به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد، شهرستان میبد در ۵۰ کیلومتری شمال غربی یزد بیشترین جمعیت بعد از مرکز استان را داراست این شهرستان شامل یک بخش مرکزی و دو بخش بفروئیه و ندوشن و ۱۶ روستا است.

با سفر به شهرستان میبد، پیشنهاد‌های زیادی از آثار تاریخی در مقابل شما قرار دارد که می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید.

شهرستان میبد نخستین شهر تاریخی ایران پیشینه‌ای چندین هزار ساله دارد.

میبد دارای ۱۳ روستا، شارستان و باغ‌های فراوان است و بسیاری از پدیده‌های شهری قدیم و بازمانده‌های بنا‌های کهن را می‌توان در آن مشاهده کرد.

نارین قلعه میبد ، قدیمی‌ترین  و دیدنی‌ترین بنای خشتی جهان

قدیمی‌ترین بنای ساخته شده از خشت در دنیا نارین قلعه یا کهندژ نام دارد که در شهر باستانی میبد بر فراز تپه‌ای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و پیرامون آن دید دارد.

این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت اطراف آن خندقی بوده است و نقب‌های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.

مساحت این قلعه ۳ هکتار و بنا در ۷ طبقه و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد.
قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را دربر مى‌گرفت، ۵ و در بعضى قسمت‌ها به ۲۰ متر مى‌رسیده است.

نارنج قلعه ۴ برج گرد بلند دارد و آنچه امروزه از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه‌های از برج‌ها و بارو‌ها در روستای کوچک، کوشک، از آن باقی است.

کوشک یا کوچک نزدیک‌ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ‌ها و قنات‌ها و آسیاب دربر می‌گرفته است.

تاکنون کشوری ادعا نکرده است که بنایی قدیمی‌تر از کهندژ دارد، کهندژ نام دژ‌های کهنی است که در آغاز پیدایش شهر‌ها بنا شده اند این دژ‌ها در دوره پیش از اسلام و بیشتر در دوران ماد، هخامنشی و اشکانی ساخته شده و بنا‌هایی تک و پر تراکم بودند که بر فراز تپه‌های طبیعی یا مصنوعی می‌ساختند.

برج کبوترخانه در میبد

قدمت برج کبوترخانه میبد به دوران قاجار برمی‌گردد و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در جنوب شرقی باروی قدیم شهر میبد واقع شده است این برج به صورت استوانه‌ای ساخته شده و دارای تزیینات قطار بندی آجری و گچی است که مانع تردد مار‌ها به داخل برج می‌شود، ولی در برج‌های مکعبی و چند قلو ترفند‌های دیگری مانند ایجاد قوس به داخل انجام شده است.

زمانی که کبوتران احساس خطر می‌کنند به طور ناگهانی به پرواز در می‌آیند که این امر موجب ایجاد ارتعاشی داخل برج می‌شود و برای رفع این مشکل، علاوه بر ساختن یک طبقه در میانه برج، طاق‌هایی بین استوانه خارجی و داخلی ایجاد کرده‌اند تا طول برج کاهش یافته تا ضمن استحکام سازه از ارتعاشات نیز جلوگیری می‌کند نوار‌های گچی اطراف دیوار، تله مارگیر، گنبد کنگره‌ای و طاق بندی با گچبری‌های خاص از دیگر ویژگی‌های برج کبوتر خانه میبد است.

ساخت کبوتر خانه، یکی از تجربیات ارزنده کشاورزی سنتی یزد و اصفهان است که در استان یزد دو کبوترخانه میبد و کسنویه باقی مانده است.

آب انبار کلار

این آب انبار که به نام کلار نامیده می‌شود، درست روبروی در ورودی کاروانسرا جای گرفته و توازن معماری زیبایی به ساباط و سردرگاه بخشیده است.

از ارتباط تنگاتنگ آب انبار و کاروانسرا پیداست که این بنا، در این مجموعه‌ی منزلگاهی، بسیار مهم و مورد نیاز کاروانیان بوده است.

ساخت آب انبار، بر اساس سنگنوشته‌ی آن مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری (۱۰۷۰) است و به روشنی همت معمار و هدف سازنده خیرخواه آن را برای بهره مندی رهگذران از آب گوارا، بیان می‌کند.

از ویژگی‌های ساختاری آب انبار کلار، استفاده‌ی سنجیده‌ی معمار از موقعیت توپوگرافی زمین در ساختن مخزن و پلکان آن است؛ به گونه‌ای که خستگان راه، تنها با چند پله‌ی انگشت شمار به پاشیرآب انبار می‌رسیده اند. آب انبار کلار هنوز هم به عنوان یک منبع آب آشامیدنی قابل بهره برداری است.

یخچال تاریخی میبد

ساختمان یخچال تاریخی خشتی از چهار قسمت اصلی، حوض یخ بند، دیوار‌های سایه انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ تشکیل شده است.

این بنا مخصوص ساخت و نگهداری یخ بوده و با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه یکی از نشانه‌های تمدن مردم این منطقه به شمار می‌رود که در داخل شهر میبد و در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال یزد، درکنار راه کاروانسرا و در جوار چاپارخانه، آب انبار و رباط اصلی مشهد قرار دارد.

ساختمان یخچال کاملا از خشت و گل خام است و خوشبختانه هنوز قسمت اعظم این بنا باقی است و به عنوان یکی از نمونه‌های چشمگیر معماری این گونه آثار به شمار می‌آید.

یخچال‌ها عموما ۴ قسمت اصلی به نام‌های حوض یخبند، دیوار‌های سایه دار، مخزن یخ و گنبد بزرگ دارند، محوطه یخبند یخچال میبد حوض گلی و کم عمق تقریبا ۵/۰ متر به مساحت تقریبی ۸۰۰۰ متر مربع است و دیوار‌های بلند سایه انداز با ضخامت دو متر و ارتفاع ۸ متر در سه جهت جنوبی (با طول ۴۲ متر) شرقی و غربی با طول ۲۰ متر قرار دارند.

قلعه بارجین میبد

قلعه بارچین در یکی از آبادی‌های حوزه شرقی میبدو به همین نام واقع شده است این بنا از سوی اربابان زرتشتی محل بنا شده است کاربری بنا به منظور پناه گرفتن در مواقع ناامن بوده و جنس اصلی مصالح به کاررفته در بنا از گل و خشت است.

بنای قلعه برروی دو طبقه ساخته شده ودارای چهار برج ساده در چهار گوشه و یک ورودی در سمت شمال است در بالای سردر ورودی اتاقی قرار دارد که مختص ارباب قلعه بوده است.

پلان قلعه به صورت حیاط مرکزی می‌باشد که اتاق‌ها در اطراف حیاط واقع شده اند پوشش اتاق‌های طبقه اول به صورت طاق ضربی و در طبقه دوم به صورت فیل پوش می‌باشد. مهمترین تزئیناتی که در بنا به کار رفته قاب بندی‌هایی است که در جبهه شرقی و غربی مشاهده می‌شود.

این قلعه به شماره ۸۵۴۹ در میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است قلعه بارچین در محله بارچین واقع شده است وده هزار مترمربع مساحت دارد. در بعضی جا‌های آن از بتونی محکم به نام ساروج که محکم‌ترین ملات است وترکیبی از خاکستر، اهک، سفیده تخم مرغ، است ساخته شده است.

حیاط در مر کزقرار دارد و اتاق‌ها در اطرافآن وبالای قلعه واقع است اتاق بزرگی در سر در گاه قلعه واقع است که شاه نشین نام دارد مردم روستا تماما در موقع خطر در این دژپناه می‌گرفتند.

این قلعه اسطبل داشته به طوری که اتاق‌ها برای افراد خاص معین بوده وهر فردی نسبت به جایگاهش در آن اسکان داده می‌شده است آب از قنات بارچین که به نام بانی زردشتی این دژاست از آن رد می‌شد وقلعه را مشروب می‌ساخته است.

مسجد جامع میبد یکی دیگرجاذبه‌های گردشگری است

مسجد جامع میبد مجموعه‌ای از چند مسجد است که گونه‌های فضایی متنوعی را با طرح‌های چندگانه عرضه می‌نمایند.
بر کتیبه کاشی معرق که در بدنه داخلی محراب، انتهای گنبد خانه نصب است تاریخ ۸۶۷ ه. ق؛ و نام دوازده امام و بر کتیبه چوبی درب ورودی تاریخ ۹۱۳ ه. ق؛ و آیه‌ای از قران نگاشته شده است.

مسجد جامع میبد بنا به نوشته‌های تاریخی و مستندات معماری و باستان شناسی، از جمله مساجد کهن تمدن اسلامی ایران محسوب می‌شود. بنیان مسجد، مربوط به حدود سده دوم هجری است که شواهد و مدارک حکایت از طرح مسجدی شبستانی با صحن و فضای سر پوشیده دارد.

عمق شبستان در جهت قبله برابر با دو فرش انداز بوده و نبش پایه ها، نیم ستون‌هایی داشته که قوس‌های باربر بر آن‌ها استقرار داشته است. مسجد این زمان در کنار مساجد کهن نخستین فهرج، ساوه، اصفهان، دامغان و یزد قرار می‌گیرد.

همزمان با تحولات معماری در گستره تمدن ایران و وارد شدن عناصر فضایی ایرانی، در طرح فضایی و نقشه مسجد جامع میبد نیز، تغییر ایجاد شد به این صورت که بنا از طرح شبستانی به مسجدی گنبدی و ایوان دار تبدیل شده و به سوی غرب گسترش پیدا کرد و مناره‌ای قطور و بلند در انتهای ضلع شمالی به مجموعة فضایی افزوده شد. در حدود سده ششم هجری، اما گسترش تاریخی بنای مسجد جامع پس از سدة هفتم اتفاق افتاده است گنبد خانة خشتی و شبستان اطراف آن به نام امام حسن (ع) شهرت دارد.

چاپارخانه میبد مرکز عمده پستی و چاپاری قدیم

چاپارخانه میبد قدمت آن به دوره قاجار بر می‌گردد که به شماره ثبتی ۲۷۶۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است یکی از مراکز عمده پستی و چاپاری قدیم بوده است که در مسیر راه باستانی ری کرمان و در کنار کاروانسرای میبد احداث شده است.

ساختمان این بنا به دلیل اینکه مکانی جهت حفظ و نگهداری امانات دولتی و پیام‌ها و نامه‌های پر اهمیت بوده است به صورت دژ و قلعه‌ای ساخته شده که دفاع و حفاظت از آن میسرباشد و این اهمیت از برج‌ها، دیوار‌های بلند، روزنه‌های دیده بانی، تیرکش‌ها و موقعیت خوب دفاعی آن مشخص است.

این چاپارخانه شامل یک محوطه روباز و دو محوطه سرپوشیده و اتاق‌هایی مخصوص رئیس چاپارخانه و اقامت پیک‌ها و نگهبانان و نگهداری اسب‌ها است این بنای خشتی جهت بهره برداری و تبدیل به موزه پست به صورت امانی به اداره کل پست استان یزد واگذار گردیده است.

قلعه مهرجرد، آثار تاریخی ساخته شده از خشت و گل و چوب

قلعه مهرجرد، قلعه‌ای متعلق به دوره‌های زندیه و افشاریه در شهر میبد یزد است این قلعه از خشت و گل ساخته شده و ۳ طبقه دارد در ورودی قلعه از جنس چوب است.

حصار‌های قلعه مهرجرد، چینه‌ای بوده و روی آن‌ها تزییناتی از مصالح اصلی کار شده است.

قلعه مهرجرد در شهر میبد، در محله‌ای به نام، در قلعه، در خیابان آیت‌الله حانری قرار دارد قلعه مهرجرد در مهر ۱۳۸۰ ثبت ملی شده است.

رسول مشتاقیان رئیس میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری شهرستان میبد در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد،  گفت: شهرستان میبد در حوزه میراث فرهنکی و صنایع وگردشگری جزء شهرستان‌های ویژه است که تمام عناصر تاریخی همچون برج، بارو، خندق وکبوترخانه را درخود دارد.

وی با بیان اینکه شهرستان میبد در حوزه میراث فرهنکی و صنایع دستی و گردشگری بعد از مرکز استان بیشترین آثار ثبتی را در فهرست آثار ملی خود دارد و اولین بافت ثبت شده بافت تاریخی است افزود: این شهرتاریخی دارای ۳۰ آسیاب آبی است که تاکنون نزدیک به ده مورد آن بازسازی شده است ومی توان میبد را به عنوان شهر آسیاب‌های آبی معرفی کرد.

وی با اشاره به اینکه میبد در حدود ۷۰۰ هکتار بافت قدیمی و درحدود ۴۰۰ هکتار باغات قدیمی است می‌توان آن را به عنوان باغ شهر معرفی کرد بیان داشت: شهرستان میبد با وجود آثار تاریخی زیاد یکی از ۱۴ شهر گردشگری کشوربیشترین تعداد گردشگر را دارد.

رشد چشمگیر بازدید مسافران ازبنا‌های تاریخی میبد

مشتاقیان با اشاره به بازدید مسافران از فضا‌های تاریخی و دیدنی شهرستان افزود: بازدید گردشگران از برخی فضا‌ها نسبت به سال‌های قبل رشد قابل توجهی داشته است به طوری که در چهار ماهه اول امسال ۲۷۱۸۸ هزارنفر تنها از نارین قلعه بازدید کرده اند که از این آمار ۲۳۶۹۸ نفر ایرانی و ۳۴۹۰ نفر گردشگر خارجی بوده اند.

سهم عمده صنعت زیلو در ایجاد اشتغال پایدار

وی بابیان اینکه صنعت زیلوبافی از صنایع‌دستی مهم و اصیل شهرستان میبد است، افزود: صنعت زیلوبافی با توجه به‌سادگی و طبیعی بودن مواد مصرفی آن، قابلیت عرضه جهانی را دارد و همچنین سهم عمده‌ای در ایجاد اشتغال پایدار را ایفا می‌کند.

رئیس اداره میراث فرهنگی میبد ضمن معرفی صنایع زیلوبافی، سرامیک‌سازی، سفالگری، کار بافی، موتابی، چلنگری و رنگرزی به‌عنوان شاخص‌ترین صنایع‌دستی شهرستان میبد، اظهار داشت: ایجاد تعاونی‌های مختلف در رشته‌های زیلوبافی، سفال و سرامیک، آموزش در زمینه‌های مختلف صنایع‌دستی ازجمله زیلوبافی، کار بافی، سفال و سرامیک، شناسایی و صدور کارت صنعتگری به منابع بانکی جهت اخذ تسهیلات کم‌بهره، حمایت از صنعتگران صنایع‌دستی با در اختیار گذاشتن ابزار کار ازجمله دار زیلو، دارکاربافی، چرخ سفال و ... ازجمله اقدامات مؤثر در راستای احیا و حفظ صنایع‌دستی شاخص شهرستان میبد است.

مشتاقیان با تأکید بر اینکه صنایع زیلوبافی و کار بافی به بهترین شکل طی سال‌های گذشته احیا شده است، خاطرنشان کرد: خوشبختانه این صنایع ازلحاظ کیفیت، تولید، فروش و همچنین بازاریابی در مسیر خوبی قرارگرفته است.

موزه زیلو میبد قدیمی‌ترین صنایع دستی ایرانی است

زیلو از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایرانی است که از آن به عنوان زیرانداز در خانه‌ها یا مساجد، مدرسه‌ها و زیارتگاه‌ها استفاده می‌شده است طبق شواهد تاریخی، بافت زیلو از قدیم در شهر‌های استان فارس، خراسان، آذربایجان و شهر‌های کویری رواج داشته است.

در یزد نیز بهترین زیلو‌ها در میبد بافته می‌شده است موزه‌ی زیلو در میبد در سالن شرقی کاروانسرای میبد قرار دارد با ساخت این موزه، زیلو به ایرانیان و جهان معرفی شد موزه زیلوی میبد، اولین و تنها موزه زیلو در کشور است بازدید از این موزه رایگان است.

زیلوی میبد ثبت جهانی شد

سید مصطفی فاطمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد ، با اشاره به جهانی شدن زیلو در سال گذشته گفت: زیلوی میبد هنر صنعت قدیمی پس از یک دهه رکود خوشبختانه با ایجاد مجتمع‌های زیلوبافی و تنوع دربافت و نقش، در میبد رونقی دوباره یافته است.

وی با اشاره به اینکه بافت زیلو در استان یزد و خاصه در شهری، چون میبد از جایگاهی والا برخوردار است، گفت: این دست بافته ارزشمند از قدیمی‌ترین محصولات صنایع دستی استان به شمار می‌رود، به طوری که در میبد قدمت آن به پیش از اسلام می‌ رسد و حتی عقیده بر این است که زیلو از ابداعات آن خطه بوده و گسترش بافت آن به وسیله استادکاران میبدی صورت گرفته است.

فاطمی خاطرنشان کرد: شاخص‌هایی از قبیل: زنده بودن این هنر، تعداد کارگاه‌ها، تعداد افراد شاغل، تنوع محصولات و میزان استفاده مردم از این هنر موجب شده تا این شهر به عنوان شهر ملی و اکنون نیز به عنوان شهرجهانی زیلو معرفی شود.

وی با اشاره به زنده بودن هنرصنعت زیلو در شهرستان میبد گفت: در شهرستان میبد ۳۰۰ دار زیلو برپا بوده و زمینه اشتغال بیش از ۵۵۰ نفر را فراهم کرده است.

رتبه دوم هنر صنعت زیلو در میبد

غنی پور مدیر شرکت تعاونی زیلو بافان شهرستان میبد در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد،  گفت: امروزه هنر صنعت زیلو نسبت به گذشته رونق بیشتری به خود گرفته و شناخته شده است و بعد از ظروف سفالی در رتبه دوم قرار دارد.

غنی پور با اشاره به اینکه ۷۰ دستگاه زیلو در میبد و یزد فعال هستند، افزود: چهار کارگاه زیلو بافی به صورت روزانه فعال وبه طور میانگین پنج تا دواده نفر در هرکارگاه مشغول به بافت زیلو هستند و تعداد زیلو بافان خانگی نسبت به کارگاهی بیشتر است.

وی با بیان اینکه در گذشته از زیلو تنها به عنوان فرش استفاده می‌شده است، افزود:، ولی اکنون تنوع خاصی پیدا کرده و به صورت سجاده، روکش صندلی ماشین و.. استفاده می‌شود گفت: صادرات این هنر صنعت بسیار ناچیز است و بیشتر در داخل کشور خریداری واز آن استفاده می‌شود و درصد اندکی از آن سوی توریست‌ها و گردشگران خارجی خریداری می‌شود و تنها یک نوع زیلو که به درخواست تاجر و از نخ پشم بافته و صادر می‌شود.

صنایع دستی یکی دیگر از سوغات شرستان میبد

صنایع دستی میبد به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل شناسایی این شهر و به عنوان سوغات آن شناخته می شود.

شهر میبد به واسطۀ قرارگیری در مناطق کویری و دارا بودن خاکی مناسب به یکی از مراکز اصلی در تولید صنایع دستی در ایران تبدیل شده است در گوشه و کنار شهر میبد می‌توان کارگاه‌های سفالگری کوچک و بزرگی را مشاهده کرد که به تولید محصولات گوناگون سفالی به عنوان صنایع دستی میبد می پردازند.

این کارگاه‌ها در اغلب موارد دارای سازوکاری سنتی هستند، اما تعداد آن‌ها در مقایسه با کارگاه‌ها و کارخانه‌های مدرنی که به شکل گسترده‌ای به تولید این محصولات می‌پردازند ناچیز بوده و قابل مقایسه نیست.

در کنار اغلب این کارخانه‌ها می‌توان فروشگاه‌هایی را هم دید که به فروش عمده یا جزئی صنایع دستی میبد می‌پردازند و فضایی مناسب را برای گردشگران فراهم کرده تا بتوانند از نزدیک مجموعۀ گسترده‌ای از ظروف سفالی را از نزدیک دیده و صنایع دستی میبد را خریداری کنند.

از جمله ظروفی که در سال‌های اخیر در میان خانواده‌های ایرانی مورد توجه قرار گرفته است همین ظروف سفالی است که با لعاب‌های رنگی و متنوع به سفره‌های ایرانیان بازگشته است.

استقبال مردم از این ظروف باعث شده است تا چرخۀ تولید این گونه از صنایع دستی به شکل بهتر از گذشته به حرکت درآید، اما هنوز رسیدن به دوران اوج استفاده از این ظروف فاصلۀ زیادی باقی مانده است که توجه مردم به محصولات بومی که در اغلب موارد از کیفیت و ظرافت مناسبی برخوردار هستند را طلب می‌کند.

بافت تاریخی میبد در راه جهانی شدن

مشتاقیان رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری میبد افزود: شهرستان میبد در زمینه صنایع دستی قطب صنایع دستی استان ویکی از شهرستان‌های ویژه تاریخی در کشور است که ثبت ملی شده و در حال حاضر در راه جهانی شدن است.

مشتاقیان با اشاره به اینکه این شهرستان پرونده ثبت آن قبل از یزد به یونسکو ارسال شده است و هم اکنون شهر میبد درلیست موقت قرار دارد و برآن هستیم سال ۲۰۲۰ میبد را به عنوان شهرجهانی معرفی کنیم در این خصوص نیز جلسات متعدد واقداماتی در این زمینه انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه در چند سال اخیر بیش از ده بوم گردی بازسازی و فعال شده است، افزود: شهرستان میبد دارای سه هزار هکتار وسعت است حدود یک سوم آن بافت تاریخی وباغات قدیمی است.

نارین قلعه، مساجد تاریخی، مجموعه کاروانی رباط، پیر چراغ، آسیاب‌ها و آب انبار‌ها دروازه و برج و بارو‌های شهر برخی از آثار تاریخی میبد محسوب می‌شود.

شهرستان میبد یکی از شهرستان‌های استان یزد در مرکز ایران است.

این شهر با آثار تاریخی منحصر به فرد توانسته عنوان قدیمی‌ترین بنا‌های تاریخی را به خود اختصاص دهد.

پیشنهاد می‌کنیم شما هم به شهرستان میبد سفر کنید و از جاذبه‌های گردشگری آن دیدن کنید.

انتهای پیام/ی