پهپاد‌ها با توجه به ابعاد و سخت بودن شناسایی آن‌ها توسط دشمن، بستر خوبی برای حمل موشک‌های هوا به هوا و ایفای نقش سکوی پدافند هوایی هواپایه هستند بخصوص آنکه همچون «کیان» مجهز به موتور جت شوند.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  پدافند هوایی مفهومی چند لایه و بسیار گسترده است که می‌توان تعاریف زیاد و متفاوتی را برای آن مطرح کرد. در سال‌های اخیر با ورود به خدمت زیاد موشک‌های کروز، بمب‌های هدایت شونده دور ایستا و پهپاد‌ها در اندازه‌های مختلف خصوصا نمونه‌های کوچک تجاری، بحث دفاع هوایی با چالش‌های جدی و متفاوتی رو به رو شده است. در عین حال بحث کوادکوپتر‌های تجاری و پهپاد‌های دست ساز مجهز به مواد منفجره از جمله به روز‌ترین مباحث و چالش‌های امروز در بحث پدافند هوایی محسوب می‌شود و به طور معمول در دنیا برای مقابله با این جنس از تهدیدات از ترکیب سیستم‌های دفاع ارتفاع پایین مثل توپ‌های ضد هوایی، سیستم‌های موشکی برد کوتاه مثل تور یا پانتسیر یا اخلال گر‌های الکترونیکی نیز استفاده می‌شود.

بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که دیر یا زود شاهد بروز نبرد‌های هوایی بین پرنده‌های بدون سرنشین خواهیم بود که خوشبختانه و بدون شک جمهوری اسلامی ایران از بنیانگذاران این سبک به صورت عملی در جهان حساب می‌شود. علاوه بر انواع پهپاد‌های انتحاری، بمب افکن و جنگ الکترونیک، نمونه‌های کمتر شناخته شده‌ای نیز در صنایع دفاعی و نیرو‌های مسلح کشورمان حضور دارند که برای اهداف و ماموریت‌های خاص و حساس، مجهز شده اند. به عنوان مثال در جریان رژه ۲۹ فروردین ماه در سال ۱۳۹۲ بود که پهپاد سریر به نمایش درآمد. پهپادی شبیه به طراحی هانتر که به دو تیر موشک دوش پرتاب در زیر بال‌های خود مجهز شده بود.

پهپاد سریر

در سال ۱۳۹۳ نیز وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح از پهپاد صادق رونمایی کرد. این پهپاد نیز در حقیقت یک نوع پرنده بدون سرنشین مسلح شده بر پایه پلتفرم مهاجر ۴ بود که در این مورد هم پهپاد مورد نظر به موشک‌های دوش پرتاب مجهز شده بود و نشان می‌داد گام‌های اولیه، اما مهمی برای ورود پرنده‌های بدون سرنشین به حفاظت از مرز‌های هوایی و انجام ماموریت‌های هواپایه برداشته شده است.

پهپاد صادق

سوالی که برای بسیاری از مخاطبان ممکن است پیش بیاید این است که اصولا چرا باید ایران به سمت این چنین سامانه‌هایی برود؟ یکی از دلایل مهم درباره این حرکت نیاز به داشتن یک لایه دفاع هوایی برای مقابله با تهدیداتی مثل پرنده‌های بدون سرنشین و بالگرد‌ها است. پهپاد‌ها و بالگرد‌ها سیستم‌های پروازی هستند که می‌توانند در ارتفاع پایین‌تر به نسبت پرنده‌های نظامی معمول حرکت کنند و در عین حال سرعت حرکت کمتری دارد. سرعت و ارتفاع پروازی کمتر پهپاد‌ها خصوصا باعث می‌شود تا رهگیری و مقابله با آن‌ها برای سامانه‌های معمول دفاع هوایی در جهان کاری اگر نگوییم غیر ممکن، ولی بسیار سخت باشد. یکی از جدید‌ترین نمونه‌های این مسئله نفوذ‌های بسیار عمقی پهپاد‌های یمنی به عمق خاک عربستان سعودی با وجود حضور سامانه‌های پیشرفته هوایی و پدافند سطح به هوا در این کشور بود.

برای مقابله با این طیف از تهدیدات یکی از گزینه‌ها می‌تواند پهپادی باشد که به مانند خود مهاجم، توان پرواز طولانی در یک منطقه مشخص بعلاوه توان پرواز با سرعت کم در ارتفاع پایین را داشته باشد. یک جنگنده جت معمولا در مقابل با این نوع تهدیدات دچار مشکلاتی خواهد بود، زیرا در این پرنده‌های جنگی نمی‌توان سرعت را از حد مشخصی کم‌تر کرد، زیرا این امر موجب بروز پدیده استال و در نهایت سقوط جنگنده مورد نظر می‌شود.

به نظر می‌رسد سلاحی که برای این دو نوع پهپاد در نظر گرفته شده باشد از خانواده موشک‌های دوش پرتاب «میثاق» باشد. این موشک که طول آن ۱.۶۵ متر است در حالت شلیک از روی زمین می‌تواند به برد ۵ هزار متر، سقف پرواز ۴ هزار متر و سرعت دو برابر سرعت صوت (در حدود ۶۰۰ متر بر ثانیه در ارتفاع متوسط) دست یابد که قطعاً در صورت شلیک از یک پهپاد این قابلیت‌های عملکردی افزایش خواهند یافت.

پهپاد کیان؛ شروع کار رهگیر‌های جت بی سرنشین

چند روز قبل و در مراسمی، نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از پهپاد جت خود به نام "کیان" رونمایی کرد. امیر علیرضا صباحی فرد فرمانده این نیرو در مراسم رونمایی از پهپاد "کیان" گفته بود که این پهپاد رزمی و پدافندی، در دو نوع و با توانایی سرعت بالا برای ماموریت‌های رهگیری و شناسایی و مداومت پروازی بالا برای انجام ماموریت‌های نقطه زنی طراحی شده است. به گفته وی، پهپاد پیشرفته "کیان" با توسعه توانمندی پهپادی، ظرفیت پدافند هواپایه را در نیروی پدافند هوایی ارتقا می‌دهد.

رونمایی از پهپاد کیان

صحبت‌های فرمانده یگان پدافند هوایی ارتش نکات مهمی را برای ماموریت‌های پهپاد کیان مطرح می‌کند. اگر بحث پدافند و دفاع هوایی را فعلا کنار بگذاریم، این کلاس از پرنده‌های بدون سرنشین با توجه به سرعت بالای خود با یک سری از تغییرات توان تبدیل شدن به یک سلاح بسیار کارآمد در ماموریت‌های تهاجمی خصوصا در بحث ضد رادار را دارند. تصاویری که در حال حاضر از پهپاد کیان منتشر شده این سامانه پروازی را فاقد سیستم‌های اپتیکی یا تسلیحات نشان می‌دهد، ولی اندازه کیان مشخصا و برای مثال جوابگوی یک سیستم اپتیکی در بخش دماغه به منظور هدف گیری است. امکان نصب نوعی از سیستم‌های دریافت کننده امواج راداری متخاصم نیز در درون این پهپاد وجود دارد که می‌تواند آن را برای نقش ضد رادار تبدیل به یک گزینه مناسب کند. نکته مهم اینجاست که پهپاد کیان از طراحی سازه تقریبا ساده‌ای برخوردار است و می‌توان در تعداد بالایی آن‌ها را ساخته و در سناریو‌هایی مثل حملات موجی به سمت اهداف خاص استفاده کرد.

واگذاری بخشی از ماموریت جنگنده‌های ایرانی به پهپادها

اما بحث دفاع هوایی با استفاده از پهپاد کیان مبحثی متفاوت از ماجرای پهپاد‌های مدل صادق و سریر است. همانطور که در ابتدای این گزارش هم اشاره شد، دو پهپاد اول از پیشران‌های ملخی بهره برده و سرعت و ارتفاع پروازی پایینی دارند، ولی پهپاد کیان از پیشران جت بهره برده و مشخصا برای پرواز در ارتفاع بالاتر و با سرعت بیشتر توسعه پیدا کرده است. به نظر می‌رسد با توجه به تهدیدات پهپادی در اطراف کشور مان، پدافند ارتش نیز به سمت توسعه سیستم‌های پیشرفته تری در بحث دفاع هوایی پهپاد پایه رفته است.

در واقع پهپاد‌ها به عنوان یک سکوی هواپایه شناسایی و رزمی همان نقش "گشت هوایی رزمی" را که هواپیما‌های شکاری رهگیر سرنشین دار نظیر «اف-۴ فانتوم» و «اف-۱۴ تامکت» در دوران دفاع مقدس در کشورمان داشته و هم اکنون نیز در کنار «میگ-۲۹ فالکروم» دارند به عهده خواهد داشت که محدودیت‌های یک پهپاد از لحاظ حجم و وزن حسگر‌ها و جنگ افزار‌های قابل حمل منجر به برآورده شدن درصدی از نیازمندی‌های یک عملیات گشت هوایی رزمی خواهد شد. همانطور که در گزارش "کرار؛ مهاجم خستگی ناپذیر در برد ۱۰۰۰ کیلومتری" اشاره شده پهپاد‌ها با توجه به پرواز در ارتفاعات و سخت بودن شناسایی آن‌ها توسط دشمن، بستر خوبی برای حمل موشک‌های هوا به هوا و ایفای نقش سکوی پدافند هوایی هواپایه هستند. دو مزیت اصلی چنین سامانه‌ای را می‌توان کاهش احتمال غافلگیری توسط دشمن با توجه به پرواز دائمی پهپاد‌ها و کاهش نقاط کور سامانه‌های زمین پایه با برقراری پوشش رزمی روی این مناطق بیان کرد.

البته این کمتر بودن کارایی فعلی به نسبت جنگنده‌ها را به نوبه خود با توجه به مزایایی همچون در دسترس بودن تعداد زیاد پهپادها، توان رسیدن به مداومت پروازی بالاتر نسبت به جنگنده‌های سرنشین دار (حتی در صورت اجرای یک تا دو مرحله سوختگیری هوایی توسط جنگنده)، کمتر بودن احتمال شناسایی پهپاد توسط دشمن، ناچیز بودن هزینه هر ساعت پرواز پهپاد در مقایسه با جنگنده‌های در تحریم و خسارت بسیار کمتر در صورت بروز سانحه یا ساقط شدن پهپاد توسط دشمن (به جای جنگنده) جبران شده و حتی مزیت‌های حاشیه‌ای یا محسوس (بسته به توان پهپاد مورد استفاده) ایجاد می‌کند.

با توجه به استفاده پهپاد کیان و نمونه هایی، چون کرار از موتور جت و سرعت بالا که برای درگیری‌های سریع با جنگنده‌های دشمن مناسب است، این توانمندی کشورمان گسترده‌تر شده و حلقه دیگری به زنجیره قدرتمند دفاع هوایی کشورمان برای تمام ساعات شبانه روز اضافه خواهد کرد. البته هنوز پاسخ به این سوال که این پهپاد از چه سلاحی برای این ماموریت بهره می‌گیرد در حال حاضر مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد بهره بردن از موشک‌های دوش پرتاب در این طراحی و برای سرعت‌های بالا مناسب نخواهد بود، اما می‌توان ترکیب یک سیستم اپتیکی برای هدف یابی در دماغه و سر جنگی انتحاری برای ایجاد نوعی دفاع هوایی یک بار مصرف و ارزان قیمت از کیان انتظار داشت.

در عین حال، این نکته قابل اثبات است که جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر و با رونمایی از چندین نمونه پهپاد با ماموریت‌های هواپایه و پدافندی، تبدیل به کشوری پیشگام و کم نظیر در این حوزه شده و نمونه‌های موجود در دنیا، علاوه بر معدود بودن، تنوع زیادی نیز ندارند که با ادامه این روند و نقشه راه، به زودی صنایع دفاعی و نیرو‌های مسلح ایران مبدل به رتبه نخست در حوزه دارا بودن و عملیاتی کردن چنین مدلی از پرنده‌های بدون سرنشین خواهند شد.

منبع:مشرق

انتهای پیام/