دهم مهر 98، امواج استوایی در فاصله چندصد كیلومتری شمال جزایر مارشال (واقع در شمال استرالیا) درهم آمیخته شد و جریانی توفانی را شكل داد كه در اقیانوس‌ها و به‌ویژه در نواحی استوایی غیرمعمول نیست. مركز مشترك هشدار توفان نیز بلافاصله با شناسایی این جریان اقیانوسی در خصوص توفان هشدار داد. این جریان در روزهای آتی با حركت به شمال به مرور بالغ‌تر شد تا این‌كه روز شنبه 13 مهر شدت این جریان توفانی قوی‌تر شد. این توفان را هاگی‌بیس نامیدند؛ واژه‌ای فیلیپینی به معنی سریع. با پیشروی بیشتر، هاگی‌بیس در كمتر از 12 ساعت به اَبَرتوفان نوع 5 تبدیل و راهی ژاپن شد.

سازمان ملی اقیانوس‌شناسی و جوی ایالات متحده، هاگی‌بیس را قدرتمندترین توفان شناخته شده در دنیا اعلام كرده است. توفان از عصر شنبه 20 مهر از جنوب‌غربی وارد توکیو شد و با سرعت حدود 240 كیلومتر بر ساعت به سمت شرق و شمال‌شرق حركت كرد.

عصر روز گذشته نیز با خروج از سواحل شمالی وارد اقیانوس آرام شمالی شد. وسعت این توفان شدید حدود 1400 كیلومتر برآورد شد.

كارشناسان هواشناسی می‌گویند توفان پرسرعت هاگی‌بیس و بارش شدید (تا 76 سانتی‌متر در برخی از مناطق) در 60سال اخیر ژاپن بی‌سابقه بوده است. همزمان با این حادثه زلزله‌ای با بزرگای 7/5 نیز ساعت 18 و 22 دقیقه شنبه بیستم مهر به وقت محلی، بخشی از اقیانوس آرام در نزدیكی توكیو را لرزاند كه به گفته برخی كارشناسان ممكن است به دلیل بارش شدید باران در پی این حادثه ایجاد شده باشد.

توفان برای ژاپنی‌ها چقدر آشناست؟
به‌طور معمول ژاپن سالانه نزدیك به 20توفان را پشت سر می‌گذارد، اما معمولا توكیو به ندرت در معرض حوادثی چنین وسیع قرار می‌گیرد. این دومین مرتبه در سال جاری است كه جریان‌های توفانی توكیو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در شهریور امسال نیز توفانی به نام فاكسای (Faxai) منطقه شیبا در شمال شرق توكیو را با آسیب‌های جدی روبه‌رو كرده بود. این توفان نیز سه كشته و بیش از 40زخمی بر جا گذاشت و برق هزاران خانه را قطع كرد. اما قدرتش همچنان به گرد پای هاگی‌بیس هم نمی‌رسید.

آخرین‌باری كه ژاپن با توفانی با قدرت نزدیك به هاگی‌بیس روبه‌رو شده بود به سال 1337/1958 بازمی‌گردد كه توفانی به نام ایدا (Ida) به وقوع پیوست. شماركشته‌شدگان توفان ایدا 1200 نفر گزارش شده بود. به گفته كارشناسان استانداردهای بسیار قوی ایمنی ساختمان در ژاپن و سامانه‌های پیش‌بینی بحران‌های طبیعی قوی كه در این سال‌ها توسعه یافته‌اند، موجب شد این‌بار شمار كشته‌شدگان به‌شدت كاهش پیدا كند. روز شنبه كمی پیش از وقوع حادثه، پیام هشدار نوشتاری و صوتی بلند به گوشی‌های هوشمند ده‌ها میلیون نفری كه در نواحی تحت اثر این توفان قرار داشتند، ارسال شده بود.
نقش تغییر اقلیم
با مرور خبرهای مربوط به توفان هاگی‌بیس این فرضیه مطرح می‌شود كه آیا می‌توان وقوع این توفان را به پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم در كره زمین مرتبط دانست؟
دكتر غلامرضا براتی، دانشیار اقلیم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ  به این پرسش به جام‌جم می‌گوید: با توجه به این‌كه اقلیم، دستگاه بسیار پیچیده با مجموعه‌ای از عوامل زمینی، جوی و آبی است، اظهار نظر قطعی در مورد چگونگی رخ‌دادن اتفاقات طبیعی در آن بسیار دشوار است. موقعیت ژاپن مانند كشورهایی مثل تایوان، چین شرقی در منطقه‌ای واقع شده كه در معرض خطرات ناشی از پدیده‌های اندركنش اقیانوس ـ خشكی است. اما خوش اقبالی این كشورها سمت و سوی غربی بادهایی است كه در این مناطق می‌وزد و موجب شده عموما انرژی و رطوبت بسیار عظیم اقیانوس به سمت قاره آمریكا برود. زمان‌هایی هست كه سامانه بادهای غربی تضعیف می‌شود و رطوبت اقیانوس حالت برگشتی و جریان یافتن به سمت خشكی آسیا را پیدا می‌كند. این اتفاقات عموما در فصل تابستان رخ می‌دهد و سبب‌ساز بروز توفان‌ها می‌شود.
این پژوهشگر اقلیم‌شناس تصریح می‌كند: اگر گفته می‌شود كه مثلا در پنج یا شش دهه اخیر این رخداد بی‌سابقه بوده می‌تواند با احتمال قوی بروز آن را با پیامدهای تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی مرتبط دانست. زیرا دو عنصری كه در شكل دادن به قدرت و فراوانی رخدادهای جوی كره زمین اثرگذار است، یكی عنصر دماست و دیگری عنصر رطوبت. در این منطقه رطوبت در تمام سال و به ویژه در تابستان به فراوانی وجود دارد. در مورد دما نیز تغییرات شدت و موقعیت سامانه‌های جوی نیمكره شمالی مانند سامانه پرفشار كالیفرنیا در شرق اقیانوس آرام و سامانه‌های كم‌فشار در قسمت شمالی اقیانوس آرام را شاهدیم. تغییرات موقعیت اینها موجب پیدایش تغییرات دما می‌شود و در جریان حالت‌هایی موسوم به الاكلنگی سبب‌ساز رخداد جوی مثل توفان اخیر و حركت شدید و پرسرعت بادها به سوی خشكی می‌شود. در خشكی‌ها كه رطوبت كمتر است، جو در آنها سبك‌تر بوده و حركت به سوی بالا در جو رخ می‌دهد و آب‌ها محل پركردن این خلأ و كمبود فشار می‌شوند. در نتیجه بادها با سرعت به سوی خشكی‌ها هجوم می‌آورند تا این خلأ پر شود و در جریان آن با حمل رطوبت موجود در اقیانوس به سوی خشكی بارندگی‌های شدید نیز متعاقبا رخ می‌دهد. به نظر می‌رسد آنچه در ژاپن اتفاق می‌افتد، مجموعه رویدادهایی است كه به‌طور طبیعی در آن ناحیه از زمین انتظار داریم رخ بدهد؛ اما وقتی این‌چنین شدید و خارج از كنترل ظاهر می‌شود می‌توانیم آن را با احتمال زیادی پیامد تغییر اقلیم در كره زمین ارزیابی كنیم. دكتر براتی در ادامه اشاره می‌كند: ما انسان‌ها اقلیم را سامانه‌ای كور و كر می‌پنداریم كه می‌توانیم هر رفتاری با آن داشته باشیم. این در حالی است كه جهان ما زنده و باشعور است. بشر در كره زمین و به عنوان جزئی كوچك از این عالم فقط اجازه دارد با روابطی بسیار متعادل در جهت بهره‌بر‌داری مثبت از منابع آن اقدام كند. اما وقتی به مصرف‌گرایی و ناهنجاری روی می‌آوریم و به‌عنوان موجودی گستاخ و همه كاره در زمین خود را نشان می‌دهیم، در چنین حالتی سامانه‌های كره زمین اعم از خشكی‌ها و جو در یك دورانی شكیبایی از خود نشان می‌دهند و وقتی اعمال ما از حد آستانه تجاوز می‌كند، به‌راحتی غلبه آنهارا می‌بینیم. این كه ما مدام تركیب طبیعی اتمسفر و خشكی‌ها و رودخانه‌ها را در زمین تخریب كنیم، مسلما نمی‌تواند در بلندمدت ادامه پیدا كند.

منبع: جام جم

انتهای پیام/