به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، تئاتر آمیزه‌ای است از رفتار یک موجود که می توان آن را نشأت گرفته از موجودیت خالق خویش دانست. تلفیقی از حرکات درونی و بیرونی که احساسات و عواطف یک موجود از جنس زنده (و شاید هم بی جان) را به تصویر می‌کشد و تداعی کننده نام یگانه معبود اوست که بر جسم و جانش دمیده شده تا ابراز کند هر آنچه را که بر این دنیای سراسر اتفاق و شخصیت، که می‌تواند در قالب تیپ‌هایی به نمایش درآید.

صحنه‌  تئاتر را می‌توان لمس کرد و چشید و خود را در بهبوهه اتفاقات داستانی که ممکن است وقوعی نوین باشد یا تاریخی و یا شاید هم روزمره که هر فردی در زندگی خویش تجربه کرده و نیز ممکن است برایش در قالب تصویری قابل ملموس همسویی شود.

اولین باری که این سراسر هیجان را لمس کردم و دانستم که چیست، به سال‌های گذشته باز می‌گردد. هیچ از یاد نمی‌برم آن همه هیجان را در تک تک اعضای بدن خود که لحظه به لحظه صحنه‌ها و میزانسن‌ها را کاملا آشکارا در این مخلوق سراسر احساس به چشم دیدم.

 

سابقه تئاتر در این کره خاکی به سابقه خلقت بشر باز می گردد که در ابتدای ورود خود به جهت ارتباط با همنوع خویش از حرکاتی در قالب بدن و نیز اصواتی که از حنجره خارج می‌شد استفاده می‌کرد و رفته رفته اشکال مختلفی از هنر تئاتر بر طبیعت زنده بشر فرود آمد و در قالب هنر‌های نمایشی چون شعبده بازی، حرکات مخیرالعقول، موسیقی و نمایش در فضاهایی، چون قهوه خانه‌ها و خیابان‌ها جای گرفت.

 

ایران زمین نیز که مهد تمدن و هنر دنیا به شمار می‌رود از این گردانه عقب نماند و هنر‌های نمایشی آن در ابعادی، چون پرده خوانی، تعزیه خوانی و شبیه خوانی به شکل کاملا سنتی، نقطه قوت نمایش‌های صحنه‌ای آن به حساب می‌رود که پس از آن در شمایل تئاتر‌های امروزی و سپس سینما و تلویزیون جان تازه‌ای به خود گرفت.

اهمیت موضوع تئاتر و تاثیر گذاری آن بر مخاطب و نیز کم مهری‌هایی که نسبت به این مهم صورت گرفته است، من را که در وهله اول یکی از مخاطبان اصلی آن و در قدم دوم صدای مردم کشور خود هستم، بر آن داشت تا موشکافانه به سراغ مسئولین و افرادی که در گود آن هستند بروم و در مورد موانع و پیشرفت این هنر در طی سالیان گذشته تا به اکنون بپرسم.

در اولین گام خود به سراغ مدیریت این هنر در خراسان رضوی رفتم و با وجود تمام شلوغی‌های کار ایشان که باعث به تعویق افتادن مصاحبه من با او شد، اما بالاخره توانستم جواب سوالات خود را بگیرم.

 

تئاتر،تبادل حس بازیگر و تماشاگر در صحنه نمایش

جعفر مروارید مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: بسیاری از جامعه شناسان و نقادان تئاتر بر این باورند که معیار سنجش رشد فرهنگی در یک جامعه، گسترش تئاتر در آن است و جامعه بدون تئاتر، رسانه‌ای بزرگ را از دست داده و تفاوت اصلی آن با دیگر هنر‌ها در زنده، پویا بودن، دارای ارتباط مستقیم با مخاطب و صد البته متاثر از نفس تماشاگر است و تبادل حس میان بازیگر و تماشگر در سالن نمایش تجربه‌ای است که هیچ یک از هنر‌های دیگر از آن برخوردار نیستند.

او که نگاه ویژه و دلسوزانه‌ای به تئاتر داشت  افزود:خراسان رضوی و به ویژه مشهد در بخش سخت افزاری و نرم افزاری رشد قابل توجهی داشته است که البته باید این را از زبان مردم شنید که به عنوان یک مخاطب عادی و نه به عنوان مسئول باید اعتراف کنم که در سال‌های گذشته و به ویژه در دو سال گذشته رشد بسیار بالایی را شاهد بوده ام.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تصریح کرد:با توجه به سختی‌های معیشتی و اقتصادی مردم، اغلب محصولات فرهنگی از سبد هزینه‌های خانوار حذف شده اند، اما کماکان مخاطبان تئاتر نه تنها کم نشده بلکه تعداد آن‌ها افزایش داشته است.

در ادامه دلایل افزایش تعداد مخاطبان این هنر را از او جویا شدم که این گونه پاسخ داد: دلایلی، چون بهبود ساختار و محتوای آثار نمایشی که باعث رغبت بیشتر افراد به سرمایه گذاری در این بخش شده است، آموزش آکادمیک تئاتر به همت انجمن هنر‌های نمایشی، ساده‌تر شدن قوانین اجرای مجوزات اداری و نیز افزایش روزافزون تعداد سالن‌های تئاتر و ورود بخش خصوصی به جهت ساخت سالن‌های نمایشی و پلاتو‌ها سبب افزایش جمعیت مخاطبان تئاتر شده است.

 

من خود نیز در این هنر سابقه صحنه دارم و با مشکلات و سختی‌های این مهم آشنا هستم و همین دلیلی بود بر این که از او در مورد مشکلات سخت افزاری موجود بر مسیر راه پیشرفت جذب مخاطب کنجکاوی کنم که او این گونه تصریح کرد:در حوزه‌های سخت افزاری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن در تعاملی سازنده و هم آهنگ توانسته اند به تفاهمی دو جانبه و فعال برسند که محصول آن وضع قوانین بهتر و رشد اقتصادی بیشتر و ایجاد تسهیلات افزون‌تر برای اهالی تئاتراست که خدمات امروزه ما ممکن است به چشم نیاید و دیده نشوند، ولی آثار آن‌ها در سال‌های آتی مشخص خواهند شد.

صحبت‌های مدیریت فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نسبت به پیشرفت تئاتر و اتفاقات مثبتی که در این عرصه روی داده، من را مجاب کرد تا به سراغ فردی بروم که گرمی و سردی خاک صحنه را چشیده باشد تا درد‌ها و سختی هایش ملموس‌تر به چشم بیاید.

 

انتخاب یک نویسنده و کارگردان مشهدی گزینه مناسب من بود تا به سراغش بروم.

 

احسان روحی کارشناس ارشد ادبیات نمایشی، نویسنده و کارگردان و دبیر شنبه‌های خوانش خراسان رضوی که با گرمی بسیار با من صحبت می‌کرد، در ابتدا گذری به دهه‌های گذشته و حال زد و گفت:دهه ۶۰ و ۷۰ دوره‌ای بود که بسیاری از بزرگان تئاترخراسان شکل گرفتند و دهه ۸۰ را ورود موج جوان‌تر و نسل نوپا در این عرصه می‌دانم و بالاخره اوایل دهه ۹۰ را می‌توان شکوفایی و ورود تئاتر مدرن و کسب تجربه‌های نو با نسل جوان دانست که ۲ نسل پایانی در کنار نسل قدیمی ترباعث بروز نوگرایی بیشتر و ورود به تجربه‌های خاص در فضای هنری و کشانده شدن این هیجانات به فضای عمومی شدند.

مدتی است که مردم مشهد توجه ویژه تری به تئاتر دارند و دلایل این اتفاق مثبت را از او جویا شدم که او در ادامه افزود: ورود فضا‌های اینترنتی به حوزه تبلیغات و شناساندن سالن‌های نمایشی به مردم باعث استقبال بیشتر مردم نسبت به تئاتر شده است که البته فاصله زیادی تا برآوردن نیاز‌های اصلی مخاطب وجود دارد.

شهر مشهد به دلیل موقعیت مذهبی خود در کشور ممکن است اذهان مختلف (از جمله خود من به عنوان خبرنگار) را به سمتی بکشاند و چنین برداشت شود که هنرمند نمی‌تواند فعالیت هنری خود را با خاطری آسوده ادامه دهد وآنچه را که زاده تفکر خویش است به نمایش گذارد.

 

در این مورد کارگردان مشهدی اظهار داشت:درشهر‌های مختلف بسته به نوع شرایط فرهنگی و مذهبی آن شهر سخت گیری‌ها و قوانین خاصی وجود دارد که کار هنرمند را سخت و گاهی نیزغیر ممکن می‌سازد.

از او خواستم که در این مورد بیشتر صحبت کند که در ادامه افزود: تا چند سال گذشته تئاتر را هنر تلقی نمی‌کردند و ارزشی برای آن قائل نمی‌شدند، اما در حال حاضر رفته رفته تبدیل به یک هنر تاثیر گذار شده تا جایی که درشهری، چون مشهد آثار تولیدی، دوشادوش خیلی از آثار هنری تهران در حال رقابت و عرض اندام هستند وانواعی ازتئاتر دینی، اجتماعی، دفاع مقدس و موزیکال تولید شده است. در این بین آن چه که اهمیت ویژه‌ای دارد این است که با اصلاح قوانین می‌شود این مسیر را هموارتر کرد هرچند که هنرمند باید خود خالق اثری مطابق با شرایط موجود در جامعه باشد.

 

 

 

در خصوص تاثیر هنر بر رفتار اجتماعی در یک جامعه نظر او را جویا شدم که دبیر شنبه‌های خوانش خراسان رضوی این گونه تصریح کرد:یک هنرمند با هنر خود می‌تواند به سمت و سویی برود که رفتاری در جامعه اتفاق بیافتد ، باید دانست که هنر قبل از تاثیر بر جامعه، موثر بر فردی است که پیگیر هنرمی باشد و پس از مدتی این تاثیر تبدیل به یک رفتار اجتماعی می‌شود.

مشکلات موجود در عرصه هنر نمایش کم نیستند و پای صحبت با هر هنرمندی از این جنس که بنشینیم سفره دل خود را باز کرده و در و دل می‌کند که احسان روحی هم از این قاعده جدا نبود و این گونه ادامه داد: شهر مشهد به عنوان قطب دوم تئاتر کشور است، اما از لحاظ سخت افزاری جایگاهی در آن ندارد و حتی هم اکنون در آستانه تعطیلی تعدادی از تماشاخانه‌ها است. باید در نظر داشت که تئاتر فارغ از تولید اثر با کیفیت نیازمند افزایش کیفیت دربخش سخت افزاری و به وجود آوردن فضایی استاندارد است که بتوان آن را به شکل محترمانه تر اجرا و تماشا کرد و این مورد نیازمند حمایت ویژه از بخش خصوصی و همراهی بیشتر مسئولین این عرصه با اهالی هنر نمایش است.

 

اینکه شهری، چون مشهد ظرفیت تعداد بالای ۲۰ تماشاخانه را دارد اهمیت زیادی نداشته و نخواهد داشت، اما باید در نظرگرفت که می‌توان با تعداد خیلی کمتر از ظرفیت موجود، تماشاخانه‌هایی در خور مخاطب که همان سرمایه اصلی هر هنر و هنرمندی هستند را ایجا کرد.

توجه بیشتر به هنر تئاتر که سابقه دیرینه‌ای در جهان دارد می‌تواند نقطه قوتی باشد به جهت آموزش و انتقال فرهنگ و رفتاری پسندیده که هر جامعه‌ای نیازمند آن است و نیز این مورد می‌تواند زمینه کاهش بسیاری از هزینه‌هایی که در بعد رفتار اجتماعی صورت می‌گیرد را فراهم سازد.

رفتارهایی، چون ازدواج ناموفق، اعتیاد، پوشش و بیان، پزشکی و سلامت که همه این‌ها به خودی خود بودجه سنگینی را متحمل هر کشور و ملیتی خواهد کرد.

هر یک از ما می‌توانیم تاثیر موثر و شایانی در خالی نماندن صندلی‌های تماشاخانه داشته باشیم و انتقال این فرهنگ به اطرافیان باعث حمایت از این عرصه و ورود به جامعه‌ای متمدن و فرهیخته خواهد شد.

انتهای پیام//ر. س

 

گزارشگر:فراز سلیمانی