به گزارش خبرنگار  حوزه  دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، خودروهای تاکتیکی به عنوان یکی از تجهیزات و نقاط قوت نیروهای مسلح , یکی از مولفه‌های تعیین کننده در سطح ارتش‌های جهان است. این توانمندی به قدری اهمیت دارد که کشورهای جهان از سالیان گذشته درصدد طراحی و ساخت این خودروها هستند.

در کشور ما نیز وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به صورت یک شرکت مادر تخصصی با دارا بودن چندین شرکت و صنایع گوناگون مانند صنایع هوایی، صنایع خودرویی زرین خودرو، صنایع دریایی و چندین شرکت دیگر وظیفه تامین این نیاز را بر عهده دارد.

نخستین نیازهای خودرویی ایران چگونه تامین شد؟

کشورمان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در دوران رژیم طاغوت به دلیل اینکه بیشتر به کشورهای بلوک غرب به سردمداری آمریکا وابستگی داشت، بیشتر نیازهای دفاعی خود را از این کشورها تامین می‌کرد. معروف‌ترین این خودروها، تولیدات شرکت‌های جیپ (Jeep) و (Rover)  بودند که در آن زمان جزو بهترین خودروهای تاکتیکی جهان بودند.

پیروزی انقلاب اسلامی، تحریم‌های آمریکا و آغاز دفاع مقدس

انقلاب اسلامی که پیروز شد، ضد انقلاب وابسته به استعمار و استکبار، شروع به تهاجم به مرزهای کشور کرد تا قسمت‌های قومیتی کشور را تجزیه کرده و ایران اسلامی را تکه پاره کند. آن زمان ارتش که به دلیل شرایط ابتدای انقلاب و تحولات آن زمان چندان انسجام نداشت، به کمک سپاه پاسداران آمد که در ابتدای راه خود قرار داشت و این دو نیرو با همکاری همدیگر وارد نبرد با ضد انقلاب شدند و در همه جای کشور مانند قائله گنبد در گنبد کاووس، خلق عرب در خوزستان، شورش کردهای تجزیه طلب در کردستان و سایر نقاط به مقابله با دشمنان و اذناب آنها پرداختند.

برای جابجایی نیروهای رزمی کشورمان در همه نقاط به خصوص نقاط صعب العبور علاوه بر بالگردهای هوانیروز ارتش باید از خودروهای قدرتمند مانند جیپ استفاده می‌شد. اما چون این خودروها بعد از مدتی دچار فرسودگی قطعات شده و یا توسط ضد انقلاب منهدم می‌شدند مسئولان دفاعی کشورمان باید به فکر تامین خودروهای مناسب می‌بودند. ایران در دوران رژیم پهلوی خودرو‌های مورد نیاز را عمدتا از شرکت آمریکایی جیپ تهیه می‌کرد و با پیروزی انقلاب اسلامی که منجر به قطع ارتباط با آمریکا شده بود، این شرکت دیگر تولیدات خود را به ایران ارسال نکرد و ایران هم به دنبال جایگزین این خودروها بود.

شرکت پارس خودرو که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با نام جنرال موتورز ایران فعالیت می‌کرد در واقع نماینده این شرکت آمریکایی در ایران بود. با پیروزی انقلاب اسلامی، ایران از سوی آمریکا تحریم شد و دیگر هیچ‌گونه ارتباطی با آمریکا و شرکت‌های آمریکایی نداشت و این گونه بود که تحریم‌ها دامن خودروسازی ما را هم گرفت.

بدین صورت که شرکت آمریکایی جنرال موتورز قطعات مورد نیاز برای تولیدات خود در ایران را ارسال نکرد و به همین دلیل هم دیگر خودروهای آمریکایی مانند جیپ شهباز و سیمرغ تولید نشدند.

جیپ هندی، نخستین تجریه ایران برای تهیه خودروی تاکتیکی

کشور که در آن مقطع در دوران سختی قرار گرفته بود، پس از ختم قائله های ضد انقلاب با حمله ناگهانی رژیم بعثی عراق نیز روبرو شد و این کمبود خودروها و تسلیحات بیشتر خودنمایی کرد. مسئولیت تهیه خودروی تاکتیکی مناسب به جهت سابقه تولید و داشتن تخصص فنی به شرکت پارس خودرو سپرده شد. این شرکت ابتدا به سراغ تولید و خرید قطعات نمونه هندی جیپ ساخت ماهیندرا رفت. این جیپ در واقع نمونه هندی جیپ شهباز بود که در هند با نام جیپ ماهیندرا تولید می‌شد.

پس از تولید این خودرو به گفته محمدرضا یزدانی خرم مدیرعامل وقت پارس خودرو نیرو‌های مسلح اعم از ارتش و سپاه پاسداران به علت عدم کارایی مناسب از آن‌ها استفاده نکردند و این خودرو‌ها در انبار پارس خودرو خاک خورد.

خودروهای ژاپنی، پرقدرت و کاربردی با استهلاک کم

نیرو‌های مسلح، اما این بار به جای استفاده از جیپ‌های ماهیندرا سراغ تولیدات شرکت ژاپنی تویوتا رفته و اقدام به خرید تویوتا در مدل لندکروزر اعم از سواری و وانت کردند، چراکه این خودرو‌ها هم توان و دوام بالاتری را دارا بود و هم هزینه نگهداری کم تری نسبت به سایر خودرو‌ها داشت و تا پایان دفاع مقدس این خودرو‌های ژاپنی بودند که وظیفه ترابری رزمندگان ایرانی را برعهده داشتند. البته جیپ‌های نظامی روسی به علت مشخصات فنی با نام یو آز (اواز) نیز در گردان ترابری ارتش حضور داشتند و بیشتر در مناطق سردسیر مانند مناطق مرزی آذربایجان غربی و کردستان کاربرد داشت.

پایان دوران دفاع مقدس، آغاز دوران سازندگی

هنگامی که دوران دفاع مقدس به پایان رسید، مسئولان کشورمان در همه سطوح به خصوص در سطوح نظامی به این نتیجه رسیدند که باید تمام تسلیحات و تجهیزات بومی باشد تا در صورت وقوع جنگ احتمالی مشکلی در تامین آنها به وجود نیاید. به همین دلیل هم نخستین جرقه های ساخت خودروهای تاکتیکی نظامی در کنار سایر تسلیحات در دستور کار سلسله مراتب نیروهای مسلح قرار گرفت.

اوایل دهه ۸۰  بود که ایده ساخت خودروی بومی نظامی رنگ و بوی جدی شدن به خود گرفت و سال ۸۷ خودرویی با نام سفیر با شباهت بسیار به جیپ آمریکایی تولید و رونمایی شد.

وابستگی خودرویی سنگین، دیگر چالش نیروهای مسلح

مسئولان دفاعی کشورمان نیز از هنگامی که اقدام به ساخت موشک و سایر تجهیزات دفاعی بومی کردند به این فکر افتادند که وابستگی‌های ترابری سنگین که پیش‌تر نیز از طریق خودرو‌های آمریکایی تامین می‌شد را در ابتدای پیروزی انقلاب با محصولات سایر کشور‌ها مانند مرسدس بنز تامین کنند. البته آن‌ها به این دلیل که نیرو محرکه خودرو‌های مرسدس بنز را در شرکت ایدم تبریز و گیربکس‌های ZF در شرکت چرخشگر تبریز تحت لیسانس آلمان تولید و به نوعی داخلی سازی کرده بود، این ایده را به اجرا نزدیک‌تر می‌دیدند.

زرین خودرو اصفهان، تولیدکننده قوی خودروهای نظامی در کشور

این کار بعد‌ها با خرید امتیاز خودرو‌های شرکت مان آلمان در شرکت زرین خودرو اصفهان وابسته به وزارت دفاع انجام شد که نمونه‌های تجاری آن نمود بیشتری در فضای شهری کشور داشته و مردم با کمی دقت بر روی مدل‌های قدیمی اتوبوس‌های مسافربری بین شهری بنز و مان نام زرین خودرو را بر روی بدنه آن مشاهده می‌کردند. البته این کار بعد‌ها با تولید مینی بوس‌های کوچک تحت عنوان سپهر و اتوبوس‌های شهری با امکانات پیشرفته‌تر نسبت به سایر اتوبوس ها، اما با همان پیشرانه و گیربکس تداوم داشته است.

به همین دلیل سازمان صنایع دفاع و زرین خودرو این پیشرانه‌ها را به همراه گیربکس و سایر بخش‌های مهم خودرو که ساخت داخل بودند را در ساخت خودرو‌های تاکتیکی نظامی نیز به کار برده که در یگان‌های محمول ارتش و سپاه و یا ترابری انواع مهمات نقش مهمی دارند.

نیروی زمینی ارتش هم در این عرصه پیشتاز بوده و با بهره گیری از توان متخصصان داخلی خودرو‌های موردنیاز خود را طراحی کرده و ساخته است. 

خودروی ارس

اَرَس یک خودروی تاکتیکی فرماندهی ساخت وزارت دفاع کشورمان است. این خودرو روز ۳۱ مرداد ۹۱، همزمان با روز ملی صنعت دفاعی کشور با حضور وزیر دفاع و رئیس جمهور وقت، محمود احمدی نژاد رونمایی شد.

ارس وزنی در حدود ۳/۴ تن داشته و موتور گازوئیلی این خودرو قادر به تولید توانی در حدود ۱۳۳ اسب بخار است. این خودرو با دو کابین یکپارچه به عنوان خودروی حامل فرماندهان، خودرویی هجومی و پشت خاکریز است که قابلیت استفاده در تمام مناطق عملیاتی صعب العبور و شهری را دارد. ویژگی‌هایی که بیشتر واژه تاکتیکی را برای این خودرو پررنگ می‌کند قابلیت تبدیل به خودروی زرهی، ایجاد پوشش تلفیقی، گرم کن گازوئیلی و محافظ پشت سر ارتوپدیک را شامل می‌شود.

با توجه به حضور این خودرو در نبرد‌های جبهه مقاومت در منطقه به عنوان بخشی از کمک‌های ایران به جبهه مقاومت، به نظر می‌رسد ایراداتی که ارس در حوزه رزم با آن مواجه بوده است در خودوری ارس-۲ برطرف شده باشد. در خودروی ارس-۲ همان پلتفرم اصلی ارس یک حفظ شده، اما سعی شده تا در برخی جهات هم این خودرو ارتقا یابد.

به گفته وزیر دفاع، خودوری ارس ۲ در حوزه توان و گشتاور، نسبت توان به وزن، در حوزه موتور، شعاع عملیاتی، مصرف سوخت، استاندارد آلایندگی، شتاب، قابلیت حمل بار و قابلیت نصب سلاح پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.

این بدان معنا است که خودروی ارس ۲ برای حرکت در زمین‌های ذوعارضه و صعب العبور و توان حمل تسلیحات سنگین‌تر و میزان مهمات بیشتر و همچنین تحرک در منطقه نبرد در مقایسه با خودروی ارس-۱ توان بالاتری دارد.

در ارس ۲ توان موتور ۵۰ درصد نسبت به ارس ۱ افزایش داشته است. همچنین شعاع عملیاتی این خودرو از ۶۰۰ کیلومتر به ۷۵۰ کیلومتر رسیده است.

خودروی کویران

خودروی نظامی که کویران نام دارد یکی از مدل‌های بهینه سازی شده ارس است. این خودرو برای حضور در مناظق نظامی و جبهه‌های نبرد تجهیز شد که با توجه به امکانات قابل قبول خود برای مدیریت و استفاده به عنوان یک واحد فرماندهی متحرک عملکردی قابل قبول دارد.

خودروی سپهر

خودروی نظامی سپهر یک نمونه تاکتیکی از خودروی ارس بوده و با وزنی در حدود ۳/۵ تن، از پیشرانه‌ای مشابه دو خودروی ارس و کویران استفاده می‌کند. این خودرو قابلیت حمل ۱۰ نیروی نظامی، ۱/۵ تن بار و تجهیزات و سلاح‌ها و موشک‌های نیمه سنگین را دارد.

این خودرو قابلیت بسیار مناسبی در هنگام عبور از شیب‌های تند و موقعیت‌های کوهستانی و صعب العبور داشته و از یک سیستم تعلیق پیشرفته با قابلیت تنظیم زاویه به منظور جلوگیری از واژگونی استفاده می‌کند. این خودرو سرعت مناسبی داشته و توان جابجایی بار و مهمات با سرعتی نزدیک به ۱۳۰ کیلومتر در ساعت را دارد.

خودروی ظفر

کامیون ظفر یکی از خودرو‌های تاکتیکی ساخت صنایع دفاع کشورمان است که توسط سردار دهقان وزیر سابق دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح رونمایی شده است. این خودروی تاکتیکی سنگین از پیشرانه‌های مشابه با «کامیون ذوالجناح» بهره می‌برد و به نظر می‌رسد تنها تفاوت آن با این خودرو عدم بهره گیری از یک محور کم تر نسبت به کامیون ذوالجناح  است.

کامیون تاکتیکی ظفر به یک موتور دیزلی توربوشارژ با توان تولید ۴۰۰ اسب بخار مجهز است و با داشتن ۴ محور محرک، دو محور فرمان‌پذیر، شعاع عملیاتی ۸۰۰ کیلومتر و سیستم تعلیق مستقل، توانایی حمل ۲۴ تن بار، عبور از شیب‌های تند طولی و عرضی، گودال‌های عریض، آب با عمق زیاد و موانع پله‌ای را دارد.

این خودرو مجهز به سیستم حفاظت جنگ‌های نوین، حمل انواع لانچر، موشک، رادار، راکت و پست‌های فرماندهیاست و با داشتن سیستم تعلیق مستقل و محور‌های متحرک، قادر است تا در مناطق ذوعارضه و صعب‌العبور، بسیار قوی و نرم عمل کرده، انتقال شتاب به سامانه مورد حمل را به حداقل برساند.

خودروی طوفان

طوفان یکی از دستاوردهای کشورمان در حوزه خودروهای تاکتیکی است که  ۲۹ آبان ماه سال ۹۷ با حضور امیر سرتیپ حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد. این خودرو از انواع خودرو‌های زرهی است که در دنیا به MRAP به معنای مقاوم و محافظت شده در برابر مین و کمین معروف است.

این نفربر یک خودروی ۴ در ۴ است که قابلیت مقاومت در برابر انفجار مین و تله‌های انفجاری با قدرت چندین کیلوگرم TNT و سطح حفاظت در برابر گلوله‌های مختلفِ هسته فولادی را دارد.

طوفان به گونه‌ای طراحی شده که علاوه بر تحرک بالا و توانمندی عبور از موانع ذو عارضه، قابلیت عبور از کانال آب با عمق ۱.۵ متر و عبور از موانع عمودی ۵۰سانتی متر را دارد.

این خودروی زرهی ظرفیت حمل ۱۰ نفر سرنشین و ۲ نفر به عنوان راننده و کمک راننده را دارد و با تجهیز به چرخ‌های پنچر رو قادر است عملیات را ادامه داده و نیز برای ترک محل درگیری در حالت پنچری چرخ‌ها تا شعاع ۵۰ کیلومتری حرکت کند.

قابلیت نصب سلاح‌های نیمه سنگین، بهره مندی از دریچه‌های تیراندازی از کابین عقب، حفاظت بالستیکی برای حفاظت از نفرات کابین از دیگر مشخصات نفربر طوفان است. همچنین، این خودروی زرهی با بهره گیری از موتور ۳۶۰ اسب بخاری سرعتی معادل ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت دارد و با مخازن پر که معادل ۳۶۰ لیتر سوخت دیزل است می‌تواند مسافتی معادل ۱۱۰۰ کیلومتر را طی کند.

خودروی رعد

خودروی ضد مین و ضد کمین رعد از بدنه‌ای با قابلیت مقاوم در برابر بمب‌های کنار جاده‌ای، مین‌های ضد خودرو و ضد تانک و همچنین انواع گلوله‌ها برخوردارند که می‌تواند از جان نفرات داخل خودرو در برابر حملات تروریستی و کمین‌ها دفاع کند.

امرپ رعد، یک خودروی ۶ در ۶ ضد مین و ضد کمین است که بر اساس شرایط اقلیمی کشور و نیاز روز نیرو‌های مسلح طراحی شده است.

این خودرو نسبت به طوفان از توان حمل نفرات بیشتر و سرعت بالاتری برخوردار است و توان آن برای حرکت در شیب‌های تند هم افزایش پیدا کرده است. کف "V" شکل این خودرو موجب می‌شود تا امواج حاصل از انفجار مین‌ها به طرفین هدایت شود و در نتیجه این خودرو از توان بهتری برای مقابله با انفجار از کف برخوردار باشد.

همچنین سیستم موتور، انتقال قدرت، وزن عملیاتی، سرعت، قابلیت حمل سلاح خودروی رعد نسبت به طوفان با افزایش روبرو بوده و شعاع عملیاتی آن به ۹۰۰ کیلومتر افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این، خودروی رعد در بخش سلاح از یک برجک مسلح به مسلسل ۱۲.۷ میلیمتری بهره می‌برد. همچنین ۸ جایگاه در طرفین خودرو برای تیراندازی از داخل به بیرون تعبیه شده است.

نفربر رخش

نفربر رخش در صنایع شهید کلاهدوز که یکی از شرکت‌های زیر مجموعه صنایع دفاع است، طراحی و در حوالی سال ۸۵ رونمایی شد. این نفربر چرخدار به منظور سرعت بالا در جاده‌ها طراحی شده که از تحرک خوبی در جاده‌های ناهموار هم برخوردار است و قابلیت حمل ۱۰ نفر را دارد.

«نفربر رخش» به وسیله یک مسلسل خودکار ۱۲.۷ میلیمتری (دوشکا) که درون یک کابین قرار دارد مسلح شده و دیگر تسلیحات مانند مسلسل‌های ۷.۶۲ میلیمتری یا تفنگ‌های آب پاش برای موثر بودن در درگیری‌های شهری نیز قابلیت نصب بر روی آن را دارند.

نفربر طلائیه

طلائیه نام یک نفربر زرهی شنی‌دار فوق سبک ساخت صنایع شهید کلاهدوز یکی از شرکت‌های سازمان صنایع دفاع کشورمان است که در تاریخ سوم مهرماه سال ۹۱ با حضور سردار احمد وحیدی وزیر دفاع وقت از آن رونمایی شد.

این نفربر زرهی و چرخدار از یک تیربار ۱۴.۵ میلیمتری مستقر در برجک متحرک استفاده کرده و قابلیت حمل دستکم ۸ سرباز را دارد. انواع سامانه‎های مخابراتی بومی در آن به کار گرفته شده تا این خودروی چابک برای ایفای صحیح نقش خود، ارتباط دائمی و امنی با واحد فرماندهی داشته باشد. این خودرو با وجود برخورداری از زره قوی سرعت بالاتری نسبت به بسیاری از نفربر‌های دیگر دارد.

نفربر هویزه

نفربر زرهی شنی‌دار فوق سبک «هویزه» روز سوم مهر سال ۹۱، همزمان با نفربر طلائیه و با حضور سردار وحیدی وزیر وقت دفاع رونمایی شد.

این نفربر، با وزن کم، نگهداری ساده، امکان نصب سلاح و تجهیزات مختلف بر آن، قابلیت بکارگیری سریع و آسان، سرعت مناسب، استتار موثر و اختفای آسان، امکان حمل‌ونقل آسان و امکان حمل هوایی از طریق هواپیما و بالگرد، قابل بهره‌برداری در ماموریت‌های مختلف نیرو‌های مسلح است.

از این خودرو می‌توان در پاسگاه‌های مرزی، برای مقابله با اشرار و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و کالا و دیگر عملیات نظامی و انتظامی بهره‌برداری کرد.

نفربر بُراق

نفربر بُراق یکی از نفربر‌های ساخت صنایع دفاعی کشور و از انواع نفربر‌های دوزیست است که نسبت به سایر نفربر‌های هم‌رده خود از سطح حفاظت بیشتری برخوردار است. البته این مدل الهام گرفته‌شده از نفربر‌های BMP-۱ روسی است.

نفربر بُراق که سیستم حرکتی آن مبتنی بر شنی است، از تحرک بالا، قابلیت عبور از موانع و راه‌های ناهموار در سرعت‌های بالا و قابلیت انجام مانور‌های سنگین در سرعت بالا برخوردار است.

بدنه این نفربر از آلیاژ فولاد با قطر ۵ تا ۱۹ میلیمتری ساخته شده که توان مقاومت در برابر گلوله‌های ۱۲.۷ میلی‌متری را دارد. براق با ۱۳ تن وزن از موتوری دیزلی با شکل وی-۸ با قدرت ۳۳۰ اسب بخار، نیروی پیشران خود را تامین می‌کند و سرعتی معادل ۶۵.۵ کیلومتر بر ساعت را در جاده‌های هموار برای آن تولید می‌کند. بُراق همچنین قابلیت حمل ۱۲ سرنشین را دارد که از این تعداد یک نفر راننده، یک نفر متصدی مسلسل ۱۲.۷ میلیمتری (دوشکا) و ۱۰ نفر نیز سرنشین هستند.

این نفربر در انواع مختلفی ساخته شده است که دارای مدل‌های مختلفی از جمله نفربر فرماندهی، آمبولانس، مهندسی، مهمات‌بر، حامل موشک ضدتانک، حامل خمپاره، توپدار و انواع مدل دریایی است.

انتهای پیام/