های شناخته شده دانشگاه در دو قرن اخیـر از ایـن اصـل بنیـادین تغذیـه کرده است.
بیشتر بخوانید
اکنـون همـه چیز به تعلیق درآمده است و در نتیجه مفهوم پـداگوژی در فضـای جدیـد، دچار چالشـی جـدی شده و نیازمند آن است که بتواند دلالت‌ها و ابعاد خاص خود را پیدا کند؛ لذا این وضـعیت مسـتلزم بازاندیشی در مفهوم آکادمی و زیرساخت‌های آن در دو سطح سازمان درونی و بیرونی است.
اولویت یافتن آموزش و پژوهش مجازی
اولین پیامد مهم شیوع ویـروس کرونـا، تعلیـق همه فضا‌های جمعی و حضوری و الگو‌های سنتی و پیشـین نهادهـای اجتمـاعی بـود. تعطیلـی دانشگاه‌ها و بخش عمده‌ای از مراکز آموزش عالی جهان، مصداق و نمـاد تـامی از ایـن تعلیـق است. دانشگاه در الگوی نسبتا کلاسیک پیشین مقتضی تجمع کـارگزاران دانشـگاهی «اسـتاد، دانشجو و کارمند» در پردیس‌های دانشگاهی و مراکـز تحقیقـاتی و پارک هـای علـم و فنـاوری است.
هم اکنون، بحران کرونا همه این مناسبات را بی موضوع کـرده و شـیوه‌های پیشـین آمـوزش و حتی برخی شیوه‌های پژوهش را بی‌اعتبار ساخته است. حالا بـه پشـتوانه وجـود زیرسـاخت‌های فضای مجـازی، اسـتفاده از روش‌هـای مجـازی ارتبـاط و تـدریس و پـژوهش در دسـتور کـار دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی قرار گرفته تا شاید بخش اندکی از حیات به تعلیق درآمده ایـن مراکز بـه جریـان افتـد. گـویی در ایـن شـرایط، آمـوزش و پـژوهش مجـازی و غیرحضـوری و شیوه‌های متعدد ارتباط سایبری نوش دارویـی در لحظـه‌های سـخت اسـت.
بیشتر بخوانید
بـه همـین دلیـل در همین بازه زمانی کوتاه آموزش مجازی به مهمترین برنامه همه دانشگاه‌های جهان تبـدیل شـد. ایــن توجــه ناگهــانی کــه شــدت و ضــعف آن در کشــور‌های متعــدد متفـاوت اســت، در کنــار آن فرصت‌های نیکویی فراهم آورده است. آموزش مجازی از جهاتی عامـل بی‌عـدالتی آموزشـی و بسـط شکاف دیجیتال آکادمیک نیز شده است زیرا بسیاری از دانشگاه‌های جهان و از جمله ایران، زیرساخت فنـی، تجهیزاتی، آموزشـی و فرهنگـی مناسـب بـرای بکـارگیری آمـوزش و پـژوهش مجازی را نداشته‌اند، از سوی دیگر ارتباط دانشـگاه و جامعـه نیـز در الگـوی جدیـد فعالیـت دانشگاه‌ها به شیوه نوین طراحی نشده و لذا کنشگران درون و بیرون دانشگاهی و هم حـوزه صنعت و خدمات از این عرصه غفلتی بزرگ دارند؛ غفلتی که در کشـوری چـون ایـران بسـیار نمایان است. در کنار این مسائل، همانگونه که پیش از این هم گفته شده استفاده از ایـن فضـا علاوه بر مهارت‌های فنی لازم، مقتضی رواج زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی متعددی اسـت کـه در کل سازنده فضایی از تعاملات و کنش‌های ویژه هستند.
بحران در آموزش عالی بین المللی
نکتـه سـوم، بحـران مـراودات و مبـادلات علمـی و دانشگاهی در عرصه بین‌المللی است زیرا همه آن‌ها به طور سنتی بر جابجایی فیزیکـی اسـتاد و دانشجو و مشارکت حضوری در پروژه‌های تحقیقـاتی مبتنـی هسـتند؛ مشـارکتی کـه اینـک بـه تعلیق درآمده است. پروژه بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها و تلاش‌هایی که دانشـگاه‌های منطقـه‌ای برای تقویت و انسجام خود تعریف کرده بودند، و همچنین سیاست جذب دانشجوی خارجی، اکنون متوقف شده است. این مسئله برای دانشـگاه‌هایی کـه مبنـای اصـلی منـابع مالیشـان را دانشجوی مهاجر قرار داده‌اند، یک بحران جدی در تـأمین مـالی آنهـا خواهـد بـود. در نتیجـه سیاست‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها دچار تغییـر و تحـول اساسـی شـده کـه می‌بایسـت درباره آن اندیشید و راهی برای آن ایجاد کرد و شیوه‌های جدید و جایگزین جذب دانشجو را پیدا کرد.
علی خاکی صدیق معاون آموزشی وزارت علوم درخصوص توسعه زیرساخت‌های آموزش الکترونیکی در سطح دانشگاه‌های کشور نیز درباره چالش های آموزش مجازی گفت: تمام دنیا در بخش‌های مختلف، از جمله آموزش با بیماری ویروس کرونا غافلگیر شدند و به دلیل حفظ سلامتی و مسائل بهداشتی، توقف آموزش‌های حضوری ضروری شد.
بیشتر بخوانید
معاون آموزشی وزارت علوم تاکید کرد: با توجه به اینکه دانشجویان و استادان ما از سطح دانش فناوری اطلاعات و یا دسترسی و امکانات یکسان برخوردار نیستند، در این زمینه با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم، ولی در مجموع این امر یک راه حل مطمئن برای بحث آموزش است.
محمدتقی نظرپور معاون اداری، مالی وزارت علوم نیز گفت: تمرکز بر عدالت آموزشی در ارائه آموزش‌های مجازی از مسائلی است که باید به آن توجه کرد. مشکل دسترسی به خوابگاه و تغذیه، ارائه خدمات بهداشت روان، ناتوانی معلولان در استفاده از آموزش‌های مجازی از مشکلات آموزش غیرحضوری است.
معاون اداری مالی وزارت علوم درباره چالش‌های آموزش مجازی گفت: مهمترین چالش آموزش مجازی نبود امکان ارائه دروس کارگاهی و عملی است که تلفیق آموزش مجازی و الکترونیکی با آموزش حضوری برای رفع این مشکل را ضروری می‌دانیم.
بحران در اقتصاد آموزش عالی
چهارمین پیامـد بحـران کرونـا در درون آمـوزش عـالی، تحول در زیرساخت‌های اقتصاد آموزش عالی و منابع مالی آن است. در صـورت تـداوم بحـران کرونــا تــا ســال آینــده و عــدم امکــان جــذب دانشــجو و درخواســت خــدمات اجتمــاعی از دانشگاه‌ها برای دانشگا‌ها به ویژه دانشـگاه‌های خصوصـی ایجـاد بحران خواهـد شد.
شاید در این زمینه خیرانی که محقق ایده‌های نظریه پردازان جدید هستند، بتوانند این برهوت و ورشکستگی اقتصادی را ترمیم کنند و زمینه را برای تغییرات بزرگی که جهان پـس از این همه گیری و همـه گیری‌های مشـابه و تهدیـدات زیسـت محیطـی و جـوامعی کـه مشـتاقانه خواهان تغییر در سبک فکری و رفتاری خود هستند، فراهم کند. ایـن همـان تغییـری اسـت کـه نظام مالی دانشگاه‌ها باید بدان تن دهند و برای بحران فعلی راه حلی پیدا کنند.
انتهای پیام/
