به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، پستانداران وحشی همیشه به عنوان ذخیره ژنی برای تولید حیوانات اهلی و اصلاح نژاد آنها مورد استفاده قرار گرفته اند، منشأ اولیه کلیه حیوانات اهلی، جانوران وحشی بوده اند، از آن جمله می‌توان از گوسفند نام برد که اجداد آن از قوچ وحشی است.

قوچ و میش اوریال

گروهی از زیرگونه گوسفند وحشی است که به دو زیرگونه ارمنی و اوریال تقسیم می شوند، گوسفند های وحشی البرز مرکزی تلفیقی از این دو گونه به شمار می روند.

پراکندگی گوسفند وحشی در ایران

گوسفند اوریال بزرگترین گونه وحشی از قوچ و میش‌های وحشی ایران است که در ایران در مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات وحش و بیشتر در نواحی کوهستانی از جمله کوه‌های البرز نزدیک تهران، گیلان، مازندران، گرگان، خراسان، بلوچستان، کرمان، فارس، خوزستان، لرستان، همدان، اصفهان، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان وجود دارند.

سازمان حفاظت محیط زیست اقدامات حفاظتی در زمینه حفظ نژاد‌های مختلف قوچ و میش‌های ایران انجام داده است که با حمایت کردن از پناهگاه‌های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی و همچنین محدود کردن صدور پروانه شکار در برخی از فصول سال و ایجاد مناطق شکار ممنوع گامی در جهت حفظ نسل قوچ و میش‌ها برداشته شده است.

داود نورمحمدی رئیس اداره حفاظت محیط زیست تربت حیدریه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، می گوید: یکی از بهترین زیستگاه های این گونه تپه ماهورها و دامنه های کوهستانی شمال شرق تربت حیدریه که با وسعت حدود ۵۸ هزار هکتار بین سه شهرستان تربت حیدریه، زاوه و فریمان با نام منطقه شکار ممنوع ژرف قرار دارد و توسط مامورین سه شهرستان حفظ و حراست می شود و تنها پاسگاه محیط بانی این مناطق در روستای سریشا از توابع بخش مرکزی تربت حیدریه قرار دارد.

او می‌افزاید:گوسفند وحشی که در ایران به نر آن قوچ و ماده آن میش گفته می‌شود نشخوار کننده‌ای است با جثه نسبتاً بزرگ که نر‌ها دارای شاخ ضخیم و زیاد رشد کرده و ماده‌ها معمولاً بدون شاخ یا دارای شاخ کوچکی هستند.

مشخصات ظاهری قوچ و میش رویال

شاخ آنها ساده و بدون شاخه و میان خالی است و مانند غلافی روی یک محور استخوانی قرار گرفته است، شاخ دائمی است و هر سال تعویض نمی‌شود.

مو‌های بدن آن‌ها نسبتاً کوتاه و بیشتر به رنگ قرمز زرد با نوک سیاه  هستند و رنگ زیر بدن متمایل به سفید و در گردن بعضی از آن‌ها مو‌های بلند به رنگ سیاه وجود دارد و همچنین در زیر گلو ممکن است یک دسته مو‌های سفید بلند روییده باشد.

جلوی پوزه و روی گونه‌ها تا چشم‌ها و عقب گوش‌ها روشن‌تر و تا حدودی متمایل به رنگ نخودی است، دم به رنگ پشت بدن و در انتها رنگ آن متمایل به قهوه‌ای شکلاتی است.

عادات رفتاری گوسفند وحشی

گوسفندان وحشی در کوهستان‌ها زندگی می‌کنند، اما نسبت به بز وحشی معمولاً در ارتفاعات پایین‌تر دیده می‌شوند. زمستان‌ها گاهی تا کوهپایه پایین می‌آیند، اغلب صبح زود و اوایل غروب در مناطق باز سریعاً چرا می‌کنند و ساعات گرم روز را در پناه سنگ‌ها و بوته‌ها و سایر صخره‌ها استراحت می‌کنند.

این گونه جانوری به طور دسته جمعی زندگی کرده و گله‌هایی تشکیل می‌دهند که ممکن است تعداد آنها از چهل رأس بیشتر باشد، معمولاً نر‌های بالغ گله جداگانه‌ای تشکیل می‌دهند و در فصل جفت گیری میان نر‌ها رقابت‌های خشونت آمیزی رخ می‌دهد، بطوری که نر‌های قوی با چند ماده جفت گیری می‌کنند.

جفت گیری معمولاً در اواخر پاییز صورت می‌گیرد و دوران آبستنی حدود پنج ماه و نیم است که هر بار یک یا دو بچه می‌زایند و گاهی سه یا چهار قلو زایی نیز در این حیوان دیده شده است.

بره‌ها چند ساعت بعد از تولد شروع به جست و خیز می‌کنند و تا چهار ماهگی از شیر مادر تغذیه کرده و تا حدود ده ماهگی در کنار مادر می‌مانند.

ماده‌ها در سن ۱ و نیم تا ۲ سالگی بالغ می‌شوند و نر‌ها از  و ۲ نیم سالگی بالغ شده اما معمولاً بعد از چهار سالگی موفق به جفت گیری می‌شوند.

 ارزش های علمی و تحقيقاتی گوسفند وحشی

پستانداران وحشی زمینه وسیعی را جهت انجام مطالعات و تحقیقات علمی فراهم آورده اند، به طوری که در بسیاری از پیشرفت‌هایی که در زمینه‌های تحقیقات پزشکی و جانوری صورت گرفته است، بعضی از پستانداران وحشی و یا آنهایی که قبلاً وحشی بوده اند، نقش مهمی به عهده داشته اند.

امروزه ثابت شده است که جانوران وحشی هشدار دهندگان خوبی در مواقع بروز آلودگی‌ها و تخریب محیط هستند، مرگ و میر‌های دسته جمعی و غیرطبیعی، مهاجرت‌های بی موقع، افزایش یا کاهش جمعیت و همچنین رفتار‌های غیرعادی جانواران وحشی را می‌توان به منزله اعلام خطری جدی برای ساکنان یک منطقه به شمار آورد.

 اکثر قوچ و میش‌های ایران در دسته گونه‌های آسیب پذیر قرار دارند و حمایت از آن‌ها بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد. امید است مسئولین، متخصصین، دوستداران و حافظان محیط زیست و حیات وحش خطر انقراض گونه‌های در معرض نابودی را جدی بگیرند تا قوچ  و میش‌ها و دیگر گونه‌ها به سرنوشت ببر ایرانی" ببر مازندران " دچار نشوند.

این حق طبیعی فرزندان مان است که از مشاهده گونه‌هایی که امروز به دلیل سهل انگاری ما در معرض خطر انقراض اند، لذت ببرند، آن‌ها را با چشمان خود ببینند و با دستان خود لمس کنند، پس این حق را از آنان دریغ نداریم.

انتهای پیام//ا.غ

گزارشگر:امیدغفاری