رادار آرایه فازی، طراحی پنهانکار، لانچر عمودی موشک و پیشران توربین گازی قوی از جمله اصلی‌ترین نیازمندی‌ها برای ساخت یک ناو قدرتمند هستند که در تمامی این بخش‌ها، کشورمان به خودکفایی رسیده است.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، توسعه شناور‌های رزمی چند سالی است که در کشورمان روند صعودی و سریع تری به خود گرفته و ناو‌های کلاس موج مثل جماران به عنوان نماد شروع خودکفایی جدی ایران در بحث شناور‌های رزمی رسما معرفی و عملیاتی شده اند. در عین حال طرح‌هایی برای طراحی و ساخت شناور‌های سنگین‌تر برای نیروی دریایی ارتش مطرح است که در جدیدترین اطلاع رسانی‌ها در این خصوص، امیر دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش از در دستور کار بودن ساخت ناوشکن سنگین در این نیرو خبر داده و گفته "وزن این ناوشکن بین ۵ تا ۷ هزار تُن خواهد بود". هم اکنون سنگین‌ترین ناوشکن‌های موجود در نیروی دریایی ارتش، از کلاس موج هستند که وزنی در حدود ۱۳۰۰ تُن دارند.

با بررسی این نکته مهم در سخنان دریادار خانزادی و نگاهی به تعدادی از اخبار و دستاورد‌های دفاعی در سال‌های اخیر، کاملا مشخص می‌شود که کم کم عناصر مورد نیاز برای ورود صنایع دفاعی و تجهیزات دریایی کشورمان به سطحی بالاتر و مهم‌تر فراهم شده است که در این گزارش اشاره‌ای به این عناصر خواهیم داشت و در نهایت به معرفی برخی از شناور‌های معروف موجود جهان در این تناژ می‌پردازیم. هرچند که ارزش رسیدن جمهوری اسلامی ایران به چنین سطح علمی و صنعتی در اوج تحریم‌های رسمی و غیررسمی در حوزه نظامی، بیش از این مواردی است که بیان خواهد شد.

توسعه یک سازه پنهانکار برای طرح آینده ایران

اگر به اعضای مختلف خانواده شناور موج خصوصا عضو جدید این سری یعنی سهند نگاهی داشته باشیم متوجه می‌شویم که از جماران تا سهند تغییرات خاصی در ساخت سازه شناور ایجاد شده و طراحان ایرانی به سمت طرح‌های با افزایش سطح پنهانکاری رفته اند. امروزه در جهان دریانوردی و در حوزه نظامی تقریبا تمام سازندگان عالی رتبه و اصلی شناور‌های رزمی در اکثر کلاس‌ها و وزن ها، به سمت طراحی پنهانکار رفته اند چراکه این طراحی پنهانکار باعث افزایش سطح بقاء پذیری شناور در میدان نبرد می‌شود. البته ذکر این مسئله نیز بسیار مهم است که طراحی پنهانکار صرفا به سازه محدود نشده و نیاز دارد که در بخش‌های دیگر مثل کاهش حرارت خروجی گاز‌های سیستم پیشران و طراحی سامانه‌های تسلیحاتی و اپتیکی که بر روی بدنه نصب می‌شوند نیز مواردی لحاظ شوند.

ناو جماران - به طراحی بدنه و یک دودکش دقت کنید

یکی از اعضای جدید سری موج- محل دود کش با فلش مشخص شده- به طراحی متفاوت و مدرن‌تر بدنه در مقایسه با جماران دقت کنید

در بحث کاهش حرارت با نگاهی به تصاویر موجود از شناور جدیدی که برای ناوگان شمال کشور در کلاس موج در حال ساخت است می‌بینیم که نیروی دریایی نیز به سمت طراحی دو دودکش کوچک‌تر رفته این در حالی است که در نسل اولیه مثل ناو جماران یک دودکش وجود داشت. افزایش تعداد دودکش‌ها و کوچک‌تر شدن باعث کاهش اثر حرارتی می‌شود. در عین حال با اضافه شدن سیستم‌های خنک کننده می‌توان از سطح حرارت خروجی نیز کم کرد. در ادامه در بحث تسلیحاتی به موارد بیشتری در این خصوص خواهیم پرداخت.

پیشران ناو جدید ایرانی چگونه خواهد بود؟

برای طراحی و ساخت هر وسیله‌ای متحرک یک سوال مهم وجود دارد و آن هم تعیین سیستم پیشران یا به زبان خودمانی موتور آن وسیله است. شاید بتوان پاسخ درباره این که نسل جدید شناور‌های سنگین وزن ایرانی با چه سیستم پیشرانی مجهز می‌شود را در گفتگویی پیدا کرد که در شهریور ماه امسال از قول رییس سازمان صنایع دریایی یعنی امیر رستگاری منتشر شده. وی در این مصاحبه می‌گوید: "امیدوارم تا دو سال آینده اولین توربین دریایی را با قدرت ۲۵ مگاوات با همکاری یکی از شرکت‌های توربین ساز کشور تولید و بر روی ناو‌های خود نصب و استفاده کنیم. "

توربین‌های دریایی با قدرت ۲۵ مگاوات از جمله سیستم‌هایی هستند که امروزه در حجم بالایی از شناور‌های رزمی مدرن خصوصا اروپای غربی و آمریکایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. توربین‌های مدل LM ۲۵۰۰ ساخت شرکت جنرال الکترونیک آمریکا در چندین مدل تولید شده و قدرتی در حدود ۲۰ تا ۲۵ مگاوات را تولید کرده و امروزه در شناور‌های ۳۰ نیروی دریایی در نقاط مختلف دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعداد قابل توجهی از این شناور‌ها در طیف وزنی ۵ تا ۷ هزار تنی قرار دارند که فرمانده نیروی دریایی ارتش نیز به آن اشاره کرده است.

چشم عقاب برای نسل جدید ناو‌های ایرانی

آذر ماه سال گذشته و در نمایشگاهی از دستاورد‌های نیروی دریایی، ماکتی از طرح رادار کنترل آتش آینده نیروی دریایی ارتش رونمایی شد که "چشم عقاب" نام دارد. این سیستم راداری یک سامانه هدایت تیر سه بعدی غیرچرخان است که با هدف کشف و رهگیری بیش از ۱۰۰ هدف سطحی و هوایی و انتقال اطلاعات آن‌ها به سامانه‌های موشکی و توپخانه نصب شده روی ناوها، طراحی شده است.

برد رادار مورد نظر در حدود ۲۰۰ کیلومتر بوده و ارتفاع کشف آن نیز در حدود ۳۰ کیلومتر است. این رادار در هر وجهه خود دارای ۱۰۰۰ المان بوده و هر وجه قادر به رهگیری همزمان ۳ هدف است. یعنی رادار چشم عقاب توان رهگیری ۱۲ هدف به صورت همزمان را نیز دارد. تعداد کل المان‌ها نیز با این حساب در "چشم عقاب"، ۴ هزار المان است که هر کدام از این المان ها، نقش مهم و اثرگذاری در کشف و شناسایی هدف ایفا می‌کنند.

ماکت رادار چشم عقاب

چشم عقاب توانایی بروزرسانی وضعیت اهداف را در زیر ۱ ثانیه در هر نوبت داشته و امکان ارسال تصادفی پالس، تغییر سریع فرکانس و تجزیه و تحلیل سیگنال‌های اخلالگر را دارد که این توانایی‌ها جزو زیر مجموعه بحث مقابله بر علیه اقدامات متقابل الکترونیک یا ECCM قرار می‌گیرد. این رادار به نسبت مدل‌های قدیمی‌تر نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری داشته و سطح مقطع راداری بدنه و سازه آن به دلیل ساختار و نوع طراحی آن به نسبت نمونه‌های قبلی بسیار کمتر است. این رادار می‌تواند اهداف بسیار متفاوتی مثل شناور، هواپیما، بالگرد، پهپاد و موشک کروز را کشف و تعقیب کند.

شکل ماکت و طراحی این رادار ایرانی نیز شبیه به یکی از پروژه‌های موفق و مشهور در دنیا یعنی طرح APAR از شرکت تالس که یک شرکت چند ملیتی با مرکزیت فرانسه است، می‌باشد و طبیعتا توانایی‌های آن نیز در حوزه دریایی و هوایی، همچون اینگونه رادارها، قابل اتکا و دلگرم کننده است.

پرتاب عمودی برای موشک‌ها و شناور‌های جدید ایرانی

وقتی درباره یک شناور رزمی در قرن بیست و یکم سخن می‌گوییم بحث پرتابگر‌های عمودی موشک، مسئله‌ای است که باید حتما روی این ناو‌ها لحاظ کرد. با رونمایی از سامانه پدافند هوایی باور ۳۷۳ مشخص شد که کشور ما به فناوری استفاده از پرتابگر‌های عمودی گرم دست پیدا کرده است. فرمانده نیروی دریایی ارتش نیز اخیرا در خصوص نصب لانچر‌های عمودی روی ناو‌های ارتش این گونه گفته است: "در حال پیش‌بینی موشک‌هایی برای پرتاب از سیلو‌های عمود پرتاب هستیم نقطه آغاز آن فقط دماوند نیست و دماوند یکی از آنهاست؛ در جنوب هم این کار دارد انجام می‌شود. به زودی آزمایش پرتاب موشک از پرتابگر عمودی از روی یکی دیگر از شناور‌ها انجام خواهد شد و همه شناور‌های نیروی دریایی به این سامانه مجهز خواهند شد. "

شمایه عملکرد پرتاب گرم در سامانه پرتاب گر عمودی مارک ۴۱

از این صحبت فرمانده نداجا می‌توان این گونه برداشت کرد که جمهوری اسلامی ایران در بحث سیستم‌های پرتاب عمودی به خودکفایی رسیده و به زودی شاهد نصب این سیستم بر روی ناو‌های سبک تر، از جمله سری موج نیز خواهیم بود.

اما اهمیت پرتاب گر‌های عمودی در کجاست؟

موشک‌ها به صورت معمول در شناور‌های قدیمی‌تر درون پرتابگر‌های جعبه‌ای و به صورت مایل قرار می‌گرفتند و این مسئله باعث جا گیری بسیار بالا در فضای ناو شده و عملا شناور‌ها با وجود این که توان حمل تعداد بیشتری از موشک‌ها را از نظر وزنی داشتند، ولی به دلیل کمبود فضا به داشتن تعداد کمی موشک بسنده می‌کردند. از دهه ۸۰ میلادی در شناور‌های غربی و شرقی پرتابگر‌های عمودی کم کم وارد کار شدند. این لانچر‌ها که در داخل بدنه شناور‌ها نصب می‌شوند این امکان را فراهم می‌کنند که توان حمل موشک شناور‌ها افزایش خاصی پیدا کند. در دنیا با دو نوع پرتابگر رو به رو هستیم که یکی سرد و دیگری گرم هستند و آنچه ایران با سامانه باور ۳۷۳ بدست آورده پرتابگر‌های عمودی از نوع پرتاب گرم است.

به صورت کلی باید گفت که در پرتابگر‌های سرد معمولا از یک منبع تولید هوای پرفشار استفاده می‌شود که موشک مورد نظر را به سمت بالا و به بیرون از آن فرستاده و سپس موتور موشک فعال می‌شود. سامانه‌هایی مثل اس ۳۰۰ یا تور که هر دو ساخته روسیه هستند و در سازمان رزم نیرو‌های مسلح ما نیز وجود دارند از سیستم پرتاب سرد بهره می‌برند.

اما در سیستم‌های پرتاب گرم، موشک مورد نظر در درون مخزن مورد نظر خود فعال شده و معمولا از طریق محل‌های خاصی که در اطراف آن در نظر گرفته شده حرارت خارج می‌شود و موشک حرکت عمودی خود را آغاز کرده و شروع به پرواز می‌کند. پرتابگر‌های عمودی از نوع گرم در جهان امروز، خصوصا در دنیای غرب از محبوبیت خاصی برخوردار هستند و خصوصا در اکثر نیرو‌های دریایی نزدیک به بلوک غرب از پرتابگر‌های عمودی با سیستم پرتاب گرم بهره گرفته می‌شود. بالاتر در بحث طراحی پنهانکار به بحث سیستم‌های تسلیحاتی نیز اشاره شده بود. نصب موشک‌ها در داخل بدنه شناور از جمله اقدامات مهمی است که باعث کاهش سطح مقطع راداری خواهد شد.

نگاهی به برخی از شناور‌های پیشرفته در این کلاس

اما در نهایت میرسیم به معرفی برخی از شناور‌های پیشرفته در این کلاس وزنی که عمدتا ناو‌های محافظ سنگین وزن هستند. صنایع دریایی آلمان ۴ فروند از ناو‌های کلاس Sachsen را برای نیروی دریایی آلمان ساخته که ۳ فروند از آن‌ها در حال حاضر عملیاتی شده اند. این شناور‌ها به صورت اختصاصی برای عملیات دفاع هوایی توسعه یافته اند، اما توان ضد زیردریایی و همچنین ضد شناور‌های سطحی نیز برای آن‌ها تعریف شده است. شناور‌های کلاس Sachsen در حدود ۵۸۰۰ تن وزن داشته و طول آن‌ها ۱۴۳ و عرض آن‌ها ۱۷ متر است. این شناور‌ها از سامانه پیشران ترکیبی دیزلی و گازی بهره برده و می‌توانند به سرعت نهایی ۵۴ کیلومتر بر ساعت را برای این شناور‌ها تامین کند. برد این شناور‌ها با سرعت ۳۳ کیلومتر بر ساعت در حدود ۷۴۰۰ کیلومتر است. این شناور از جمله استفاده کنندگان از پیشران‌های ۲۵ مگاواتی سری LM ۲۰۰۰ است.

رادار آرایه فازی فعال APAR ساخت شرکت تالاس فرانسه با توانی پوشش ۳۶۰ درجه و عمل کردن در باند ایکس رادار اصلی این شناور محسوب می‌شود. رادار دیگر نصب شده در این شناور از سری SMART-L است که یک رادار پیشرفته آرایه فازی باند ال است که به صورت مشترک بین شرکت تالاس فرانسه و صنایع هلندی توسعه یافته است. ذکر این نکته نیز مهم است که در حال حاضر همین رادار SMART-L توان کشف و تعقیب همزمان ۱۵۰۰ هدف هوایی را دارد. برد رادار SMART-L در حدود ۴۰۰ کیلومتر است. یک سامانه سونار ساخت آلمان نیز بر روی این شناور نصب شده است. رادار چشم عقاب شدیدا از رادار APAR در این ناو الگو گرفته است.

این شناور‌ها به ۳۲ سلول پرتاب موشک عمودی مارک ۴۱ مجهز هستند که درون آن‌ها ۲۴ تیر موشک استاندارد ۲ مدل SM-۲ Blk IIIA با برد بیش از ۱۵۰ کیلومتر برای دفاع هوایی برد بلند و همچنین ۳۲ تیر موشک RIM-۱۶۲ با برد ۵۰ کیلومتر برای دفاع هوایی برد متوسط وجود دارد. بخش دیگر از دفاع هوایی بر عهده موشک‌های کوتاه برد Rolling Airframe Missile یا اختصاری RAM است که برد ۱۰ کیلومتری دارند و این شناور ۲ پرتابگر از این موشک که هر کدام شامل ۲۱ تیر موشک است را با خود حمل می‌کند.

۸ تیر موشک کروز ضد کشتی هارپون به صورت ۲ پرتابگر ۴ تایی که برد آن‌ها حدودا ۱۳۰ الی ۱۵۰ کیلومتر و سر جنگی آن‌ها ۲۲۱ کیلوگرم است نیز بر روی این شناور نصب شده است. دو سامانه دفاع نزدیک ۲۷ میلی متری ساخت شرکت راین متال آلمان، توپ ۷۶ میلی متری ساخت ایتالیا و همچنین پرتابگر اژدر‌های سبک MU ۹۰ از دیگر تسلیحات این ناو‌های محافظ محسوب می‌شود. این شناور‌ها همچنین توان حمل دو بالگرد مثل سری NH-۹۰ را نیز دارند.

شناور بعدی یک ناو محافظ پیشرفته ساخت اسپانیا است. این ناو محافظ اسپانیایی علاوه بر بهره بردن از خواص پنهانکاری در طراحی بدنه از سامانه دفاع هوایی "ایجیس" ساخت آمریکا نیز بهره می‌برد. در حال حاضر ۵ فروند از این ناو‌ها در نیروی دریایی اسپانیا فعال هستند و سفارشی برای ششمین فروند از کلاس نیز صادر شده است.

وزن این کلاس از ناو‌های محافظ در حدود ۶۳۰۰ تن، طول آن در حدود ۱۴۶ متر و عرض آن نیز حدودا ۱۸ متر است. با توجه به مجهز شدن این شناور به سامانه ایجیس، نقش اصلی آن ایجاد چتر دفاع هوایی است که با کمک این سامانه و موشک‌های ضد هوایی استاندارد ایجاد می‌شود. این شناور علاوه بر طراحی پنهانکار بدنه که در بالا به آن اشاره شد در بخش تسلیحات نیز با بهره گیری از فناوری VLS یا همان سیستم پرتاب عمودی توانسته است حجم زیادی از تسلیحات را با خود حمل کند. این شناور به پرتابگر‌های عمود مارک ۴۱ ساخت آمریکا مجهز شده است. این کشتی اسپانیایی حدود ۴۸ سلول پرتاب عمودی در اختیار دارد که ۳۲ تا از آن‌ها به موشک‌های سطح به هوای SM-۲ MR Block IIIA از خانواده استاندارد با برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر اختصاص داشته و در تعداد باقی مانده این سلول‌ها نیز ۶۴ فروند موشک ضد هوایی کوتاه برد RIM-۱۶۲ ESSM با برد ۵۰ کیلومتر وجود دارد.

بر اساس فناوری تعریف شده برای موشک‌های دفاع نزدیک RIM-۱۶۲ ساخت شرکت ریتهون هر ۴ فروند از این موشک‌ها را می‌توان در یکی از سلول‌های پرتاب موشکی مارک ۴۱ قرار داده و استفاده کرد. ۸ تیر موشک کروز ضد کشتی هارپون به همراه پرتاب گر‌های اژدر ۳۲۴ میلی متری از دیگر تسلیحات این کلاس از شناور‌های ارتش اسپانیا به شمار می‌رود. البته موشک‌های هارپون از پرتابگر‌های عمودی استفاده نکرده و از ۲ پرتابگر ۴ تایی زاویه دار پرتاب می‌شوند. به غیر از سامانه ایجیس که رادار اصلی این ناو محسوب می‌شود این شناور اسپانیایی به سامانه جنگ الکترونیک ساخت اسپانیا و همچنین سیستم دفاع در برابر اژدر AN/SLQ-۲۵ A مجهز است.

این شناور با داشتن دو توربین و دو موتور دیزل می‌تواند با سرعت ۵۲ کیلومتر بر ساعت تا مسافتی در حدود ۸۳۰۰ کیلومتر را طی کند. این ناو توان حمل یک فروند بالگرد سی هاوک را نیز داشته و تعداد خدمه آن نیز ۲۵۰ نفر می‌باشد.

ایران با طرح نگین به کدام سو می‌رود؟

اگر بخواهیم درباره شناور‌هایی شبیه به طرح اعلامی پروژه نگین حرف بزنیم مشخصا می‌توان به مدل‌های مختلفی از پیشرفته‌ترین ناو‌های عملیاتی دنیا پرداخت که از حوصله این گزارش خارج است، اما مشخص می‌شود جمهوری اسلامی ایران به صورت دقیق قدم‌های مشخصی را در یافتن قطعات پازل لازم جهت ساخت یک شناور رزمی سنگین و البته پیشرفته برداشته است. رادار آرایه فازی، طراحی پنهانکار، پرتابگر عمودی موشک و پیشران‌های توربین گازی قوی از جمله اصلی‌ترین نیازمندی‌ها برای ساخت یک شناور قدرتمند در قرن بیست و یکم هستند که خوشبختانه در تمامی این بخش ها، کشورمان به دانش طراحی و تولید بومی آن رسیده است و به نظر می‌رسد که جهان به زودی باید به مشاهده ناو‌های سنگین ایرانی در اکثر نقاط جهان عادت کند.

منبع: مشرق

انتهای پیام/