به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  طی سال‌های گذشته ساخت سریال‌هایی با مضامین اخلاقی و عاشورایی ویژه ماه محرم مانند ماه مبارک رمضان در دستور کار تلویزیون قرار گرفته است و اتفاقا تماشاچیان پرو پاقرصی هم دارد.

مجموعه‌هایی همچون «شب دهم»، «معصومیت از دست رفته»، «روز‌های اعتراض»، «بانو»، «آخرین دعوت»، «سفر سبز»، «دو طفل مسلم»، «پریدخت»، «خون بها» و ... از جمله این سریالهاست که صداوسیما در ماه محرم پخش کرده است.

حالا امسال علاوه بر سریال‌های جدید، بازپخش «شب دهم» در جدول پخش شبکه آی فیلم قرار گرفته است و همین بهانه اش شد تا بعد از حدود ۲۰ سال یک بار دیگر ساخت این سریال را مرور کنیم.

**حسن فتحی و ساخت سریالی که مشابه نداشت

«شب دهم» به کارگردانی «حسن فتحی» و تهیه کنندگی «حسن بشکوفه» در سال ۱۳۸۰ ساخته شد. آن زمان فتحی تجربه ساخت ۸ سریال دیگر (همسایه ها، عاطفه، معمای یک قتل، سوءتفاهم، هوای تازه، پهلوانان نمی‌میرند، فردا دیر است و روشن‌تر از خاموشی) را از سر گذرانده بود و حالا در ۴۲ سالگی تصمیم داشت سریال جدیدی را تجربه کند که تا به حال شبیه آن در تلویزیون ساخته نشده بود. در حقیقت او دست روی قصه‌ای گذاشته بود که به نظر می‌آمد بر لبه تیغ خطوط قرمز صداوسیما حرکت می‌کند.

**قصه عشق نافرجام حیدر به شاهزاده قجری

قصه این سریال در اواخر حکومت رضاخان در تهران رخ می‌دهد. فردی به نام حیدر خوش‌مرام که از لات‌های تهران قدیم است، خواهان ازدواج با دختری از تبار قاجار می‌شود و آن دختر شرط ازدواج با حیدر را اجرای تعزیه در ۱۰ شب ماه محرم قید می‌کند، اتفاق‌هایی که در جریان تعزیه برای حیدر رخ می‌دهد شخصیت او را دگرگون می‌کند و انسانی پاک و با ایمان می‌شود.

چون در زمان حکومت رضا خان تعزیه قدغن بوده حیدر مجبور به اجرای تعزیه دور از چشم آژان‌ها می‌شود در این بین دوست حیدر به نام یاور به کمک او می‌آید و با کمک هم موفق به اجرای تعزیه در نه شب اول می‌شوند؛ ولی در شب دهم اتفاقی در شرف وقوع است: پای یک سرگرد سنگدل تأمینات (اداره آگاهی قدیم) به ماجرا باز می‌شود که قصد دارد حیدر را به قتل رسانده و به مراد دلش که ازدواج با آن شاهزاده قجری است برسد او برای این کار حاضر است هر مانعی را از سر راه خود بردارد و به همین خاطر یاور را تهدید می‌کند که اگر به همکاری با حیدر ادامه دهی به زندان می‌روی و باید ازدواج با دختر مورد علاقه ات را فراموش کنی، اما اگر در حین اجرای تعزیه حیدر را طوری به قتل برسانی کاری می‌کنم تا تو به زندان نروی و او را وادار به کشتن حیدر می‌کند.

یاور در این امر دو دل است و سرانجام شب دهم فرا می‌رسد و سرگرد که در میان تماشاچی‌های تعزیه است وقتی می‌بیند یاور تمایلی به کشتن حیدر ندارد به طرف او شلیک کرده و او را به قتل می‌رساند در همین حین مأموران نظمیه که از موضوع اطلاع پیدا کرده‌اند به محل تعزیه هجوم آورده و با مردم عزادار درگیر می‌شوند سرگرد برای این که کارش را تمام کند با حیدر درگیر شده و قصد شلیک به او را دارد که حیدر با شمشیر ضربه مهلکی به او وارد کرده و او را از پا درمی‌آورد، اما در همین حین یکی از مأمورین نظمیه به طرف حیدر شلیک می‌کند...

او با لباس تعزیه جان می‌سپارد و این گونه می‌شود که عاشق به معشوقش نمی‌رسد و حیدر دست در دست رفیقش یاور، جان به جان آفرین تسلیم می‌کنند.

بیشتر بخوانید

• پرونده‌ای برای نقش‌آفرینان پلیس و کارآگاه در سیما / دزدگیرهای تلـویزیون را بشناسید

**قصه لاتی که طیب می‌شود

نقش اول این سریال را حسین یاری بازی می‌کند. او که بازیگری به اصطلاح چشم رنگی است، می‌پذیرد در این نقش از لنز تیره استفاده کند، مو‌های فرفری بگذارد و در شمایل یک لات چهره‌ای جدید از خود رو کند. البته او که در سال ۷۴ توانسته بود سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای بازی در فیلم «آخرین مرحله» از چهاردهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کند، با ایفای نقش حیدر خوش مرام بر قله شهرت و محبوبیت رسید.

ناگفته نماند که قصه هم جوری روایت شده بود که با همه قصه‌های زمان خودش فرق داشت، اینکه عاشقی به معشوق خود نرسد، روایتی بود که دل‌ها را خون می‌کرد و پایانی اندوهناک را رقم می‌زد.

**راز دلدادگی فخرالزمان به حیدر خوش مرام

از آن سو نمی‌توان حضور سایر بازیگران را هم نادیده گرفت و از بازی از ثریا قاسمی، پوریز فلاحی پور، رویا تیموریان، اکرم محمدی، محمود پاک نیت، پرویر پورحسینی و علی الخصوص کتایون ریاحی چشم پوشی کرد. کتایون ریاحی در سریال‌های مختلفی حضور داشته و بازی‌های درخشانی را به تصویر کشیده است که از «پس از باران» تا «یوسف پیامبر» را شامل می‌شوند. اما کتایون ریاحی در «شب دهم» قصه دلدادگی فخر الزمانی را جوری خلق کرد و به تصویر کشید که هنوز پس از ۲۰ سالل خیلی‌ها منتظرند تا شاهد دیالوگ‌های تکرار نشدنی این سریال باشند که توسط همین بازیگران برای همیشه ماندگار شد.

**فیلمی که تبدیل به سریال شد

جالب است که حسن فتحی در ابتدا نمی‌خواسته «شب دهم» را برای تلویزیون بسازد و قصدش این بوده که آن را در قالب یک فیلم سینمایی کارگردانی کند آن هم برای حوزه هنری.

اما وقتی که فیلمنامه را می‌نویسد، به این نکته می‌رسد که کار از حد یک اثر سینمایی فراتر رفته و بهتر است که در قالب یک سریال تلویزیونی ساخته شود.

«شب دهم» همچنین از جمله اولین سریال‌هایی به شمار می‌رود که در قالب هر شبی از تلویزیون پخش شد و در تاریخ تلویزیون جزو سریال‌های پربیننده و پرمخاطب تلویزیون به حساب می‌آید.

البته در آن مقطه گفته می‌شد که سریال با بودجه بالایی ساخته شده که فتحی در مصاحبه‌هایی اعلام کرد که آن زمان ما شب دهم را با بودجه بسیار کمی ساختیم (به گفته تهیه‌کننده دقیقه‌ای ۴۱۰ یا ۴۱۲ تومان). من تا زمانی که فیلمنامه را نوشتم، نه قراردادی داشتم و نه یک‌ریال پول گرفتم، چون انگیزه درونی بسیار بالایی برای نگارش آن داشتم.

همان زمان به آقای بشکوفه (تهیه‌کننده سریال) نیز گفتم که به خاطر عشق به امام‌حسین (ع) این فیلمنامه را نوشتم و به‌خاطر همین عشق هم جلو می‌رویم. هرجا هم با کم و کسری مواجه شدیم، آن را با همکاری و قناعت حل می‌کنیم. آن زمان با سرمای شدید هوا در شب‌های قزوین دست به گریبان بودیم و سکانس‌های تعزیه را با سختی گرفتیم و امکاناتمان هم بسیار اندک بود. با این‌حال تمام فکرمان عشق به امام حسین (ع) و انجام کاری خوب برای عاشورا بود.

**سریالی که ساخت آن به یک مو بند بود

شاید اگر امروز کسی بخواهد سریالی با شکل و شمایل شب دهم بسازد و یا قصه‌ای عاشقانه را به تصویر بکشد، دست بازتری نسبت به گذشته داشته باشد. آن هم زمانی که بعد از انقلاب اسلامی بسیاری از ژانر‌ها و قصه‌ها برای اولین بار تجربه می‌شدند و همین موضوعی بود تا مدیران تلویزیون را محتاط‌تر و دست بسته‌تر کند.

سریال شب دهم هم از این قضیه مستثنی نبوده است و در سالی که ماه محرم با نوروز تلاقی می‌یابد، مدیران تلویزیون به این فکر می‌افتند که اثری تدارک ببینند که با این حال و هوا در هم آمیخته باشد. البته تصویب فیلمنامه این سریال آن قدر‌ها هم کار راحتی نبوده است و حسن فتحی در این باره نیز گفته است: یادم نمی‌رود که در سال ۸۰ که فیلمنامه را ارائه دادم برخی از دوستان در شورای نظارت موضع‌گیری وحشتناکی داشتند و معتقد بودند مضمون این سریال بد و مفسده‌برانگیز است.

حتی خبر داشتم که آن جلسه به تشنج کشیده شده بود و عده‌ای مخالف و عده‌ای موافق بودند و کار به جایی رسید که آن زمان مدیر وقت شبکه آقای جعفری جلوه ۲ تن از اعضای شورا (مهدی فرجی و حمید جمدر) را به‌عنوان حکم قرار داد تا با خواندن فیلمنامه، نظر نهایی را درباره ساخت یا عدم ساخت آن ارائه دهند. از سر لطف پروردگار و خوش اقبالی من این دونفر به این نتیجه رسیدند که فیلمنامه شب دهم فیلمنامه خوبی است.

حتی خاطرم هست که در طول پخش این سریال، مدیریت وقت صداوسیما و مدیریت وقت شبکه یک نگران بودند که مبادا پخش شب دهم با واکنش منفی اقشار مذهبی جامعه روبه‌رو شود. اما در نهایت چه اتفاقی افتاد؟ همه حمایت کردند. مردم و رسانه‌های مختلف با دیدگاه‌های مختلف حتی از حوزه علمیه قم نیز از این سریال حمایت کردند. اما من یادم نمی‌رود که تصویب و عدم‌تصویب ساخت این سریال به یک مو بند بود. اکثریت گروه‌ها و اقشار جامعه این سریال را مورد استقبال فوق‌العاده قرار دادند تا حدی که خود من به‌شخصه از دامنه استقبال مردم غافلگیر شده بودم.

**فهیم: «شب دهم» هنوز بهترین نمایش مناسبتی تلویزیون است

در آستانه ۲۰ سالگی «شب دهم»، البته محمدتقی فهیم منتقد برجسته سینما و تلویزیون هنوز هم آن را بهترین نمایش مناسبتی تلویزیون می‌داند و در این باره می‌گوید: واقعیت امر سریال مختار جزو کار‌های مهم تلویزیون است و من هم آن را به همین اهمیت ارزنده می‌دانم و در زمان پخش اول، هیچ قسمتی را از دست ندادم، اما از شما چه پنهان، همان یکبار بود که دیدم و دیگر هیچ سالی در تکرارهایش رغبتی برای دیدن در من ایجاد نکرده است، اما سریال شب دهم را هیچ سالی از دست نداده ام.

وی ادامه می‌دهد: چند سال قبل، مجموعه سریال را هدیه گرفتم و دارم. در طول سال بار‌ها چشمم به آن می‌افتد، ولی میلی به دیدنش ندارم لذا هنوز بازش نکرده ام، ولی به محض نزدیک شدن به این ایام هوای دیدن شب دهم می‌کنم، این چه رازی ست؟ چون که یکی از سنجیده‌ترین سریال‌های مناسبتی تلویزیون محسوب می‌شود. شب دهم از هر نظر تا کنون بهترین سریال مناسبتی ایام محرم است که در تبیین و پرداخت متن ضمن دوری از شور و شلوغی گل درشت و به قولی شعاری، ظریف‌ترین شکل، پروسه ایثار و شهادت را ترسیم می‌کند، ویژه‌تر اینکه در این سریال بیش از قله ایثار که همان شهادت است، در دامنه این قله حرکت می‌کند. تحتانی‌ترین لایه‌های اجتماعی در ته جامعه دست و پا می‌زنند و حیدر (در مقام یک لات) از سطح این میدان به عشقی اسیر می‌شود تا به تدریج به سمت قله کشیده شود، حیدری که در پایان صعودش، بیننده را هم با خودش بالا می‌کشد.

او همچنین با بیان اینکه در زمینه ساختمان و فرم کار هم، حسن فتحی به خوبی در چارچوب ژانر، به همه اجزای دراماتیک نمایش مسلط و چنان دقیق و سنجیده این گونه نمایش در نمایش را جان می‌بخشد که بیننده به عینه، صحنه ایثار و شهادت را لمس و در لحظات بسیاری با حیدر می‌گرید و پیش می‌رود، تاکید می‌کند: این قدرت جذب، ناشی از پرداخت درست شخصیت دارای بعد حیدر است که صد البته درک خوب حسین یاری از فضای عاشورایی و حتی تاریخی، از شخصیت دنی حیدر (در ابتدا) تا ارتقایش به راس، شمایلی پذیرفتنی خلق می‌کند. شب دهم سریالی پر بازیگر است که هرکدام تحت هدایت فتحی صحنه گردانی می‌کنند. مثلا پرویز فلاحی پور هنوز هم تکرار نشدنی است و یادمان نرود موسیقی بسیار حسی حماسی فردین خلعتبری و صدای مناسب و دلنشین علیرضا قربانی را که دل آدم را می‌برند به صحرای کربلا.

منبع: فارس

انتهای پیام/