به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، روز‌های پایانی یک سال سخت بود، سختی‌هایی که با دورهمی‌های هرچند کوتاه، با گپ‌های رنگ و رو رفته هرچند کلیشه‌ای و با امید بخشیدن‌های هرچند از روی استیصال بزرگتر‌های فامیل، می‌شد از شر سوز سختی‌های استخوان سوز زندگی خلاص شد.

روز‌های پایانی سال تقلا برای شادی را می‌شد در تکاپوی بازار و بین مردم جستجو کرد، پیاده رو‌های تنگ با تنگ‌های جور واجور ماهی قرمز و سین‌های تکراری نشدنی، فریاد حراج فروشنده‌ها و چانه زدن‌های خانم‌های خانه دار که همه آن‌ها را شاید باید تنها دلخوشی به جای مانده آن روز‌ها دانست.

دو روز به پایان سال مانده بود که باران شروع به باریدن کرد، همه چیز خوب پیش می‌رفت، اما این باران که دیگر باران نبود، لشگر آب‌های عصیان گر و خشمگینی بود که ناگهان شهر‌ها و روستا‌ها را در نوردید،  حالا دیگر خبری از روستا‌های سبز و دلفریب نبود، شکوفه‌ای به درخت نماند و همه جا رنگ قهوه‌ای گرفت از گل و لای به یادگار مانده از سیلاب.

شاید اکنون بزرگترین علامت سوال در ذهن بسیاری از مردم این باشد که علت این جریان آب ترسناک چه باید باشد؟ آیا باید آن را خشم طبیعت دانست؟ آیا قهر خداوند در این ویرانگری دخیل است؟ یا ماحصل ظلم انسان به خود است؟

آب از کجا می‌آید و اصلا چرا سیل جاری می‌شود؟

سیل به طور کلی به معنی طغیان آب و زیر آب رفتن گستره‌ای از زمین و طوفانی شدن می‌باشد که عمدتا مطابق میل بشر نیست و خسارت‌های جانی و مالی به همراه دارد.

مقدار آبی که روی کره زمین وجود دارد در قرن‌های متمادی، متفاوت بوده است و گاهی اوقات گرمای بیش از حد هوا موجب بخار شدن آن می‌شود، اما با این حال چرخه آب در  زندگی بشر همچنان ثابت مانده است.

آفتاب آب موجود در دریا و اقیانوس را گرم می‌کند، آب‌ها بر اثر حرارت بخار شده و به آسمان فرستاده می‌شوند، آب موجود در آسمان خنک شده و در طی مراحلی به ابر تبدیل می‌شود، زمانی که ابر‌ها به اندازه کافی سنگین شدند باران‌ها پدید می‌آیند، باران بار دیگر به زمین رفته و جذب دریا‌ها و اقیانوس‌ها می‌شود.

این چرخه قرن‌هاست که به همین شکل ادامه یافته و به همین علت است که مقدار آب موجود در زمین همواره به شکلی نسبتا ثابت باقی مانده است.

اما آنچه که باعث به هم خوردن این چرخه و در نتیجه جمع شدن بیش از حد آب روی زمین می‌شود تغییرات جوی ناگهانی هواست که سیل را پدید می‌آورد.

فارغ از مسائل جوی، وقتی انسان‌ها زمین‌های نزدیک رود‌ها را اشغال می‌کنند سواحل طبیعی رود‌ها و نهر‌ها کوچک می‌شود و در نتیجه مسیر جریان آب با مشکل مواجه می‌شود و این روند ممکن است اتفاقات ناگواری از جمله سیل‌های مهیب را به وجود بیاورد.

در جریان سیل شیب زمین به طور مستقیم با جاری شدن سیل در ارتباط است و هر چه شیب زمین بیشتر باشد، آب بیشتر جاری و سرازیر می‌شود.

دلیل دیگر جاری شدن سیل تخریب پوشش گیاهی است و درختان و گیاهان در جذب آب و جلوگیری از سرعت جریان آب نقش بسیار حیاتی خواهند داشت و چنانچه زمین از جنس شن و ماسه باشد، نفوذپذیری بیشتری دارد و مانع سیلاب می‌شود و در غیر این صورت با کمترین میزان بارندگی، آب به سرعت به سطح زمین برسد و سیلاب راه بیفتد.

دلیل وقوع سیل مازندران، از ماست که بر ماست

رضا نوروز ولاشدی عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه طی چند سال اخیر از منبع آب‌های زیر زمینی و چاه‌ها آنقدر استفاده شده که برای پر کردن آن‌ها و برگشت به حالت اول مدت زمانی طولانی نیاز دارد، گفت: برداشت بی رویه موجب نشست در زمین می‌شود و حتی با پر شدن آن، به حالت اولیه بر نمی‌گردد.

وی با تاکید بر اینکه استفاده بی‌رویه از منابع آبی موجب می‌شود خاک با یک بارش ظرفیت مناسبی نداشته باشد و سیلاب به وجود بیاید، افزود: با توجه به شدت بارندگی و اینکه مازندران زمان طولانی برای در انتظار بود، موجب شد تا خاک‌ها خشک شوند و ظرفیت پذیرش این مقدار جذب آب را نداشته باشند روانآب و سیلاب ایجاد شد.

نوروز ولاشدی گفت: تجاوز به حریم رودخانه ها، ساخت و ساز‌های غیر مجاز در مسیر‌های قانونی جریان آب، نابودی هزاران هکتار جنگل و پوشش گیاهی، نبود ساز و کار مناسب برای هدایت جریان آب‌های باران از جمله عواملی هستند که موجب جاری شدن این سیل مهیب شده اند.

وی پیرامون ارتباط جنگل‌تراشی‌ها با وقوع سیلاب‌های اخیر شمال کشور، افزود: دقت داشته باشیم که خاک جنگل سُست است و اگر درختان را بِبُریم و جنگل را تخریب کنیم، مقاومت خاک از بین می‌رود و به راحتی در دامنه‌های پر شیب لغزش پیدا می‌کند و وارد رودخانه‌ها می‌شود و در نتیجه این فرآیند، غلظت رسوبات رودخانه‌ها بالا می‌رود و این وضعیت مقدمه مصیبت‌های بزرگ است، چون حجم سیلاب بیشتر می‌شود و ضریب زبری جریان آب بالا می‌رود و عمق جریان و پهنه سیلاب را بیشتر می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری افزود: غلظت رسوبات بالا باعث افزایش وزن مخصوص سیلاب و افزایش قدرت شناورسازی اجسام توسط این نوع سیلاب‌ها می‌شود، بنابراین این سیلاب قدرت آن را دارد که اجسام سنگین را به راحتی جابه‌جا کند.

سیل، این بلای طبیعی مخرب را باید چگونه مدیریت کرد؟

یادمان نمی‌رود مردمی که تا همین چندی قبل دعای جاری شدن باران بر زبانشان جاری بود، حالا شاید کینه از زخم‌هایی که باران به آن‌ها زد، به این زودی‌ها از دل شان صاف نشود و درد عمیق ویرانی زندگی تا مدت‌ها در وجودشان ماندگار باشد.

۳۰۰  میلیارد خسارت به محور‌های رفت و آمد، ۷۰۰ میلیارد خسارت به زمین و باغ‌های کشاورزی، تخریب ۶ هزار منزل مسکونی و مختل شدن زندگی مردم، ۵ کشته و مصدومان بسیار از جمله آسیب‌های بزرگ جریان سیل در مازندران بود.

اما به راستی برای جلوگیری از وقوع سیل چه باید کرد تا هر ساله شاهد از دست رفتن هموطنان و مواهب طبیعی و اتفاقات ناگوار نباشیم؟

به گفته کارشناسان در مقابله با سیلاب یک وفاق ملی و همه جانبه نیاز است و از جمله اقدامات موثر در این راه نیز عبارتست از: جایگزین کردن پل‌های جدید به جای پل‌های قدیمی، مکانیزه کردن سردهنه‌های کشاورزی، آزاد سازی حریم رودخانه ها، ایجاد کانال‌های جدید، ساخت دیوار حایل رودخانه ها، برخورد جدی با هرگونه ساخت وساز غیرمجاز، پاکسازی ولایروبی بموقع رودخانه ها، جلوگیری از برداشت شن وماسه از بستر رودخانه ها، برخورد جدی با متجاوزان به عرصه‌های منابع طبیعی، ترویج فرهنگ بیمه ساختمانی، محصولات کشاورزی و توجه به مقوله آموزش.

یکی از روش‌های عملی و صحیح برای جلوگیری از وقوع سیل آبخیزداری است و در همین راستا امین محمودی کارشناس کشاورزی و محیط‌زیست گفت: وزارت جهاد کشاورزی طبق قانون برنامه ششم توسعه و پروژه‌های ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی موظف به اجرای آبخیزداری است به طوری که ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی این وزارتخانه را در حوزه آبخیز سد‌ها و سایر مناطق، به اجرای ۶۵۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری مکلف کرده است.

وی گفت: با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری و نیز با پلکانی کردن مسیل‌ها و رودخانه‌ها، انحراف مسیر رودخانه‌ها و احداث سیل گیر، توسعه کاشت پوشش گیاهی، احیای جنگل‌ها، احداث بند‌های بتنی و خاکی و در نهایت حمایت از توسعه کشاورزی و چرای دام در مراتع می‌توانیم شرایطی را ایجاد کنیم که آب‌های جاری ناشی از بارندگی به دل خاک نفوذ کند و علاوه بر سیراب شدن سفره‌های زیرزمینی، مقدار آب جاری به طرز قابل توجهی کاهش یابد.

گزارش از حامد گلی

انتهای پیام/ف