به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون بزرگترین دریاچه آب شیرین و سومین دریاچه بزرگ ایران پس از خزر و ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره در ایران است.

تالاب بین المللی هامون واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده و در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.

رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به هامون می‌ریزند.

وسعت دریاچه هامون در زمان پرآبی پنج هزار و ۶۶۰ کیلومترمربع است که از این سطح سه هزار و ۸۲۰ کیلومترمربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است.

دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.

تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روز‌های پایانی سال ۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.

در ادبیات و اساطیر ایران باستان دریاچه هامون به همراه رودخانه هلمند (هیرمند) در یک جایگاه خاص به ویژه در آخر زمانشناسی زردشتی قرار دارد.

تالاب بین المللی هامون در زمان پرآبی یکی از تالاب‌های مهم دنیا و بزرگترین دریاچه آب شیرین در سراسر فلات ایران محسوب می‌شود.

قطع کامل آب رودخانه هیرمند سبب خشکیدن تالاب بین المللی هامون شده و در ۲ دهه گذشته بستر خشکیده این تالاب به محل تاخت و تاز برخی خودروها، چرای دام‌ها و برداشت شن از آن به دور از چشم ماموران و در نهایت به کانون ریزگرد‌ها تبدیل شده بود.

بارندگی‌های خوب در حوضه آبریز هیرمند و هامون سبب جاری شدن سیلاب در رودخانه هیرمند تنها شاهرگ حیاتی سیستان و آبگیری بخش‌هایی از تالاب شد که این امر خوشحالی صیادان و کشاورزان و دامداران را در پی داشت.

نام دریاچه هامون در اوستا کانس اویا یا کس‌اُیا یا کَنسو، در پهلوی کیانسی یا کیانسیه یا کیانسه و در شاهنامه فردوسی دریاچه زره و در نوشته‌های فارسی زرتشتی کانفسه آمده است.

دشتمال به سیلاب‌های ناشی از بارندگی در دشت و روان شدن آن به سمت رودخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی و روستا‌های مسیر گفته می‌شود.

آبگیری هامون و ایجاد آینده‌ای روشن برای کشاورزان و صیادان سیستانی

شماری از کشاورزان و صیادان منطقه سیستان  با ابراز خرسندی از احیا دوباره بخش‌هایی از هامون بعد از ۲۰ سال خشکسالی، حیات هامون را بازگشت زندگی به جامعه صیادی و کشاورزی این منطقه دانستند.

هادی سرگزی یکی از شهروندان سیستانی گفت: آبگیری هامون و احیا نی‌زار‌های آن نه تنها نشاط و شادمانی را برای مردم به ارمغان آورده بلکه مهمتر از همه سبب کاهش گرد و غبار و تلطیف هوا شده است.

او افزود: هیرمند رگ حیات سیستان و هامون است و مردم این منطقه با جاری شدن آب در این رودخانه جانی دوباره گرفتند و چنانچه این روند ادامه داشته باشد زمینه مهاجرت معکوس را فراهم می‌کند.

حسین صیادی نیز بیان کرد: با آبگیری هامون و رهاسازی بچه ماهی از طریق اداره شیلات امید به آینده روشن برای صیادان منطقه افزایش یافته است.

او افزود: احیای تالاب هامون باعث بازگشت پرندگان مهاجر به این منطقه و حیات دوباره سیستان می‌شود.

یکی از کشاورزان سیستانی نیز اظهار داشت: جاری شدن آب در رودخانه‌ها و کانال‌های آبرسانی منطقه موجب سرسبزی سیستان و رونق کشاورزی شده است.

غلامعلی میرحسینی افزود: امیدوارم جریان آب در رودخانه هیرمند تداوم داشته باشد در غیر این صورت با فرارسیدن فصل تابستان و گرما و باد‌های ۱۲۰ روزه دوباره خشکسالی دامنگیر مردم منطقه می‌شود.

یکی از شهروندان زاهدانی نیز گفت: تالاب هامون در زمان آبگیری نقش تلطیف کننده هوا را ایفا می‌کند که تاثیر آن نه تنها بر سیستان بلکه زاهدان و برخی شهرستان‌های دیگر استان احساس می‌شود.

حمیدرضا میر با ابراز خرسندی از آبگیری تالاب هامون از مسئولان استان و کشور خواست تا با پیگیری حق آبه ایران و هامون از خشک شدن مجدد این تالاب جلوگیری کنند.

عباسعلی شیبک نیز بیان کرد: سیستان که در گذشته‌های نه چندان دور به انبار غله ایران شهرت داشته است در ۲ دهه گذشته به دلیل خشکیدن رودخانه هیرمند و به دنبال آن تالاب هامون سال‌های خشکی را پشت سر گذاشته است.

او افزود: از آنجایی که اقتصاد و معیشت مردم سیستان با جریان آب هیرمند و تالاب هامون گره خورده است لذا جاری شدن آب امسال موجب شد تا کشاورزان سطح بیشتری از مزارع خود را زیر کشت گندم ببرند.

رهاسازی یک میلیون بچه ماهی در تالاب هامون

مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان (آب‌های داخلی) اظهار داشت: با احیای بخشی از تالاب هامون در چند مرحله یک میلیون بچه ماهی سفید در این تالاب رهاسازی شد.

عیسی میرانی شاهرودی گفت: بچه ماهی سفید سیستان از گونه‌های بسیار ارزشمند تالاب بوده که با ۲ دهه خشکسالی اخیر نسل آن‌ها در معرض خطر قرار گرفته است.

او با اشاره به اینکه رهاسازی بچه ماهی سفید با همکاری اداره حفاظت محیط زیست انجام شد، افزود: رهاسازی بچه ماهی سفید به اشتغال جوامع صیادی و رونق حرفه صید و صیادی کمک می‌کند.

نفس‌های تازه تالاب هامون پس از سالیان طولانی خشکسالی در سیستان

وحید پورمردان مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در گفت وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان،، گفت:بارندگی‌های زمستان گذشته و بهار امسال و جاری شدن روان آب‌ها و دشتمال، جان دوباره‌ای به تالاب هامون و برنامه احیای آن داده است.

او گفت: صد‌ها ساعت برنامه تخصصی و کارشناسی در خصوص احیای تالاب هامون فقط در این اداره کل که گاهأ بصورت شبانه روزی ادامه داشته، در زیر سایه لطف و کرم الهی، امروز برنامه احیای تالاب هامون را با رشد چشمگیری به پیش می‌برد.

پورمردان بیان کرد: پس از تهیه برنامه مدیریت جامع تالاب هامون و تهیه و ابلاغ بُرش‌های اجرایی که وظایف عمده و زیربنایی آن بر عهده محیط زیست استان وکشور در چهار کمیته: بین المللی، منطقه ای، کشوری و استانی تعیین شد، این اداره کل اقدام به مطالعه تک تک مسیر‌های انتقال آب به تالاب هامون، ظرفیت‌های آبگیری، نقاط بحرانی، کانون‌های گردو غبار، نقاط نگهداشت آب در تالاب هامون با سه امکان نگهداشت طولانی مدت آب، احیای پوشش گیاهی و احیای پتانسیل‌های حیات وحش منطقه، با اولویت کنترل گرد و غبار‌ها و ایجاد هوای پاک برای کلیه ذینفعان شروع به برنامه ریزی بررسی میدانی و استفاده از دانش روز دنیا وتجربیات بومیان منطقه کرد.

او افزود: اولین گام در برنامه احیای تالاب هامون جذب اعتبارات مورد نیاز و شروع پروژه لایروبی مسیر‌های متعدد انتقال آبِ حاصل از بارندگی و دشتمال‌های منطقه به تالاب هامون بود، که این اداره کل چندین پروژه بزرگ و حیاتی را در این خصوص انجام داده و حتی با وجود آب در برخی مسیر‌ها هنوز این اقدام با جدیت تمام در حال پیگیری و انجام می‌باشد.

پورمردان در ارتباط با کنترل پدیده گردو غبار گفت: محیط زیست استان پس از مطالعات متعدد و بررسی‌های میدانی دو پروژه بزرگ نهالکاری بمنظور تثبیت گردو غبار در بستر تالاب هامون را در کنار لایروبی‌های تخصصی برای انتقال آب به این کانون‌ها و ایجاد پوشش گیاهی خودرو و بومی منطقه برای کنترل این پدیده انجام داده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اشاره کرد: گشت و کنترل‌های بی وقفه یگان حفاظت محیط زیست شهرستان زابل که گاهأ بدلیل وسعت منطقه و بزرگی کار، با همکاری یگان‌های حفاظت محیط زیست سایر شهرستان‌ها و اداره کل انجام می‌شود، بصورت شبانه روزی و با انجام بیتوته‌های بلند مدت در منطقه، ایجاد گشت‌های سیار محسوس و نامحسوس و استفاده از توان پهبادی یگان حفاظت محیط زیست بصورت گسترده در حال انجام است، توانسته مراقبت و حفاظتی مناسب از تالاب داشته باشد تا پوشش گیاهی و گودال آب‌های پیش بینی شده برای احیای تدریجی تالاب هامون در یک برنامه بلند مدت به نتیجه دلخواه برسد.

او ادامه داد: انتقال حداکثری روان آب‌ها و دشتمال‌های منطقه نتیجه صد‌ها ساعت کار کارشناسی و میدانی است که این اداره کل با انجام لایروبی‌های تخصصی در مسیر‌های شناسایی شده برای انتقال آب در طی سالیان گذشته انجام داده است و نتیجه آن را امروز با انتقال بیشترین میزان آب به تالاب هامون شاهد هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: از سال ۹۷ برای اولین بار در تاریخ محیط زیست استان علاوه بر ذینفعان عزیز تالاب هامون (کشاورزان، دامداران، صیادان) اقدام به تعیین و در نظر گرفتن منافع ذینفعی جدید کردیم. ذینفعی بنام مردم ساکن در مرکز و حاشیه شهر زابل که علیرغم اینکه بهره برداری مستقیم از تالاب ندارند، اما همواره هوای گاه مطبوع و گاه گرد و غباری آن را تنفس کرده اند. پس از گذشت دو سال از این هدف گذاری اداره کل، یعنی تلاش برای ایجاد مقدماتی جهت تامین هوای پاک که دربرگیرنده منافع همه چهار گروه ذینفع تالاب هامون است با مدیریت صحیح سیلاب ورودی بسیار موثر واقع شده است چرا که شاهد کاهش چشمگیر طوفان‌های گرد و غبار در شمال استان هستیم.

او خاطر نشان کرد: احیای تالاب هامون در سیستان به معنی احیای زندگی و هزاران شغل بومی در منطقه است و این اداره کل بی وقفه و با تمام توان کارشناسی و اجرایی خود این موضوع را پیگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• آواز پرندگان در تالاب‌های جازموریان و هامون
• جان دوباره در تالاب‌های جنوب شرق کشور

انتهای پیام /پ