به گزارش خبرنگار حوزه فن‌آوری‌ گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، اگر سر به هوا باشید و زیاد به آسمان نگاه کنید و ماه را ببینید، متوجه شده اید که ماه اشکال مختلفی را به خود می گیرد و شاید بتوان گفت ماه بطور کلی هشت فاز  دارد که امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به تشریح انواع و اقسام فازهای ماه بپردازد.

ماه؛ چهاردهمین جسم در سامانه خورشیدی

همانطور که می دانید؛ ماه تنها قمر سیاره زمین محسوب می شود که با بازتاباندن نور خورشید، شب‌های زمین را کمی روشن می‌کند.

ماه پنجمین قمر طبیعی بزرگ در سامانه خورشیدی در میان ۱۷۳ قمر موجود در این سامانه است.

قطر آن در حدود ۳٬۵۰۰ کیلومتر است و هیچ جوی ندارد و در پهنه آن دهانه‌های برخوردی درپیِ برخوردِ سنگ‌های آسمانی پدید آمده‌است.

این مطلب را از دست ندهید: آیا ماه رشد مو‌ها را افزایش می‌دهد؟

کره ماه چهاردهمین جسم در سامانه خورشیدی بر پایه جرم و حجم است.

قطر کره ماه یک‌چهارم کره زمین است و هیچ سیاره دیگری در سامانه خورشیدی، نسبت به اندازه خود، دورگردی به این بزرگی ندارد.

چگالی ماه چهار پنجم چگالی زمین است.

انسان‌ها از قدیم از کره ماه و چرخش منظم آن برای گاهشماری، به‌ویژه در کشاورزی بهره می‌گرفتند.

مسافران و دریانوردان نیز از نور و حضور ماه برای جهت‌یابی و ناوبری استفاده می‌کردند؛ ماه هم‌چنین در اسطوره‌های اقوام حضور زیادی داشته و در برخی فرهنگ‌ها حتی آن را به‌عنوان یک ایزد پرستش می‌کرده‌اند.

گرانش (جاذبه) ماه باعث به‌وجود آمدن جزر و مد آب‌های کره زمین می‌شود؛ گرانش کره ماه هم‌چنین باعث با ثبات ماندن محور گردش زمین به دور خود می‌شود که درصورت عدم وجود ماه، انحراف محوری زمین مرتباً تغییر می‌کرد و این امر باعث آشفته شدن آب‌وهوا و فصل‌ها در زمین می‌شد.

فاز ماه، چیست؟!

نور ماه از تابش نور خورشید به سطح آن، ناشی شده است.

یک طرف ماه همیشه روشن است و ما قادر به مشاهده تمام نیمکره روشن آن هستیم که خورشید و زمین و ماه تقریبا بر یک امتداد قرار گرفته باشند.

فاز در نجوم به تغییر شکل ماه در آسمان به صورتی که به نظر ما می‌رسد، اطلاق می‌شود.

همچنین این اصلاح در مورد سیاره مریخ و سیاره‌های درونی نیز بکار می‌رود. تغییر شکل قسمت روشن ماه و سیاره‌ها به علت تغییر زاویه موجود بین امتداد تابش نور خورشید به آن‌ها و امتداد دید ناظر، صورت می‌پذیرد؛ بنابراین در فاز‌های مختلف مقدار نور منعکس شده خورشید از سطح ماه  یا یک سیاره به سطح زمین تغییر می‌کند.

این مطلب را از دست ندهید: چالش جدی پیش روی دانشمندان؛ کشف اسرار زهره، سیاره دوقلوی زمین

تشریح ۸ فاز ماه

می‌دانید چرا ماه شکل‌های متفاوتی پیدا می‌کند؟

به این دلیل که، فاز‌های مختلفی دارد.

شکل متغیر طرف روشن ماه فاز نامیده می‌شود.

شکل ماه بر اساس این که در کجای مدارش به دور زمین قرار گرفته باشد تغییر می‌کند.

فاز‌های ماه در یک دایره رخ می‌دهند.

فاز‌های ماه همیشه با ماه نو آغاز می‌شوند.

در زمانی که فاز‌ها را توصیف می شود، از اصطلاحات فزاینده (waxing) و کاهنده (waning) استفاده می‌کنیم.

فزاینده به این معنی است که طرف روشن ماه بزرگ‌تر می‌شود.

کاهنده به این معنی است که طرف روشن ماه کوچک‌تر می‌شود.

فاز‌های ماه عبارتند از:

• ماه نو (New Moon)
• هلال فزاینده (Waxing Crescent)
• تربیع (ربع) اول (First Quarter)
• کوژماه یا تحدب فزاینده (Waxing Gibbous)
• ماه کامل (Full Moon)
• کوژماه یا تحدت کاهنده (Waning Gibbous)
• تربیع آخر (Last Quarter)
• هلال کاهنده (Waning Crescent)
• وقتی که بیشتر از نصف ماه روشن است کوژماه (Gibbous Moon) نامیده می‌شود.
• وقتی که کمتر از نصف ما روشن است هلال (Crescent Moon) نامیده می‌شود.

ماه نو به چه معناست؟!

به علت حرکت مداری ماه به دور زمین، ماه نسبت به ستارگان آسمان سریعتر از خورشید به سوی مشرق در حال حرکت است.

درست در زمانی که ماه درست بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد، فقط قسمت بیرونی و دورتر آن نسبت به زمین، توسط نور خورشید روشن می‌شود و قسمت تاریک آن به طرف زمین است و ماه قابل رویت ناست.

این مطلب را از دست ندهید: خودنمایی دنیای پر رمز و راز نجوم؛ چراغ آسمان پرنور می‌شود

این فاز ماه به نام ماه نو (محاق = New Moon) نامیده می‌شود.

در این حالت فقط ماه در وقت کسوف قابل رؤیت است. درمرحله ماه نو، ماه نسبت به زمین و خورشید در حال مقارنه است.

حتی در حال ماه نو، می‌بایست یک هلال بسیار باریک از ماه قابل رویت باشد، اما عملا با چشم دیده نمی‌شود، تا اینکه ماه ۱۸ ساعته گردد.

هلال ماه نو

پس از از ماه نو با ادامه حرکت مداری ماه به طرف مشرق و به دور زمین، زاویه بین خط واصل بین ماه و زمین و امتداد نور خورشید اضافه می‌شود.

چند شب بعد از ماه نو، لبه نیمه روشن ماه، مانند هلال باریکی، پس از غروب آفتاب، مدتی کوتاه به چشم می‌خورد؛ در این مرحله قسمت برآمده هلال به جانب مغرب قرار می‌گیرد که به هلال ماه نو موسوم است.

اگر چه اصطلاحا به این مرحله هم ماه نو گفته می‌شود.

قرص ماه

لبه خارجی یا لبه محدب هلال ماه که همیشه به طرف خورشید قرار دارد حاشیه خارجی نامیده می‌شود.

شکل حاشیه خارجی همیشه ثابت است و فقط به محیط آن افزوده می‌شود، اما شکل لبه مقعر دائما با گذشت روز‌های ماه تغییر می‌کند.

دو نوک تیز لبه‌ها که همیشه به دور از خورشید قرار می‌گیرد، تیزی دو سر هلال نامیده می‌شود.

حالت تربیع

حرکت روزانه ماه موجب افزایش زاویه بین خط واصل بین اشعه خورشید و خط واصل بین زمین و ماه می‌شود و در نتیجه با گذشت روز‌های ماه، بعد از حدوث ماه نو، میزان بیشتری از قسمت شرقی قرص ماه روشن شده و اندازه هلال بزرگتر می‌شود.

در حدود یک هفته به از ماه نو، ماه در یک چهارم مسیر خود به دور زمین، نصف النهار قرص آن روشن می‌شود که آن را تربیع اول می‌نامند و ماه در این مرحله تربیع (Aspect of Quadrature) است.

در این وضعیت زاویه بین امتداد اشعه خورشید و خط واصل بین ناظر زمینی و ماه ۹۰ درجه  یا به عبارت دیگر فاصله زاویه‌ای ماه از خورشید ۹۰ درجه است.

این مطلب را از دست ندهید: شباهت زیاد اقیانوس‌های زمین و مشتری!

تثلیث

میزان فاصله ماه از خورشید با ادامه حرکت ماه، افزون شده و بیش از نصف قرص ماه روشن می‌شود که تثلیث (Gibboso) نام دارد؛ در این مرحله فاصله زاویه‌ای ماه از خورشید ۱۲۰ درجه است.

اصطلاح انگلیسی معادل تثلیث از لغتی ایتالیایی گرفته شده و به معنای کوژپشت است.

بدر

هنگامی که ماه به نقطه مقابل زمین نسبت به خورشید می‌رسد یا به عبارت دیگر فاصله زاویه‌ای ماه و خورشید ۱۸۰ درجه می‌شود، تمام قرص ماه روشن به نظر می‌رسد که بدر (Full Moon) نامیده می‌شود و ماه در این موقعیت در حالت مقابله (Aspect of Opposittion) است.

این مرحله ماه در حدود نیمه ماه بعد از حدوث ماه نو حاصل می‌شود، البته در این موقع ماه که درست در مقابل خورشید نسبت به زمین قرار می‌گیرد، اگر روی دایرة البروج هم قرار داشته باشد، ماه گرفتگی صورت می‌پذیرد.

پس از این مرحله قسمت شرقی قرص ماه (بجای سمت غربی آن) توسط اشعه نور خورشید روشن می‌شود و فاز‌های ماه با ترتیب برعکس از تثلیث تا تربیع آخر و سپس تا هلال و بالاخره تا ماه نو تکرار می‌شود؛ در شرایط مناسب اتمسفری، قسمت تاریک قرص ماه، به صورت خیلی ضعیف قابل رؤیت است.

قابل رؤیت بودن قسمت تاریک ماه، به سبب بازتاب نور خورشید از سطح کره زمین به سطح ماه است.

این مطلب را از دست ندهید: آتشین‌ترین سیاره در جهان کشف شد

فاز‌های سیارات

عطارد (تیر) و زهره (ناهید) مانند ماه، دارای فاز‌های مختلف هستند.

مریخ (بهرام) دارای فاز‌های از بدر تا تثلیث است؛  سیاره‌های دورتر، به علت بعد فاصله از زمین و خورشید، دارای تغییر فاز نیستند.

انتهای پیام/