به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، زبان و ادبیات فارسی بخشی از هویت ایران و ایرانی است و همه ما برای حفظ استقلال فرهنگی خود موظف به حفاظت از آن هستیم. شاید همین میزان اهمیت باعث شد که مقام معظم رهبری در شب تولد امام حسن مجتبی (ع) در جمع شاعران نسبت به وضعیت فعلی زبان فارسی ابراز نگرانی کنند البته این ابراز نگرانی از نظر برخی از اهالی ادب که شناخت کافی از زبان و ادبیات فارسی دارند، به جا است. آنها نیز همواره در سال‌های اخیر به ضرورت حفاظت از زبان و ادبیات فارسی تأکید کرده‌اند. ما در این گزارش به سراغ چند نفر از اهالی ادب رفتیم و دلایل نگرانی مقام معظم رهبری برای زبان فارسی از دید آن‌ها بررسی کردیم.

امیراسماعیل آذر استاد ادبیات فارسی و مجری و کارشناس برنامه‌های ادبی رسانه ملی در گفت و گو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت:هر آنچه که مقام معظم رهبری در خصوص وضعیت زبان فارسی گفتند، درست و به جا بود یعنی در این زمان به درد همه می‌خورد؛ یادمان باشد که مقام معظم رهبری فرمودند زبان فارسی میراث معنوی ماست.

وی در ادامه میزان اهمیت زبان فارسی را در قالب یک مثال تشریح کرد و افزود:زبان مردم کشور هندوستان تا ۱۰۰ سال پیش زبان فارسی بود البته گویش‌های مختلفی داشتند، ولی تقریبا تمام شهر‌های هند با زبان فارسی با هم ارتباط برقرار می‌کردند. این روند تا پس از ماجرای کمپانی هند شرقی و ورود انگلیسی‌ها به هندوستان ادامه داشت، اما پس از این اتفاق کم کم زبان مردم هندوستان برگشت و زبان فارسی به زبان انگلیسی تبدیل شد. آن شور، فهم،  ادبیات غنی و آن پیشینه بزرگ و سترگ  فروریخت و زبان انگلیسی جایگزین آن شد. طبعا همان فرهنگ هم به پشتوانه آن زبان و به تدریج رسوب و رسوخ می‌کند و به هند می‌آید.

آذر اظهار کرد:ما خبر داریم که ابن سینا در قرن چهارم قمری هر جایی که برای معالجه بیمارانش می‌رفت با زبان فارسی سخن می‌گفت. اگر زبان فارسی تضعیف شود و ما به آن اهمیت ندهیم، عصاره معنوی و فرهنگ ملت ما فرو خواهد ریخت. بنابراین دغدغه مقام معظم رهبری بسیار درست است.

پیشنهاد‌هایی برای رفع نگرانی نسبت به وضعیت زبان فارسی

وی ادامه داد:صدا و سیمای ما دراین زمینه تلاش خودش را می‌کند، ولی می‌تواند این تلاش را تقویت کند. از من سؤال می‌کنند چرا صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برنامه‌هایی برای تقویت زبان فارسی ندارد؟ یکی از این برنامه‌ها، مشاعره ما است. امروز هر کسی که وارد صدا و سیما شود و طرح درستی داشته باشد که شخصیت‌های بزرگ در آن مشارکت کنند تا زبان فارسی را بارور کنند با آغوش باز صدا و سیما مواجه می‌شوند، اما ما باید به جایی برسیم و روزی بیاید که مجریان ما تخصصی باشند.

آذر تصریح کرد:اگر به کار صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر، نگاهی بیندازیم متوجه ترقی و تعالی مجریان می‌شویم. پس ما در حال حاضر مجریان خوبی داریم، اما هر خوبی می‌تواند خوب‌تر هم بشود و این روال کار آدم است. اما در خصوص زبان فارسی من پیشنهاد کردم که چند نفر از شخصیت‌هایی که در این زمینه کار کردند، سخنان ۶ ماه اخیر مجریان را تجزیه و تحلیل کنند و میزان استفاده مجریان از واژه‌های غیر ایرانی را پیدا کنند.

وی افزود: باید برنامه بگذاریم که من و همه کسانی که در صدا و سیما هستند برای اعتلا و ارتقای دانشمان در حوزه زبان فارسی و ادبیات مطالعه کنیم. این به اصطلاح راه دوم پیشنهادی من است. همه ما پس از مطالعه در خصوص حوزه فعالیتمان باید از پس امتحان‌ها نیز بربیاییم بنابراین باید ماجرای امتیاز‌ها نیز باشد که همه برای درست خواندن تشویق بشوند.

اصطلاح تهاجم فرهنگی اشتباه است

احمد تمیم‌داری، ادیب، زبان‌شناس و فارسی‌پژوه نیز به ما گفت:نگرانی مقام معظم رهبری نسبت به وضعیت زبان فارسی خیلی مهم است و فقط در ذهن ایشان پدید نیامده است بلکه بسیاری از کسانی که به نوعی در خصوص زبان فارسی مسئولیت دارند نگرانی‌هایی دارند. بخشی از نگرانی‌ها مربوط به ناشی‌گری‌ها و عدم اطلاع، تخصص و کارآیی داخل کشور است و بخش دیگری از آن عوامل بیرونی و چیزی که اصطلاحا با نام تهاجم فرهنگی شناخته می‌شود،اطلاق شده است. البته فرهنگ تهاجم ندارد و مثل سلامتی می‌ماند و همه ما می‌دانیم که کسی نمی‌گوید تهاجم سلامتی؛ پس آنچه تهاجم است، تهاجم ضد فرهنگی است، اما اصطلاح تهاجم فرهنگی غلط به کار می‌رود.

وی افزود:از بحث اصطلاح تهاجم فرهنگی که بگذریم به نظر می‌رسد سازمان‌های داخل کشور، دانشگاه‌ها و سازمان‌هایی که مسئولیت تقویت زبان و ادبیات فارسی را دارند، باید جلسات متعدد و گفتمان داشته باشند که به نتایج مشترکی برسند. ما در زبان فارسی اشکالاتی داریم مثلا کلمات ما اِعراب ندارند، در نتیجه خواندنشان بسیار مشکل است. دکتر شهیدی می‌گفت کلمه استکان را می‌توانیم به ۲۵ طریق بخوانیم.صدا و آوا‌های کلمات برای کسی که خارجی باشد و بخواهد زبان فارسی را یاد بگیرد، بسیار مهم هستند. این صدا‌ها و آوا‌ها در محیط و با بهره‌گیری از استاد و افراد آشنا با زبان فارسی یاد گرفته می‌شوند.

این زبان‌شناس اظهار کرد:از این مبحث که بگذریم ما باید بدانیم که در خارج از کشور اولویت با کدامیک از گزینه‌های زبان فارسی یا ادبیات فارسی است. هر کدام از این مباحث باید با بهره‌گیری از اساتید خودشان تدریس بشوند. ادبیات فارسی در بسیاری از کشور‌ها ارزش بسیار بالایی دارد و زبان فارسی بیشتر برای روابط دولت‌ها، روابط سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی ضروری است، اما برجستگی کشور ما بیشتر به لحاظ ادبیات است. ادبیات فارسی مرزگریز است و در خارج از مرز‌های ما تأثیر بسیار زیادی داشته است و ما باید این عنصر بسیار مهم فرهنگی را احیا کنیم، زیرا بستری برای روابط صلح‌آمیز ما با کشور‌های دیگر خواهد شد.

تمیم‌داری ادامه داد:در داخل کشور نیز نیاز به تخصص‌های زیادی داریم. هم‌اکنون کتاب‌هایی که در آموزش و پرورش چاپ می‌شوند و کتاب‌هایی که در دانشگاه‌ها چاپ و تدریس می‌شوند باید یک نوع هماهنگی طولی و عرضی با یکدیگر داشته باشند تا علاوه بر نشان دادن یک تکامل به خواننده کمک کند که مسیر را از مبدأ شروع کند و نسبتا به انتها برسد. کتاب‌های معاصر ما نیز باید با کتاب‌های ادبی ارتباط داشته باشند.

وی تأکید کرد:مسائل سیاسی ادبیات را تا حدودی باید کمتر کنیم، زیرا این مسائل مقطعی، تاریخی و فصلی هستند و از حیطه ادبیات آرمانی و ایده‌آل خارج می‌شوند. این بخش ادبیات را باید بیشتر به صورت ژورنالیستی و در قالب مطبوعات پیش ببریم و سعی کنیم که در کتاب‌های درسی عناصر مهم ادبی را بیاموزیم و ایده‌آل‌ها و خواسته‌های بسیار مهم را مدنظر قرار بدهیم.

این فارسی‌پژوه از روش فعالیت گروه‌های زبان و ادبیات فارسی انتقاد کرد و گفت:ما در گروه‌های زبان و ادبیات فارسی اثری تولید نمی‌کنیم و بیشتر تحقیق می‌کنیم تا اندازه‌ای که شبیه گمرک یا مؤسسه استاندارد شده ایم. این در حالی است که در قدیم ادیبان بزرگی، چون ملک‌الشعرای بهار، ادیب‌الممالک فراهانی و دهخدا آثار ادبی نیز تولید کرده بودند، اما امروز بیشتر افرادی اثر تولید می‌کنند که خارج از محیط‌های آکادمیک و دانشگاهی هستند و ما فقط منتظر هستیم که کسی اثری خلق کند و ما آن را نقد کنیم.

تمیم‌داری افزود:ما باید علاوه بر توجه به بخش آرمانی و ایده‌آل ادبیات، شرایطی را برای دانشجویان فراهم کنیم که پس از اتمام دوره تحصیلشان، حرفه‌ای را آموخته باشند.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه امروز افرادی که برای حفظ و ارتقای زبان و ادبیات فارسی برنامه‌ریزی می‌کنند، انسان‌های خوبی هستند، اما همه نظرات دیگران را به دست نمی‌آورند، تصریح کرد:این در صورتی است که استادان در کشور ما زیاد هستند و ما باید به نظر همه آن‌ها توجه کنیم و اینکه در هر نقطه گروهی تصمیم بگیرد و تصمیمش را اجرایی کند، درست نیست.

انتهای پیام/