سرای وزیر قزوین، بنای باشکوهی که رو به زوال می‌رود
سرای وزیر از جمله بنا‌های باشکوه در مجموعه بازار تاریخی قزوین و جزو آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی است که این روز‌ها حال و روز مناسبی نداشته و به سرعت رو به تخریب و زوال پیش می‌رود.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، کهن شهر قزوین دارای چندین سرای تاریخی است که یکی از آن‌ها سرا یا کاروانسرای وزیر نام دارد که بنایی قاجاری به شمار می‌رود و در دل بازار سنتی و بافت تاریخی این شهر قرار گرفته است.
ابن بنای ۲ طبقه که چهار جانب آن را حجره‌هایی دربرگرفته اند و در طبقه پایین آن نیز یک حیاط وجود دارد، در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
گنبد بزرگ و آجری زیبا در ورودی اصلی این بنا با یک نورگیر به قطر یک متر به همراه تزئینات و کاشی کاری‌های زیبا با نقوش مختلف از جمله خورشید، گل و گیاه و حیوانات شکاری در لچکی طاق حجره‌های این بنا و ارسی‌های موجود در حجره‌های آن دوستداران بنا‌های تاریخی و میراث فرهنگی را به سر ذوق می‌آورد و حاکی از ارزش بالای این بنای تاریخی است.
سرای وزیر این بنای تاریخی زیبا که محل فعالیت بخشی از کسبه بازار سنتی قزوین است این روز‌ها حال و احوال خوبی ندارد و به مثابه یک بیمار با وضعیت اورژانسی که نیاز به رسیدگی فوری دارد می‌ماند و به دلیل عدم رسیدگی و کم توجهی در نگهداری و حفاظت از این مجموعه طی چند ده سال گذشته تاکنون بخش‌های زیادی از آن دچار تخریب شده است.
در حال حاضر بخش‌های مختلفی از بام این بنای تاریخی و همچنین قسمتی از دیوار آن بیشتر از سایر بخش‌ها تخریب شده و یا ریزش کرده اند به طوری که برای کسبه و ساکنان و مجاوران این مکان خطر جانی به همراه دارد.
با توجه به وضعیت نابه سامان این بنای تاریخی که بخشی از مجموعه بازار سنتی قزوین را تشکیل می‌دهد، باید مرمت و ساماندهی این بنای تاریخی به طور عاجل و فوری از سوی دستگاه‌های مربوطه (میراث فرهنگی از حیث تاریخی بودن بنا و ثبت آن در فهرست ملی و اوقاف و امور خیریه از حیث مالکیت و وقفی بودن) در دستور کار قرار بگیرد.
بدون شک بازسازی و مرمت این بنای تاریخی می‌تواند ضمن حفظ و احیای آن، به جذابیت‌های گردشگری قزوین بیافزاید و گامی در تکمیل پازل مرمت و احیای گذرگاه گردشگری بافت تاریخی این شهر باشد.
ریزش بخش‌هایی از سرای وزیر و خطر جانی برای کسبه و عابران پیاده
کریمی از کسبه سرای وزیر اظهار داشت: از سال ۷۰ به عنوان خیاط در یکی از حجره‌های این سرا مشغول به فعالیت شدم، در اوایل دهه ۷۰ افرادی به این مجموعه آمدند و هزینه مرمت سرا را ۴۵ میلیون تومان برآورد کردند و وقتی پرسیدیم کار مرمت و بازسازی چه زمانی آغاز می‌شود جواب دادند که بلافاصله کار شروع خواهد شد و می‌رویم که برای آوردن مصالح هماهنگی کنیم که از آن موقع تا الان که نزدیک به ۳۰ سال است هنوز منتظر هستیم و خبری نشده است.
او با بیان اینکه مالکیت حجره‌های این سرا به صورت سرقفلی است، افزود: تا آنجا که مطلع هستم بخشی از سرای وزیر وقف روشنایی حرم حضرت علی (ع) است و همچنین واقف که فردی به نام موسی وزیر بوده به برگزاری روضه در روز‌های تاسوعا و عاشورا سفارش کرده که چندسالی برگزار شد، اما دیگر پیگیری نشد.
این کسبه فعال در سرای تاریخی وزیر قزوین گفت: در حال حاضر دیوار جنوبی سرا که رو به کوچه مسجد حاج سیدجوادی است نشست کرده و خطر ریزش آن جدی است و تعجب می‌کنم با توجه به اینکه این کوچه محل گذر و عبور بخشی از کسبه بازار، مردم و اهالی محل است، اقدامی برای مرمت و رفع خطر آن صورت نمی‌گیرد.
او مدعی شد: با کوچک‌ترین پس لرزه این دیوار تخریب می‌شود و این وضعیت برای کسبه و همچنین ساکنان بخشی از خانه‌های پست سرا و عابران پیاده خطر جانی به دنبال دارد.
کریمی با بیان اینکه با مستندات می‌توان اذعان کرد که اهمیت و ارزش این بنا نسبت به برخی مکان‌های تاریخی مرمت شده در اطراف آن بیشتر است، گفت: بخشی از بام سرای وزیر نیز در حال ریزش و تخریب است و مرمت و بهسازی قسمتی از آن نیز که در سال‌های قبل انجام شده اصولی نبوده و با بارندگی‌های یکی دوسال اخیر این بخش‌ها نیز رو به تخریب گذاشته است.
او اضافه کرد: هیات امنای سرای وزیر به نمایندگی از کسبه این مجموعه چندین بار برای بهسازی و مرمت این بنا از دستگاه‌های مختلف و ذیربط تقاضا کرده اند که بی نتیجه باقی مانده است.
این کسبه فعال در سرای تاریخی وزیر با بیان اینکه هر سال هزینه‌های مرمت و بهسازی این سرا بیشتر می‌شود و حجم خرابی‌ها نیز گسترش می‌یابد، گفت: برای ما جای تعجب دارد که یک بنای نسبتا عظیم تاریخی در مرکز شهر قزوین به حال خود رها شده و وضعیتش روز به روز بدتر می‌شود.
سرای وزیر باید در اولویت شماره یک مرمت بنا‌های تاریخی قزوین قرار بگیرد
یک فعال حوزه میراث فرهنگی و از راهنمایان گردشگری شهر قزوین نیز که خواست نامش بیان نشود در خصوص وضعیت سرای وزیر گفت: سرای وزیر قزوین زیباترین سرای تاریخی قزوین به شمار می‌رود و به دلیل شرایط بحرانی اش نیازمند رسیدگی فوری بوده و باید در اولویت شماره یک مرمت قرار بگیرد و اگر فکری به حال آن نشود، به زودی شاهد تخریب و از میان رفتن این بنای تاریخی خواهیم بود.
او با اشاره به نشست بخشی از دیوار این بنای تاریخی، گفت: برای جلوگیری از رفت و آمد از کنار این دیوار از طرف کوچه پشت سرا، نیوجرسی‌هایی را قرار گذاشتند که کارساز نبود چرا که این مکان محل گذر کسبه و مردم به بازار است و بخشی از رفت و آمد خودرو‌ها و چرخ‌های باری از این مکان انجام می‌شود.
این فعال حوزه میراث فرهنگی گفت: ادارات کل میراث فرهنگی و اوقاف مسوولیت بازسازی و مرمت این بنا به یکدیگر محول می‌کنند در حالی که رسیدگی و ترمیم این بنا حداقل در بخش‌هایی که خطر ریزش آن وجود دارد باید به سرعت انجام شود چرا که دیواری که نشست کرده و ترک برداشته که در آن از سوی میراث فرهنگی شاهدگذاری شده که ترک‌های ایجاد شده در شاهد نشان از وضعیت بحرانی این بنا را می‌رساند آجر‌های یک رج نبوده بلکه بسیار ضخیم و سنگین است و اگر فرو بریزد به راحتی می‌تواند منازل مقابل خود را به طور کامل تخریب و ویران کند.
او افزود: متاسفانه بخشی از کاشی‌های ارزشمند سرای وزیر در سالیان گذشته به سرقت رفته است که دلیل آن نبود نگهبان و دوربین‌های حفاظتی در مجموعه است در حالی که تزیینات موجود در لچکی طاق‌های این بنا آنقدر ارزشمند و با اهمیت هستند که به تنهایی می‌توان یک تور تخصصی گردشگری برای آن برگزار کرد.
این فعال حوزه میراث فرهنگی با بیان اینکه شترخواب سرای وزیر نیز متروکه شده و حال و روز خوبی ندارد، افزود: بخشی از بام سرای وزیر در سال‌های قبل مورد مرمت قرار گرفت، اما به دلیل کم کاری پیمانکار آجر‌های تازه مرمت شده شکسته اند و هزینه‌های انجام شده اتلاف شده است.
او اضافه کرد: وضعیت ایمنی این بنا نیز اصلا مناسب نیست البته در سال‌های قبل سیم‌های برق داخل مجموعه منظم و ساماندهی شدند، ولی خطر ریزش و آوار شدن بام و همچنین ریزش حجره‌های طبقه دوم به پایین در خیلی از بخش‌ها وجود دارد.
کمبود اعتبارات میراث فرهنگی، مانعی بر سرراه مرمت و ساماندهی سرای وزیر
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین اظهار داشت: باید اذعان کرد سرای تاریخی وزیر وضعیت خوبی ندارد به گونه‌ای که خطر تخریب بخشی از آن وجود دارد و در همین ارتباط نامه نگاری‌هایی با مدیریت بحران استانداری و همچنین وزارت میراث فرهنگی داشته ایم.
احسان نورانی افزود: سرای وزیر شامل چند مجموعه از جمله تیمچه و راسته است که بخشی از آن در سالیان قبل مرمت شده، اما به دلیل کمبود اعتبارات مرمت و ساماندهی کل این مجموعه تاریخی به سرانجام نرسیده است.
او با بیان اینکه در حال حاضر دیواره جنوب غربی سرای وزیر که مقابل مسجد حاج سید جوادی قرار دارد ترک و شکاف برداشته و خطر ریزش آن وجود دارد، افزود: اداره کل میراث فرهنگی طرح مرمت و شیوه ساماندهی این بنا را به همراه آسیب شناسی آن تهیه و حاضر کرده، اما اجرای این طرح به دلیل نبود اعتبارات لازم هنوز اجرایی نشده است.
این مسئول گفت: سرای وزیر به همراه آب انبار مسجد شهید ثالث و همچنین مسجد سردار به عنوان سه بنای تاریخی قزوین که به مرمت و ساماندهی فوری نیازمند هستند، به شمار می‌رود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین در خصوص هزینه‌های مورد نیاز برای مرمت و ساماندهی سرای وزیر گفت: برآورد می‌شود مرمت و ساماندهی اصولی این مجموعه به ۷ تا ۸ میلیارد تومان اعتبار نیاز داشته باشد، اما برای رفع ایرادات نقاط پرخطر و رو تخریب مانند دیواره‌ها و بام این بنا به حداقل ۲ میلیارد تومان بودجه نیازمند هستیم.
نورانی اظهار داشت: این بنای تاریخی موقوفه است، اما به دلیل درآمد کم سرقفلی‌های این بنا و اجاره ناچیز آن، اعتبار خاصی نیز در اختیار اداره کل اوقاف برای مشارکت در مرمت این بنا وجود ندارد.
او در خصوص امکان استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای مرمت و ساماندهی سرای وزیر نیز گفت: این امکان وجود دارد و در سال قبل به عنوان یکی از راه‌ها آنرا در نظر داشتیم، اما متاسفانه به دلیل شیوع کرونا تقریبا جذب سرمایه گذاران در بخش‌های گردشگری راکد و معطل است و نمی‌توان حساب خاصی در این خصوص باز کرد.
اعتبارات مدیریت بحران به لحاظ قانونی نمی‌تواند صرف ساماندهی سرای وزیر شود
مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین نیز در مورد نامه نگاری‌های میراث فرهنگی به مدیریت بحران در خصوص وضعیت نامناسب سرای وزیر و احتمال ریزش آن اظهار بی اطلاعی کرد و گفت:گاهی اوقات دستگاه‌های اجرایی از سر رفع تکلیف و یا کم توجهی نسبت به ضوابط و چارچوب‌های قانونی تعیین شده مسایل و یا درخواست‌هایی را عنوان می‌کنند که معقول نیست.
قدرت الله مهدیخانی افزود: قانون به صراحت و با جزییات وظایف مدیریت بحران را مشخص کرده و این بخش پاسخگوی مخاطرات و حوادث طبیعی است و معمولا حوادثی با منشاء انسانی مانند آتش سوزی‌ها به جز در ابعاد بزرگ و خاص و همچنین این مورد خاص ارتباطی با وظایف کاری ما ندارد.
این مسئول خاطرنشان کرد: در مورد این بنا حادثه‌ای مانند زلزله مشکل ایجاد نکرده بلکه مشکل بواسطه فرسودگی و قدمت بالای بنا و بارندگی‌ها بوده که ارتباطی با موضوعات مدیریت بحران ندارد و نمی‌توانیم از اعتبارات این بخش به این مجموعه اختصاص دهیم.
مهدیخانی اظهار داشت: قبول داریم که حفظ، احیا و ساماندهی بنا‌های تاریخی یک ضرورت است و در این مساله شکی وجود ندارد، اما اعتبارات مدیریت بحران محدود بوده و باید صرف پیشگیری و همچنین کمک به کاهش خسارات جانی در حوادث و بلایای طبیعی بشود.
او اظهار داشت: البته مقداری از اعتبارات مدیریت بحران به شکل متمرکز در اختیار وزارتخانه‌ها قرار می‌گیرد تا در مواقع ضروری به مصرف برسد که در این خصوص باید اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین از وزارت متبوعه پیگیر باشد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین گفت: ماده ۱۸ قانون مدیریت بحران پیش بینی کرده است در شرایط خاص و اضطراری می‌توان از محل اعتبارات داخلی دستگاه به جز بخش حقوق و مزایای کارکنان نسبت به رفع حطرات احتمالی اقدام کنند که اداره کل میراث فرهنگی قزوین می‌تواند از این ظرفیت قانونی نیز برای حل مشکل مربوط به این مجموعه تاریخی استفاده کند.
درآمد‌های وقفی سرای وزیر قزوین کفاف مرمت این مجموعه را نمی‌دهد
حجت الاسلام مصطفی مجیدی مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین اظهار داشت: سرای وزیر یک ملک وقفی است که کسبه مشغول در آن دارای حقوق سرقفلی هستند.
او اظهار داشت: اداره کل اوقاف و امور خیریه در سالیان گذشته ۱۴ حجره سرای وزیر را ساماندهی و مرمت کرد، اما به دلیل عدم همراهی لازم کسبه و نبود اعتبارات لازم ادامه این کار متوقف ماند و همچنین با توجه به ثبتی بودن این مجموعه تاریخی و لزوم ساماندهی و مرمت آن، میراث فرهنگی نیز تاکنون به دلیل محدودیت‌های اعتباری نتوانسته کمکی برای مرمت آن داشته باشد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه قزوین با بیان اینکه درآمد‌هایی که از محل فغالیت سرقفلی‌های این مجموعه به موقوفه اختصاص می‌یابد بسیار محدود و ناچیز است، افزود: این درآمد‌ها حکم نمک در آش را دارد و به هیچ عنوان کفاف ساماندهی و مرمت و بازسازی این بنای تاریخی را نمی‌دهد.
او اظهار داشت: به مستاجرین و صاحبان سرقفلی‌های این مجموعه پیشنهاد دادیم که در قالب یک طرح مشارکتی به مرمت و ساماندهی این مجموعه بپردازیم که در ابتدا به شکل ضمنی اعلام آمادگی کردند، اما در ادامه تمایلی برای این کار از خود نشان ندادند.
این مسئول گفت: قبل از این پیگیر جذب سرمایه گذار برای بازسازی و ساماندهی سرای وزیر بودیم، اما کسی برای مشارکت در این کار اعلام آمادگی نکرد.
او با اشاره به نیاز مبرم و فوری سرای وزیر به ساماندهی و مرمت، اظهار داشت: از طریق مذاکره و پیگیری با اداره کل راه و شهرسازی در تلاش هستیم تا در صورت امکان در قالب طرح‌های بازآفرینی شهری بتوانیم ساماندهی این بنای تاریخی وقفی را کلید بزنیم که امیدواریم به نتیجه برسد.
منبع ایرنا
انتهای پیام/پ
