به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، روز گذشته(۱۵ دی) زمان برداشتن گام پنجم کاهش تعهدات کشورمان بود و در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران طی بیانیه اعلام کرد که تهران در گام پنجم کاهش تعهدات برجامی ، اعلام کرد که آخرین مورد کلیدی از محدودیت‌های عملیاتی خود در توافق هسته ای، یعنی «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» را کنار می‌گذارد.

بدین ترتیب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و از این پس برنامه هسته‌ای ایران صرفا بر اساس نیاز‌های فنی خود پیش می رود، البته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی توییتری عنوان کرد که همکاری کشور ما با آژانس بین المللی انرژی اتمی مانند سابق ادامه خواهد داشت.

در این بیانیه آمده است که در صورت رفع تحریم‌ها و منتفع شدن ایران از منافع برجام، جمهوری اسلامی ایران آماده بازگشت به تعهدات برجامی بوده  و سازمان انرژی اتمی موظف است در این چارچوب اقدامات و تمهیدات لازم را با هماهنگی رئیس جمهور اتخاذ کند.

در طول ماه‌های گذشته ایران چهار گام را در راستای کاهش تعهدات برجامی خود برداشته و شب گدشته هم پنجمین گام کشورمان برداشته شد، با این حال  تاکنون اتحادیه اروپا به هیچ یک از تعهدات خود در ذیل برجام عمل نکرده و سعی دارد با وقت کشی به کشور ما فشار وارد کند تا ایران به تنهایی تعهدات خود را اجرایی کند.

گام به گام تا خروج از برجام

آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام ۱۵ آذر در محل نمایندگی اتحادیه اروپا در وین برگزار شد. سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و هلگا اشمید معاون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا از سوی ایران و ۱+۴ سرپرستی این نشست رابر عهده داشتند.بحث اینستکس و کانال مالی، بررسی آخرین تحولات مربوط به پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی اراک، طرح تبدیل تأسیسات فردو به یک مرکز هسته‌ای، انتقادات ایران به اجرایی نشدن تعهدات کشورهای اروپایی و چگونگی خنثی کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران از جمله موضوعات در دستورکار این نشست بود.ولی تاکنون گامی عملی از سوی آن‌ها به خصوص اروپایی‌ها که بعد از خروج آمریکا از برجام نیز تعهداتی ۱۱ گانه به ایران دادند، برداشته نشده است.

پس از خروج آمریکا از برجام،  اروپایی‌ها قول‌های زیادی دادند ولی عملا اقدامی در این راستا انجام ندادند. در حقیقت در هرمعاهده ای  دو طرف باید به تعهداتشان عمل کنند، چراکه  اگر تنها یک طرف وظایف خود را ذیل توافق اجرایی کند، دیگر چیزی به عنوان توافق باقی نمی‌ماند.

بنا به گفته تحلیلگران هیچکس نباید انتظار داشته باشد در شرایطی که اعضای برجام نمی‌توانند به وظایف و تعهداتشان عمل کنند، ایران همچنان به آن تعهدات پایبند بماند و طبیعی است گام به گام این تعهدات از بین خواهد رفت.

رئیس سازمان انرژی اتمی در همین راستا می گوید که گام‌های کاهش تاثیر زایدی بر طرف مقابل داشته و آن‌ها از این اقدامات ما دردشان آمده، اما اینکه قدم جدی بر می‌دارند یا نه بحث دیگری است. او همچنین گفت که ما این گام‌ها را برای ایجاد توازن در برجام برمی‌داریم.

با وجود رایزنی‌های دیپلماتیک در ۶۰ روز اخیر و بویژه سفر رئیس جمهور کشورمان به ژاپن آن هم بعد از ۱۹ سال و تحلیل‌هایی که این مدت مطرح شد، مبنی بر اینکه ممکن است پس از این سفر گشایشی در رفع تحریم‌ها علیه ایران صورت گیرد، کماکان روند گذشته برقرار است.

روحانی در سفرش به ژاپن هشدار داده بود که اگر منافع ایران در توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی تامین نشود، ایران ممکن است که تصمیم بگیرد از برجام خارج شود. این درحالی است که برخی تحلیلگران خروج از توافق هسته ای را بعید دانسته و آن را به نفع ایران نمی دانند.

ناظران می گویند ایران مرحله به مرحله تعهدات خود را کاهش می‌دهد تا بتواند حجت را بر طرف مقابل تمام کند و اقدامات اقتصادی لازم را برای مقابله با تحریم ها انجام دهد، چراکه خروج کشورمان از توافق هسته‌ای برای آمریکا و اروپایی‌ها فضای بهتری فراهم می‌کند تا بتوانند مکانیسم ماشه را مجدد راه اندازی کنند، بنابراین بهتر است که ایران همچنان در توافق برجام بماند و مرحله به مرحله تعهدات خود را کاهش دهد تا از لحاظ اقتصادی به موقعیتی برسد که اثر تحریم ها کمتر شود.

فرجام برجام چه خواهد بود؟

 ایران به درخواست کشور‌های باقی‌مانده در برجام، مذاکراتی را در راستای رسیدن به راه‌حلی برای چگونگی اجرای برجام در نبود آمریکا یا دور زدن تحریم‌های این کشور در این مدت انجام داد و در نهایت دو طرف ( ایران و اروپا) به ساز و کاری مالی (اینستکس) برای ادامه تعاملات مالی و اقتصادی دست یافتند، اما این ساز و کار با وجود حمایت و استقبال کشور‌های اروپایی از آن تا کنون فعالیت درخوری که برای ایران راضی‌کننده باشد نداشته است.

شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ۱۸ اردیبهشت ماه امسال در نخستین سالگرد خروج آمریکا از برجام، در بیانیه‌ای ضمن اعلام کاهش برخی تعهدات برجامی، فرصت ۶۰ روزه‌ای را به طرف‌های باقیمانده در مذاکرات هسته ای از جمله سه کشور اروپایی داد تا تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران را عملیاتی کنند. تهران اعلام کرد که اگر کماکان این روند ادامه یابد و شاهد پایبندی طرف مقابل به تعهداتش نباشیم، ایران گام‌های دیگری را در این راستا برخواهد داشت.

در گام اول ایران از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد عبور کرد و در پایان این گام و زمان ورود به گام دوم (۱۶ تیر ماه) نیز عنوان شد که ایران از این به بعد سقف غنی سازی ۳.۶۷ درصد را رعایت نمی‌کند و یک روز بعد هم بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی خبر داد که سقف اورانیوم غنی شده ایران به ۴.۵ درصد رسیده است.

گام سوم هم براساس اعلام رئیس جمهور کشورمان از روز جمعه ۱۵ شهریور آغاز و سازمان انرژی اتمی موظف شد در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است، بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده را کنار بگذارد. در گام چهارم هم که از ۱۵ آبان ماه کلید خورد گازدهی به سانتریفیوژ‌ها در مجتمع غنی سازی شهید علیمحمدی (فردو) آغاز شد و روحانی ۱۴ آبان ماه در مراسم افتتاح کارخانه نوآوری آزادی با صدور دستور به سازمان انرژی اتمی برای آغاز گام چهارم، یادآور شد که گام چهارم مثل گام‌های دیگر قابل بازگشت است و گفت که هر وقت آن‌ها به تعهداتش عمل کردند ما دو مرتبه گاز را قطع می‌کنیم.

با مشخص شدن گام پنجم کاهش تعهدات ایران که کنار گذاشتن «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» است،  باید منتظر ماند تا دید اروپا تصمیم نداردقدمی برای راضی کردن ایران بردارد یا همچنان به دنبال حرف شنوی از آمریکاست.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/