به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد،  منابع طبیعی از جمله مراتع و جنگل‌ها، موهبت‌هایی خدادادی هستند که در زمره مهمترین پشتوانه‌های اقتصادی هر کشور نیز محسوب می‌شوند.

تأثیر این منابع به گونه‌ای است که هر چقدر کشور‌ها از ذخایر منابع طبیعی غنی‌تر و گسترده‌تری برخوردار باشند، کمتر با معضلاتی نظیر فقر روبرو می‌شوند.

معیشت بیش از ۱۰ درصد از مردم چهارمحال و بختیاری به مراتع استان وابسته است که حفظ و احیای اصولی آن‌ها نیازمند تخصیص اعتبار و تلاش گسترده‌تری است.

بیشتر بخوانید

• دام موجود در کشور دو برابر ظرفیت مراتع است
• اجرای طرح مرتع‌داری در ۵۶۲ هزار هکتار از مراتع
• حفظ گیاهان دارویی با طرح‌های مرتع‌داری+فیلم

اجرای طرح‌های مرتع‌ داری یکی از راهکار‌های حفظ عرصه‌های منابع‌طبیعی است که در دو دهه اخیر مورد توجه متولیان امر قرار گرفته و تعدادی از دامداران استان چهارمحال و بختیاری که در گذشته تنها از مرتع برای تأمین علوفه دام خود استفاده می‌کردند، تصمیم گرفتند با کم کردن دام به احیای مراتع بپردازند و از این طریق معیشت خود را بهبود ببخشند و در راستای حفظ مراتع گام بردارند.

مراتع ۵۵ درصد از مساحت ایران را تشکیل می‌دهند این وسعت سالانه ۴۰ درصد علوفه و یک سوم نیاز به گوشت قرمز کشور را تأمین می‌کند.

کاهش نفوذپذیری آب و سطح آب‌های زیرزمینی، و به دنبال آن تخریب اراضی زراعی از پیامد‌های تخریب مراتع است.

ایران جزو پنج کشور دارنده بیشترین تعداد گوسفند و بز در جهان است و بیشترین تراکم دام مربوط به استان چهارمحال و بختیاری - چهار برابر بیشتر از میانگین کشور- است.

اساس حفظ منابع طبیعی از جمله مراتع و جنگل‌ها در حوزه علم مرتعداری تعریف شده است و نه تنها به بهره‌برداری صحیح و اصولی از این منابع اشاره دارد بلکه به حفظ، احیا آن‌ها نیز تأکید می‌کند.

ایده چوپان باهوش و اجرای گوسفندان زبل چیست؟

یکی از کسانی که برای مراتع چهارمحال و بختیاری از جان و دل مایه گذاشته است، نعمت الله اسدی است که سال گذشته به عنوان مرتع‌دار نمونه نیز معرفی شد.

اما آقای اسدی چگونه مراتع کم نظیر، و رو به زوال استان را احیا کرد؟ سوالی که برای یافتن پاسخ آن به ۱۰ سال قبل بازمی گردیم. همه چیز از معضل زباله‌های رها شده در طبیعت شروع شد.

نعمت الله اسدی چوپان اهل روستای نصیر آباد شهرستان بروجن است که با جمع آوری قوطی‌های کنسرو و سوراخ کردن آن ها، بذر‌های سازگار با محیط را درون قوطی‌ها می‌ریزد و بر گردن گوسفندانش آویزان می‌کند که بر اثر تکانه‌های بدن گوسفند، بذر‌ها روی زمین می‌افتد و بر اثر حرکت پای دام، بذر زیر خاک قرار می‌گیرد و پس از مدتی رشد می‌کند.

اسدی گفت: از حدود دو دهه پیش اقدام به شناسایی گیاهان دارویی در این منطقه کرده است و با بروز خشکسالی با مشورت گرفتن از کارشناسان و حمایت اداره منابع طبیعی، جهادکشاورزی و محیط زیست به منظور حفظ و احیای این مراتع اقدام به کشت این گیاهان کرده است.
برای دیدن نتیجه کار ۱۰ ساله به مرتع ۸۰۰ هکتاری چوپان بروجنی در کوه کلار سر زدیم.

او افزود: مساحت مرتعی که من در آن مشغول شغل دامداری بودم حدود ۸۰۰ هکتار بود و برای جمع‌آوری بذر و کشت گیاهان دارویی و علوفه‌ای نیاز به تعداد زیادی نیرو بود.

اسدی در ادامه اضافه کرد: هرچند می‌دانستم با افزایش تعداد دام‌های خود به سود بیشتری دست پیدا می‌کنم، اما شاهد نابودی این مراتع بودم و از آنجایی که همیشه علاقه فراوانی به طبیعت داشتم، تصمیم گرفتم از منافع شخصی خود صرفه نظر کرده و برای تقویت مراتع اقدام کنم.

او، همچنین اصلاح نژاد دام و خروج دامداران غیرمجاز را نیز از دیگر عوامل حفظ و احیای مراتع تحت اختیار خود برشمرد و ادامه داد: حمایت نهاد‌های دولتی و راهکار‌های پیشنهادی آن‌ها سبب شده که در حال حاضر علاوه بر دامداری، فروش گیاهان دارویی نیز برایش درآمد به دنبال داشته باشد.

به گفته اسدی، خوشبختانه بیش از ۱۳ نفر از مرتع‌داران نیز از اقدامات او تأثیر پذیرفته و روش‌های مشابهی را برای حفظ و احیای مراتع خود پیش گرفته اند.

در روزگاری که برخی انسان‌ها کمر به تخریب طبیعت بستند این چوپان و گوسفندان کمر همت بستند تا نیمی از شش‌های تنفس ایران زمین را نجات دهند.

اسدی گفت: گوسفندان در هنگام چرا در مرتع حرکت می‌کردند و این بذر‌ها را بر روی زمین می‌پاشیدند، همچنین در حین حرکت با پای خود بذر‌ها را در میان خاک قرار می‌دادند، همچنین این روش موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه شد.

ایده چوپان اکنون الگوی کارآمد حوزه آبخیزداری و مرتع کشور برای کاهش ریزگرد‌ها و تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی است.

هومان خاکپور رئیس اداره آموزش، ترویج و مشارکت مردمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: ایجاد پوشش گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک و تولید آب اهداف ما در مراتع هستند که با کمک چوپان و گوسفندان تحقق یافت.

گوسفندان کوه کلار حالا دیگر تهدیدی برای بقای مراتع نیستند.

سخاوت همیشگی آن‌ها دریای از ثروت سبز را با این گیاهان دارویی به مرد چوپان بخشیده است.

وضعیت اقتصادی مراتع چهارمحال و بختیاری

از مجموع یک میلیون و ۶۴۰ هزار هکتار مساحت استان چهارمحال و بختیاری حدود ۳۳۵ هزار هکتار را جنگل و یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار را مرتع تشکیل می‌دهد.

هم اکنون ۴۰ درصد از مراتع استان فقر پوشش دارد و نیازمند حمایت جدی و احیا است.

 آموزش و نقش آن برای حفظ منابع

عزت‌الله سلیمانی کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، در خصوص نقش مراتع در اقتصاد استان  اظهار داشت: مراتع به عنوان بستر‌های حیات، نقش انکار ناپذیری در اقتصاد استان دارند و آمار‌ها نشان می‌دهد پس از صدور بیش از ۱۸ هزار پروانه مرتع‌داری در میان بهره برداران، اشتغال و درآمد حدود ۱۰ درصد از جمعیت استان به صورت مستقیم به عرصه‌های ملی وابسته است.

او  افزود: صدور این مجوز‌ها بر اساس ماده سه قانون حفاظت و بهره‌برداری منابع طبیعی کشور انجام شده است.

کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرکرد اظهار داشت: متاسفانه عواملی از جمله تغییرات اقلیمی، تغییرات نوع بارش و نزولات آسمانی، افزایش زمان بهره‌برداری و تعدد بهره‌برداران و چرای دام غیرمجاز سبب شده است، بخش قابل توجهی از آن‌ها در وضعیت ضعیف یا متوسط قرار بگیرند.

سلیمانی، با اشاره به پیشرو بودن چهارمحال و بختیاری در تهیه و ارائه طرح‌های مرتع‌داری، این اقدامات را گامی مثبت تلقی کرد، اما آن را کافی ندانست و افزود: هرچند در سال‌های اخیر مرتع‌داران نمونه کشوری نیز از میان مرتعداران و دامداران هم استانی انتخاب شده‌اند، اما امیدوار است، با توجه به وضعیت موجود و شرایط مراتع استان، مسئولان نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند و با تامین اعتبار طرح‌های مرتع‌داری توسعه داده شوند.

این کارشناس مرتع چهارمحال و بختیاری در ادامه گفت: نگاه تک بعدی به مراتع به عنوان بستر تولید علوفه باید تغییر کند و به پتانسیل‌های مختلف آن‌ها توجه شود به همین منظور به دنبال اجرایی کردن طرح‌های چند منظوره و تلفیقی در استان هستیم که علاوه بر حفظ مراتع، بهبود معیشت مردم را نیز به دنبال داشته باشد.

هر چند در سال‌های اخیر مرتع‌داران نمونه کشوری از میان مرتعداران و دامداران چهارمحال و بختیاری انتخاب شده‌اند، اما امیدواریم با توجه به وضعیت موجود و شرایط مراتع استان، مسئولان نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند و با تأمین اعتبار، طرح‌های مرتع‌داری توسعه داده شوند.

انتهای پیام/ن