به گزارش خبرنگار حوزه فناوری گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، شامگاه گذشته ماهواره ظفر سوار بر ماهواره بر سیمرغ به فضا پرتاپ شد و فضا را شکافت، این ماهواره بسیاری از داده‌های لازم را برای ثبت به پایگاه‌های زمینی ارسال کرد و بخشی از ماموریت خود را به سرانجام رسانید.

به گفته مرتضی براری رئیس سازمان فضایی کشور برای نخستین بار یک رکورد فضایی ثبت شد و یک ماهواره ایرانی توانست مدار بالای ۵۴۰ کیلومتر و سرعت حدود ۶۵۰۰ متر بر ثانیه را تجربه کند اما برای تثبیت این فناوری نیاز به تکرار داریم، از پا نمی‌نشینیم و از همین فردا کار را آغاز می‌کنیم.

هر چند در نهایت ماهواره ظفر در مدار آرام نگرفت اما به گفته وزیر ارتباطات که سازمان فضایی ایران را در زیر مجموعه خود دارد، ایرانی‌ها توقف ناپذیر هستند، همانطور که چند ماهواره آمریکایی مانند فالکون ۹، جونو ۲، اطلس، پروتون ام و آنتارس در پرتاب‌های فضایی شکست خوردند، پرتاپ ماهواره ظفر هم موفقیت آمیز نبود، اما ایرانی‌ها متوقف شدنی نیستند و ما ماهواره‌های ایرانی فوق‌العاده‌تری در مسیر پرتاپ داریم.

تاریخچه صنعت فضایی ایران و جهان

صنعت فرستادن ماهواره در فضا اولین بار در سال ۱۹۵۷ با ارسال ماهواره اسپوتنیک در فضا توسط شوروی سابق کلید خورد. اکنون در سال ۲۰۲۰، ۹۲ کشور دارای ماهواره در مدار زمین هستند؛ اما از این جمع فقط ۵۸ کشور توان ساخت ماهواره را دارند و باقی سفارش دهنده هستند. همچنین از بین این ۵۸ کشور، تنها ۱۰ کشور دارای فناوری پرتاب ماهواره هستند که ایران یکی از آنهاست.

ماموریت پیش برد دانش فضایی در کشور، از سال ۱۳۸۰ کلید خورد و ایران نهمین کشور دارای فناوری پرتاب ماهواره در دنیا پس از شوروی (۱۹۵۷)، ایالات متحده آمریکا (۱۹۵۸)، فرانسه (۱۹۶۵)، ژاپن (۱۹۷۰)، چین (۱۹۷۰)، بریتانیا (۱۹۷۱)، هند (۱۹۸۰) و رژیم اشغالگر صهیونیستی بود.

در حال حاضر کشور‌های آمریکا، چین، شوروی، اروپا، ژاپن و هند در حوزه‌های توسعه شبکه‌های ناوبری فعال شده‌اند؛ چرا که این حوزه دارای اقتصاد بزرگی است. به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۴ اقتصاد مستقیم آن ۱۹۰ میلیارد دلار و اقتصاد غیر مستقیم آن ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده است که این میزان در سال ۲۰۱۷، ۲۹۹ میلیارد دلار اقتصاد مستقیم و ۲۲۰۰ میلیارد دلار اقتصاد غیر مستقیم آن بوده است.

به گفته رئیس سازمان فضایی کشور‌های توسعه یافته همیشه محدودیت‌هایی را برای کشور‌های درحال توسعه به وجود می‌آورند و جلوی موفقیت‌های آن‌ها را می‌گیرند؛ بنابراین ما در تلاش هستیم تا به عنوان یک کشور فعال و موثر در جهان در حوزه فضایی حضور پیدا کنیم.

مشخصات و کارکرد‌های ماهواره ظفر

 دو ماهواره ظفر ۱ و ۲ با هزینه کمتر از دو میلیون یورو تولید شده‌اند، بر اساس اظهارات وزیر ارتباطات، برای دریافت تصاویر ثبت شده ماهواره از منابع خارجی باید بیش از ۱۰ میلیارد دلار هزینه کرد.

حسین بلندی رئیس مرکز تحقیقات فضایی دانشگاه علم و صنعت درباره بومی سازی فناوری فضایی گفت: در ماهواره ظفر از ۸۶ دستگاه، ۸۲ مورد در داخل کشور طراحی و تولید شده است، این برای خارجی ها که فشار و تحریم بر ما اعمال کردند، غیر قابل تصور است. فعالیت در حوزه فضا ما را ملزم می‌کند استانداردهایی را رعایت کنیم و اینگونه نیست که اگر اشتباهی رخ داد بتوانیم آن را برطرف کنیم، وقتی ماهواره به فضا پرتاب می‌شود کیلومترها از ما فاصله دارد و باید استانداردهایی را رعایت کند.

• ارتفاع مدار: ۵۳۰ کیلومتر
• نوع مدار: LEO دایروی
• وزن ماهواره: ۱۱۳ کیلوگرم
• دوره گردش: حدود ۹۴ دقیقه
• محموله‌ها: محوله تحقیقاتی تشعشعات فضایی، محوله ذخیره و ارسال S&F و محموله تصویربرداری
• کاربردها: پایش مرز دریاچه‌ها، پایش خطوط ساحلی، بروزرسانی نقشه کاربری اراضی، بروزرسانی نقشه مرز پهنه‌های کشاورزی، بروزرسانی نقشه پهنه‌بندی و پایش تغییرات دریاچه‌های دائمی و فصلی، شناسایی مناطق تخریب‌شده بعد از بحران در نواحی شهری، تهیه نقشه‌های ساختاری (شناسایی گسل‌ها و چین‌ها) و تعیین مرز گسترش شهری و پایش رشد مناطق شهری

جزئیات پرتاپ  ماهواره ظفر

ساخت ماهواره ظفر به دست ۸۰ مهندس فضایی دانشگاه علم و صنعت و به سفارش سازمان فضایی ایران از چهار سال گذشته آغاز شده بود، ۲۹ دی ماه ۱۳۹۸، دو ماهواره ظفر ۱ و ۲ دانشگاه علم و صنعت برای پرتاب تحویل سازمان فضایی ایران شد.  فرایندآماده سازی ماهواره بر سیمرغ حدود ۲۰ روز در پایگاه فضایی حضرت امام خمینی (ره) طول کشید، دیشب ساعت ۱۹ و ۱۵ دقیقه پس از پرتاب ماهواره بر سیمرغ، فرایند مرحله اول پرتاب و استارت پرواز موتور‌های مرحله دوم با موفقیت انجام شد، ماهواره بر سیمرغ توانست حدود ۹۰ درصد مسیر را در حدود ۹ دقیقه پرواز طی کند و برای اولین بار به ارتفاع بالای ۵۴۰ کیلومتر و به سرعت حدود ۶۵۰۰ متر بر ثانیه رسید؛ در حقیقت برای پرتاب کامل ۴۹۰ ثانیه زمان لازم بود که ۴۵۷ ثانیه آن انجام شد.

در پرتاب ماهواره ظفر همه فرآیندهای پرتاب فضایی از قبیل مونتاژ مراحل ماهواره‌بر و ماهواره، تست‌های پیش پرتاب، تزریق سوخت و پیش فشارگذاری، به طور کامل به انجام رسید. فرآیند پرتاب و استارت موتورهای مرحله یک ماهواره‌بر و جدایش مراحل و استارت موتور مرحله دوم به درستی انجام شد و در انتهای مسیر، ماهواره‌بر به سرعتِ مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید.

وجود اشکال در موتور ماهواره‌بر سیمرغ موجب شد که ماهواره دچار افت سرعت شود و در نتیجه در مدار قرار نگیرد و در اقیانوس هند سقوط کند. به گفته وزیر ارتباطات دلیل ناموفق بودن پرتاب ماهواره «پیام»  مدار الکترونیک بوده است؛ ولی در ماهواره ظفر اشکال از موتور ماهواره‌بر بوده است.

سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران سازمان به عنوان نخستین پرتاب کننده‌ ماهواره در جهان اسلام، مسئولیت طراحی، ساخت و بهره‌برداری تخصصی از پایگاه فضایی حضرت امام خمینی (ره) را برای پرتاپ ماهواره هایی چون ظفر عهده داشته است.

بیشتر بخوانید: سرنوشت ماهواره ظفر پس از قرار نگرفتن در مدار چه شد؟

دریافت داده از ماهواره ظفر پس از پرتاب به فضا

سه ایستگاه ماهدشت، چرمشهر و قشم به عنوان ایستگاه‌های زمینی ماهواره ظفر آماده دریافت داده از ماهواره ظفر بودند که خوشبختانه بخش عمده‌ای از اهداف تحقیقاتی مد نظر پرتاب ماهواره ظفر حاصل و داده برداری‌ها احصا و داده ها جمع‌آوری شده و در اختیار دانشمندان ما قرار گرفته است.

همچنین بهینه سازی‌ها روی پایگاه فضایی و مراحل پرتاب ماهواره و تغییراتی روی موتور و سیستم کنترل انجام شده بود که این تغییرات، در پرتاب ماهواره پاسخ مثبت داد. متاسفانه در لحظات نهایی، سرعتی که نیاز ماهواره بود، حاصل نشد و با بهینه سازی‌های جدیدی که انجام می‌شود در پرتاب‌های آتی این بخش از مأموریت نیز کامل خواهد شد.

این مرحله تحقیقاتی آورده‌های زیادی برای دانشمندان کشور دارد و در آینده نزدیک با تحلیل داده‌های به دست آمده، گام‌های بعدی را با قوت برخواهیم داشت. این پرتاب ماهیتی کاملا تحقیقاتی داشت و انتظار‌ها هم مطابق اهدافی که طرح ریزی شده بود، محقق شد و در این فضای تحقیقاتی به دنبال داده برداری و اصلاح فرایند طراحی هستند که این امر با موفقیت انجام شده و امیدواریم در ماموریت‌های آینده به تعداد و تکرار مورد نیاز ماهواره‌ها نیز در مدار صحیح قرار گیرند.

ماهواره ظفر بخشی از مسیر را برای رسیدن در مدار طی کرد و در واقع به ارتفاع مورد نظر رسید، اما ماهواره در دقایق پایانی به سرعت مورد نظر نرسید، اما ایستگاه‌های زمینی توانستند از ماهواره سیگنال دریافت کنند.

ماهواره‌بر سیمرغ روز گذشته چهارمین پرتاب خود را با ماهواره ظفر ۱ دانشگاه علم و صنعت تجربه کرد، در بخش بدنه بزرگ ماهواره‌بر سیمرغ به طول ۲۶ متر و استوانه‌ای به قطر ۲.۵ متر مخزن سوخت قرار دارد که ۸۰ تن سوخت مایع در آن تزریق شده است.

ماهواره های ایرانی پرتاب شده به فضا

باید توجه داشت که در حوزه فضا هر پرتاب و سقوط خود تجربه جدیدی برای دانشمندان فضایی کشور  بوده و در این زمینه چند ماهواره به فضا پرتاپ شده است و ما توانسته ایم مسیر سی ساله را در ۱۰ سال طی کنیم.

ماهواره تحقیقاتی«امید»، نخستین ماهواره ساخت کشور ایران است، این ماهواره در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۵ بهمن ۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در مدار فضا قرار گرفت.

«رصد» دومین ماهواره ایرانی بود که با موفقیت در مدار زمین قرار گرفت و نخستین ماهواره تصویربرداری کشور محسوب می‌شود.

«نوید» سومین ماهواره پرتاب شده ایرانی است که در مرکز تحقیقات ماهواره دانشگاه علم و صنعت ساخته شد و ماهواره‌ سنجش از دور محسوب می شود.

«پیام» ماهواره‌ای که ۵۰۰ کیلومتر فضا را شکافت اما در نهایت نتوانست در مدار خود قرار بگیرد.

«فجر» مدل پیشرفته و ارتقا یافته ماهواره امید محسوب می شود، پرتاب و قرارگیری ماهواره فجر در مدار اولیه موفقیت‌آمیز بود، اما این ماهواره در مرحله ارتقای مداری موفق  نبود و پس از ورود به جو زمین سقوط کرد.

پرتاب ماهواره ظفر در گام دومی فضایی ایران

مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران درباره نقش فناوری فضایی ایران اظهار کرد: سند توسعه هوافضا در سال ۱۳۹۱ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد که این سند چهار گام داشت، گام اول ما این بود که ما بتوانیم ماهواره های تحقیقاتی با وزن ۵۰ کیلوگرم با ماهواره‌بر سفیر در مدار ۲۵۰ کیلومتری قرار بدهیم، این مدار بیضوی با طول عمر حداکثر دو ماه بود و خوشبختانه ما این مسیر را طی کردیم. سه ماهواره امید، نوید و رصد ماهواره‌هایی بودند که با ماهواره ‌بر سیمرغ در مدار قرار گرفتند، نوید ساخت مرکز تحقیقات فضایی دانشگاه علم و صنعت بود، خوشبختانه ۵۳ روز در مدار قرار داشت و توانست با زمین ارتباط برقرار کند.

رئیس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه اکنون در گام دوم فناوری فضایی هستیم، گفت: هدف ما این است که بتوانیم ماهواره ها را در مدار بالای ۵۰۰ کیلومتر قرار بدهیم که در این مسیر ماهواره پیام را سال گذشته پرتاب کردیم و ماهواره ظفر  را روز گذشته پرتاب کردیم.

بیشتر بخوانید: پرتاب ۴ ماهواره ایرانی در سال ۹۹/ ایران، پنجمین کشور دارای ایستگاه پرتابی در دنیا

 سال ۹۹ هر فصل یک ماهواره پرتاب می شود

وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه دو نسخه «ظفر ۱» و «ظفر ۲» طراحی و ساخته شده است، بیان کرد: ماهواره «ظفر ۲» در خردادماه سال آینده پرتاب خواهد شد.

براری از پرتاب چهار ماهواره در سال آینده خبر داد و گفت: ما در هر فصل سال ۹۹ یک ماهواره پرتاب خواهیم کرد که دو ماهواره سنجش از راه دور هستند، «ماهواره تصویربرداری پارسه» یک با قدرت ۱۵ متر و یک ماهواره تصویربرداری با قدرت ۵ متر پرتاب خواهند شد، نقشه راه ما این است که ماهواره‌ها مبتنی بر نیاز‌ها و کاربرد‌ها باشند، در حوزه سنجشی ماهواره ۲۵ متری، ۱۶ متری، ۱۵ متری، ۵ متری، ۲.۵ متری و یک متری را پرتاب خواهیم کرد.

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به پرتاب ۲ ماهواره مخابراتی در سال ۹۹ گفت: این ماهواره‌ها مراحل پایانی را طی کرده اند و ما همزمان با ماهواره ساخت ماهواره‌بر را هم در دستور کار قرار داده ایم، ماهواره‌بر سیمرغ در سمنان قرار دارد و طراحی کلان پایگاه فضایی چابهار را شروع کرده ایم و ماهواره‌بر سریر و سروش از پایگاه فضایی چابهار پرتاب خواهند شد. به ملت این نوید را می‌دهیم که عزممان را جزم کرده ایم تا فناوری فضایی را تثبیت کنیم، ماهواره‌ها را در مدار قرار دهیم و بتوانیم از ماهواره‌ها خدمات پایدار بگیریم.

رئیس سازمان فضایی ایران اظهار کرد: در حوزه سنجشی دانشگاه علم و صنعت با قابلیت تصویربرداری ۲۵ متر سیاه و سفید ۱۶ متر رنگی ساخته است، ماهواره که در سه ماه اول سه ماه آینده در برنامه داریم ماهواره‌ پارسه یک است که قدرت تفکیک تصویر ۱۵ متر را داد، در سه ماهه سوم سال ماهواره‌ای سنجشی دیگری در برنامه پرتاب داریم که برای قرارگیری در مدار کامل می‌شود و قدرت تفکیک ۵ متر دارد، برنامه داریم تا سال ۱۴۰۴ ماهواره سنجش از دور با قدرت تفکیک یک متر را در مدار قرار دهیم.

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به ماهواره های مخابراتی کشور اظهار کرد: در حوزه مخابرات ماهواره ناهید ۱ و ۲ را داریم، برنامه ما این است که ماهواره های مخابراتی را بتوانیم با حداقل ترنسپورتز در مدار قرار دهیم.

پرتاب ماهواره ها با ماهواره‌بر سریر  از سال ۱۴۰۰ 

براری ادامه داد: ماهواره بر سیمرغ که قابلیت حمل ۲۵۰ کیلوگرم ماهواره را در مدار بالا ۵۰۰ کیلومتر دارد، ماهواره ها را در مدار دایره ای با طول عمرم مداری ۵ سال قرار می‌دهد، مقرر شده است تا سال ۱۴۰۰ ما گام دوم را تثبیت کنیم و در انتهای سال ۱۴۰۰ گام سوم را آغاز کنیم و مراحل تحقیقاتی آن شروع شده است.

رئیس سازمان فضایی ایران بیان کرد: ما در گام سوم نسل ماهواره بر سریر را که با قدرت پرتاب ماهواره هزار کیلوگرمی در مدار بالای ۶۰۰ کیلومتر  را در دستور کار داریم، بر اساس برنامه ریزی ها تصمیم داریم تا گام سوم را تا سال ۱۴۰۲ به پایان برسانیم وکار پژوهشی شروع شده و گام بعدی قرار دادن ماهواره در مدار بالای ۶۰۰ کیلومتر است. گام چهارم قراردادن ماهواره های مخابراتی با «ماهواره بر سروش» بوده و پیش بینی ما این است این گام را تا سال ۱۴۰۷ بتوانیم اجرایی کنیم.

براری با اشاره به کاربردهای فناوری فضایی اظهار کرد: یکی از اولویت‌های ما کاربردی کردن فضاست، طی یک دهه گذشته اقتصاد فضا بیش از ۱۳۹ درصد رشد داشت؛ این رشد را در مقابل با متوسط اقتصاد جهانی ۱۹.۴ درصد قرار بدهید، این شیب و شکاف تا دو دهه آینده ادامه دارد.

خیز ایران برای ارسال انسان به فضا

محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از  اولین گام ایران برای اعزام فضانورد خبر داد و گفت: ۱۵ بهمن سفارش ساخت ۵ کپسول فضایی حمل انسان به مدار ۱۹۰ کیلومتری را به پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم دادیم.

آذری جهرمی اظهار کرد: این اولین گام برای اعزام فضانورد ایرانی به فضا خواهد بود که قرار است طی ۳ سال ساخته شود.ساخت کاوشگر تاکنون در مرحله تحقیقاتی بوده است. هم اکنون ساخت ۵ کاوشگر را برای ربات‌های تا مدار ۱۹۰ کیلومتری زمین و در وزن هزار و ۸۰۰ کیلوگرم سفارش داده ایم که نمونه اولیه برای آمادگی اعزام انسان به مدار زمین خواهد بود.

امید است که ماهواره ظفر ۲  که در خرداد ماه سال آینده پرتاب خواهد شد، بتواند با موفقیت کامل پس از شکافت فضا بتواند در مدار آرام گیرد و ایران گام دیگری در رشد و پیشرفت صنعت فضایی بردارد هر چند ساخت و پرتاب ماهواره خود یک دستاوردی فضایی است.

 انتهای پیام/