به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند  ، بخواهیم یا نخواهیم، سطل‌های زباله همه جا خوان گسترده ایست برای دست‌های زیادی که داخلش می‌رود و نان زندگی‌ها بسیاری از آن بیرون می‌آید. تصویر مردان، کودکان و گاهی زنانی تکیده که تا کمر در سطل زباله رفته اند و جستجو می‌کنند، تقریبا برای همه ما تصویر آشناییست.

من، جعفرهشت ساله، زباله گرد هستم

هشت ساله است، با زباله گردی کمک خرج خانواده اش شده،  اسمش جعفر است و شبکار. دستهایش از شدت لاغری به هشت ساله‌ها هم شباهت نداشت. به بهانه گم شدن کلیدم در سطل زباله به حرفش می‌گیرم. «کاغذ، کارتن، ضایعات پلاستیکی وفلزی. حتی خرده شیشه‌ها را جدا می‌کنم و می‌برم خانه.»

جعفر ادامه داد که همه چیز از اسباب بازی‌های شکسته گرفته تا جعبه پیراهن در سطل‌های زباله پیدا می‌شود. هر کیسه زباله جمع آوری شده بسته به جنس زباله‌ها قیمت‌های متفاوتی دارد.

او می گوید: «سر ساعت با وانت یا موتور سه چرخ می‌آیند و زباله‌های ما را می‌خرند.» جعفر حلقه اول یک زنجیره است.

تک قانون زباله گردی: تیز باش

جعفر یک از هزاران است. زباله گرد‌ها زیاد شده اند. بر سر این که چه کسی از زباله‌ها سهم بیشتری ببرد، رقابت است.

فرقی نمی‌کند که لحظاتی قبل سطل زباله را کسی کاویده باشد، نفر بعد تا کمر خم می‌شود و به دنبال سهم خود از چیزیست که نامشان را گذاشته ایم «طلای کثیف».

داستان زباله‌گرد‌ها تازه نیست، اما داستان تکثیرشان، رشد قارچی و پراکندگی اعجاب‌انگیزشان در شهر‌های خراسان جنوبی تازه است.

سطل‌های زباله حالا شدیدتر از همیشه زیر سایه زباله‌گردهاست؛ آدم‌هایی با قیافه‌های جدید، با پوست‌های تیره و سر‌های اغلب تراشیده. این رشد می‌تواند چندعلت داشته باشد؛ اول افزایش قیمت پسماند‌های خشک و دوم، مشارکت ضعیف مردم در تفکیک زباله و البته کوتاهی شهرداری.

رایگان بودن زباله بی‌تعارف، موجب شده جمع آوری زباله از سطل‌های حاشیه خیابان‌ها سال‌ها کسب و‌کار عده‌ای شود؛ کسب و‌کاری که شهرداری می‌توانست فرمانش را به دست بگیرد، به سرانجامش برساند و از آن برای خودش منبع درآمد پایدار بسازد.

ولی سال‌هاست به واسطه ضعف‌ها، زباله گرد‌ها در سفره‌ای که قانونا منافعش باید به جیب شهرداری برود با شهرداری چی‌ها شریکند. زباله گرد‌ها یک قانون بیشتر ندارند،  «هر که زرنگ‌تر و تیزتر باشد، زباله‌ها برای اوست.»

شهرداری چه می‌کند؟

جمع آوری، تفکیک و بازیافت پسماند‌های خانگی جزو وظایف شهرداری هاست. آنچه هم اکنون در بیرجند در حوزه جمع آوری زباله انجام می‌شود مبتنی بر مشارکت مردم است.

جاوید شهردار بیرجند در گفت و گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند  ، گفت: از اقداماتی که در این حوزه انجام شده انتخاب شرکتی است که تفکیک زباله از مبدا را انجام می‌دهد. در مراحل اولیه این شرکت کار آموزش چهره به چهره و خانه به خانه در محدوده مهرشهر انجام داده و در حوزه‌های بعدی هم ورود پیدا کرده است.

شهردار می‌گوید: پس از مراحل آموزش این شرکت کار تفکیک از مبدا را شروع کرده و شهروندان می‌توانند از طریق شماره ۳۱۰۳۱ زباله‌هایی را که تفکیک کردند تحویل دهند و بهای آن را هم دریافت کنند.

شهردار بیرجند ادامه داد: ۴ خودرو به این کار اختصاص پیدا کرده است که کار جمع آوری و حمل پسماند‌ها را به عهده دارد.

به گفته شهردار فعلا تفکیک به صورت دستی در خانه‌ها انجام می‌شود و تنها کاری که شهرداری می‌تواند انجام دهد این است که در ساعت‌های مشخصی از شبانه روز؛ از ساعت ۸ تا ۱۲ ظهر و از ساعت ۴ تا ۷ عصر شرکت طرف قرارداد مراجعه دوره‌ای دارد و هم اینکه برابر تماسی که شهروندان بگیرند این کار را انجام می‌دهد.

جاوید افزود: کار تفکیک زباله اردیبهشت ماه از مهر شهر آغاز شده و امیدواریم طی ماه‌های آتی به سایر محلات بسط داده شود.

در کنار این به گفته شهردار بیرجند تاسیس سازمان مدیریت پسماند هم در شورای اسلامی شهر و هم در حوزه معاونت عمرانی استانداری تصویب شده و از طریق سازمان شهرداری پیگیر هستیم که سازمان مدیریت پسماند شهرداری ایجاد شود تا بتواند وظیفه شهرداری را در این راستا بهتر و به روز‌تر انجام دهد.

شهرداری: زباله گردی جرم است

شهرداری بیرجند اعلام کرده قصد دارد با هماهنگی با دستگاه قضایی از زباله گردی که بگفته شهردار بیرجند «سلامت شهروندان و همه کسانی که این کار را بدون اطلاعات و آگاهی انجام می‌دهند را تهدید می‌کند» جلوگیری کند.

وی در ادامه می‌گوید: مشکلی که در این زمینه وجود دارد بحث زباله گرد‌هایی است که به صورت غیر قانونی دارند فعالیت می‌کنند و برخی از فضا‌های شهری را به انبار ضایعات تبدیل کرده اند.

تفسیر شهردار بیرجند از ماده ۱۸ قانون مدیرت پسماند که سال ۱۳۸۷ ابلاغ شده این است، «زباله گردی جرم محسوب می‌شود و امکان برخورد قانونی از طریق مراجع قضایی وجود دارد.»

زباله گردی خدمت یا خیانت؟

این نگاه شهرداری منتقدانی دارد. عده‌ای بر این باورند که زباله‌گرد‌ها با همه نازیبایی‌هایی که دارند، در تفکیک زباله از شهرداری‌ها موفق ترند.

یک کارشناس حوزه شهری که مایل به افشای نامش نبود در این زمینه گفت: زباله گردی یا هر نام دیگری که بر آن بگذاریم کسب و کاریست که گرچه کاری غیربهداشتی است، اما تا وقتی که مردم کار تفکیک زباله را در خانه انجام نمی‌دهند و شهرداری هم توان، یا اراده یا تخصص تفکیک و بازیافت زباله را ندارد، می‌تواند کار خوبی تلقی شود.

او می‌گوید: شرایط فعلی جمع آوری زباله شرایط خوبی نیست، اما حداقل این است که زباله گرد‌ها از ورود زباله‌های تجدید ناپذیر به محیط زیست جلوگیری می‌کنند.

به گفته این کارشناس حوزه اجتماعی نگاه شهرداری به زباله گردی نگاه شبه اقتصادی است. شهرداری از شکل گیری شبکه‌ای که توانسته بیش از شهرداری از تفکیک و بازیافت زباله سود کسب کند، نگران است.

او می‌گوید: درست است که این گردش مالی و درآمد باید به حوزه شهری بازگردد و منافعش عاید کل شهر شود، اما تا زمانی که شهرداری زیر ساخت‌های لازم را ایجاد نکرده یک راهکار حذف زباله گرد‌ها و یک راهکار دیگر ساماندهی آنهاست.

همکاری شهرداری با زباله گرد‌ها

شهردار بیرجند با این دیدگاه مخالف نیست. هرچند، اما و اگر‌های خودش را دارد. «امیدواریم تا زمانی که شهرداری به صورت کامل ورود پیدا نکرده و زیرساخت‌ها ایجاد نشده بتوانیم از سایر ظرفیت‌ها استفاده کنیم و پسماند‌هایی را که قابل بازیافت هستند، در طبیعت رها نکنیم.» منظور شهردار از سایر ظرفیت‌ها همین زباله گرد‌ها است.

شهردار ادامه می‌دهد: «زباله گرد‌ها و شرکت‌هایی که زباله‌ها را از زباله گرد‌ها می‌خرند، هویت‌های نامشخصی دارند و عمدتاً همراهی و همگامی لازم را با شهرداری ندارند.»

وی با بیان اینکه اگر این افراد بتوانند بصورت اصولی در جمع آوری و بازیافت زباله ورود پیدا کنند، کار شهرداری آسان می‌شود، گفت: ما در چند مرحله فراخوان داده ایم تا همه کسانی که ظرفیت و توان انجام این کار را دارند، در قالب قرارداد با شهرداری همراهی کنند، اما همگامی و همراهی را از ناحیه این افراد ندیدیم.

شهردار می‌پذیرد که معیشت عده‌ای به زباله گردی گره خورده است: «شاید در این بین کسانی هم باشند که نیازمند این کار هستند، اما تحقیقاتی که همکاران ما به عمل آوردند، نشان می‌دهد سود اصلی به جیب شرکت‌هایی جمع آوری زباله می‌رود. اگر واقعا احساس کنیم زباله گرد‌ها نیازمند هستند، از طریق دستگاه‌های حمایتی و ظرفیت‌های خود شهرداری به آن‌ها کمک می‌کنیم.»

زباله کیلویی چند؟

فعلا زباله‌گرد‌ها بار اصلی تفکیک زباله را در شهر‌ها به‌عهده دارند. مدت‌هاست روز و شب بی‌هیچ مزاحمی به کار و کاسبی‌شان می‌رسند! بازار این کار و کاسبی به نظر سکه است، شاهد این ادعا افزایش تعداد زباله‌گردهاست. سکه بودن این بازار، اما تغییری در سرنوشت زباله‌گرد‌ها به‌وجود نمی‌آورد، آن‌ها همچنان به سبک و سیاق همیشه به کارشان ادامه می‌دهند و سود این زباله‌گردی، در نهایت نصیب افرادی می‌شود که شهردار از آن‌ها به عنوان «مافیای زباله» نام می‌برد. می‌گویند تمام‌قد پشت زباله‌گرد‌ها ایستاده اند. مافیا همه جا چهره‌ای مبهم و رمزآلود دارد. این رازآلودگی بازار ارقام عجیب و غریب را داغ کرده. ارقامی که از سود چند میلیاردی مافیای زباله خبر می‌دهند.

 مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند  ، «بر اساس آمار‌های غیر رسمی» تعداد زباله گرد‌ها شهر بیرجند را ۵۰۰ نفر و گردش مالی آن در استان را ماهانه بیش از ۲ میلیارد تومان اعلام می‌کند.به گفته اکبری بر اساس قانون مدیریت پسماند از سال ۹۰ باید کار تفکیک از مبدا در شهرستان بیرجند انجام می‌شد.

او از نبود کارخانه کمپوست و بازیافت در استان گلایه می‌کند و ادامه می‌دهد: تفکیک زباله از مبدا روش قانونی و مهم در جمع آوری زباله است که نبود آن سبب حضور زباله گرد‌ها شده است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی شیوع بیماری‌های قابل انتقال در جامعه را از مشکلات زباله گردی می‌داندو می گوید:  «محیط زیست استان تاکنون نتوانسته دستگاه‌های نظارتی را در برخورد و حل این مسئله متقاعد کند.»

وی با اشاره به اینکه تفکیک زباله از مبدأ باید توسط شهرداری‌ها انجام شود بیان کرد: در سال جاری اجرای قانون مدیریت پسماند و تفکیک زباله از مبدا را به شکل قانونی و علمی با جدیت تمام دنبال خواهیم کرد.

همکاران شصت ساله جعفر

جعفر داستان ما همکاران شصت ساله هم دارد. «۵ فرزند دارم که ازدواج هم کرده اند.» برای اینکه شناسایی نشود تمام صورت خود را پوشانده بود از آبرویی می‌گفت که در شرایط اقتصادی کنونی برایش نمانده و مجبور به انجام کاریست که با همه فوایدی که برای محیط زیست دارد، خطرات زیادی برای خود او دارد. «قبلا روی ماشین کار می‌کردم. اوراق شد. درآمد دیگری ندارم. برای سیر کردن شکم خانواده مجبورم این کار را بکنم.»

ما، زباله گردی و آینده زباله گرد‌ها

برخی زباله گرد‌ها معتادند؛ بعضی زنان بی سرپرست و سرپرست خانوار و عد‌های هم کودکان کار و بازمانده از تحصیل. بسیاری هم از کار بیکار شدگان دوران‌های دشوار اقتصادی اند. شاید زباله گردی (که شهردار بیرجند از آن به عنوان یک جرم یاد می‌کند) آخرین دست آویز آن‌ها برای امتناع از ورود به محدوده قرمز جرایم جدی‌تر باشد.

زباله گردی چهره شهر را نازیبا کرده، سلامت زباله گرد‌ها و اطرافیانشان را به خطر انداخته، فرصت سودجویی را در اختیار به اصطلاح «مافیای زباله» می‌گذارد. با همه این‌ها جلوی رها شدن هزار تن مواد غیر قابل جذب در طبیعت را گرفته و معیشت انسان‌های قابل توجهی را تامین می‌کند.

شاید اگر عنوان زباله گردی را عوض کنیم، به «زباله گرد»‌ها آموزش و دستکش و لباس کار بدهیم و از آن‌ها بخواهیم زباله‌ها را به شهرداری تحویل بدهند، بتوان از عوارض منفی این پدیده کاست و به فواید آن افزود.

مقابله سخت با زباله گردی، شاید زباله گردی را از بین ببرد و چهره شهر را از زباله گرد‌ها پاک کند، اما زباله گرد‌ها را از روی زمین محو نمی‌کند؛ زباله گرد‌ها جایی دیگر به کاری که نمی‌دانیم چیست مشغول خواهند شد.

گزارش از بیجاری

انتهای پیام/ب