به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، کریم خان زند، شیراز را در سال هزار و ۱۸۰ هجری قمری به عنوان پایتخت برگزید. به دستور کریم خان ارگ عروس شهر شیراز حمام و بازار وکیل ساخته شد. آثار تاریخی و هنری زیادی در شیراز مانند باغ‌های ارم، عفیف آباد، جهان نما و دلگشا با عطر بهار نارنج در بهار در شهر خودنمایی می‌کنند.

شیراز با وجود حرمهای مطهر شاهچراغ و سید علاالدین حسین که هرساله عید نوروز گردشگران را به سمت خود می کشاند لقب سومین حرم اهل بیت را به خود داد و با داشتن مساجد تاریخی مانند مسجد وکیل، مسجد عتیق و مسجد نصیر الملک نام و آوازه اش را به رخ خاورمیانه کشید.

مسجد نصیر الملک یکی از قدیمی‌ترین مساجد شیراز که در محله گود عربان که در قدیم به محله اسحق بیگ معروف بوده، واقع در جنوب خیابان لطفعلی خان زند در نزدیکی شاه چراغ در کوچه نصیر الملک واقع است.

این بنا به دستور میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک، که از اعیان و اشراف شیراز بود، با معماری محمد حسن معمار و کاش کاری محمد ضیا کاشی پز شیرازی حدود ۱۰ سال، از ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ خورشیدی با مساحت دو هزار و ۸۹۰ متر مربع ساخته شد.

در و پنجره‌های رنگین شبستان این بنا توسط دو استاد بزرگ نجار شیرازی بنام‌های استاد محمد جعفر و استاد محمد رحیم در زمان احداث این بنا ساخته ودر سال ۱۳۴۸ خورشیدی توسط میرزا آیت بازسازی شد.

مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی کاری از ارزنده‌ترین مساجد ایران و از دیدگاه ساختمان سازی و مقرنس بی مثل است. در این مسجد از شیشه‌های رنگی که بیشتر قرمز و صورتی استفاده شده و به همین دلیل لقب مسجد صورتی ایران را به خود اختصاص داده است. ورودی اصلی مسجد تابلویی نصب شده با شعر سعدی و نام معمار که با کاشی هفت رنگ از جمله گل سرخ و زنبق تزیین شده است.

غرض نقشی است کز ما باز ماند که هستی را نمیبینم بقایی***مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی

از ورودی مسجد با استفاده از راهرویی وارد حیاط می‌شویم این مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی که ایوان شمالی بسیار زیبا‌تر از جنوبی است که سه نیم طاق در سه طرف دارد این ایوان دارای دو گلدسته و در آن حوضی سنگی با فواره‌ای زیبا هنر نمایی می‌کند.

دو شبستان یکی در شرق و دیگری در غرب که یکی از زیبا‌ترین شبستان‌های مساجد ایران لقب گرفته است. شبستان غربی دوازده ستون دارد که نگه دارنده سقف هستند و یکی از زیباترین ستون‌های اماکن تاریخی شیراز است که با طرح گلدان، گل سرخ با هنرنمایی کاشی کاری هفت رنگ پر شده است. بعد از دیدن این همه زیبایی و رنگ و هنر به محراب مسجد می‌رسیم در سقف این محراب با نگاهی به بالا پنج کاسه وارو شده با کاشی کاری هفت رنگ می‌بینیم که یکی از شاخص‌ترین هنر مسجد است. دور تا دور، کاشی‌های هفت رنگی به کار گرفته شده که آیات قرآن مختصر، اما مفید روی کاشی‌ها حک شده است.

ورودی مسجد دارای دو در چوبی که بالای آن روی سنگ مرمر شعری از شوریده شیرازی و سال اتمام و معمار نوشته شده است.
مهارت استاد حاج میرزا آیت در ساخت این در و پنجره‌های رنگین بی بدیل است. سنگ تراشی و تزیین شبستان‌ها الهام گرفته از مسجد وکیل است.

این مسجد اثرگذار‌ترین پایگاه در فرهنگ و مکتب اسلام بوده و با ورود اسلام به ایران نقش مسجد‌ها پر رنگ‌تر شد.مسجد نصیر الملک معماری ایران و شیراز در زمان قاجار است که مانند نگین می‌درخشد.

نگاهی به مسجد نصیر الملک و تلفیق نور و رنگ

سلیمی کارشناس مسئول توسعه و ترویح معاونت صنایع دستی استان فارس در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، بیان کرد: معمار کسی است که نقشه بنا را خودش می‌کشد. معمار مسجد نصیر الملک هنرمندی بوده که مسجد را در زمین قناس بنا کرده همچنین رنگی که به کار رفته رنگ قرمز که رنگ قالب کاشی کاری مسجد، رنگ مخصوص شیراز ابداع شده است.

رنگ قرمز در این اثر هنری نماینده کاشی هفت رنگ سبک شیراز و با استفاده از طلا و و تیزاب سلطلنی تشکیل و بسیار پر هزینه و زیبا است.

سلیمی با بیان اینکه مسجد نصیر الملک با بقیه مساجد به دلیل رنگ متفاوت است، افزود:این مسجد به دلیل رنگ قرمز خود را با بقیه آثار هنری متمایز کرده و به مسجد صورتی ایران معروف است.

بعد از رنگ دلیل دیگر متمایز بودن شیشه‌های رنگی که در شبستان غربی استفاده شده و نصف بیشتر طول روز آفتاب هفت رنگ را در شبستان شاهد هستیم.

ویژگی بعدی مسجد که با هنرمندی هرچه تمام‌تر کار شده، مقرنس‌ها که ضلع شمالی، جنوبی و محراب به خصوص در قسمت بالای محراب اصلی پنج کاسه وارو شده در کنار هم قرار گرفته که با کاشی کاری هفت رنگ تزیین شده که بسیار نادر و قابل ستایش است.

وی ادامه داد: معمار مسجد نام‌های خداوند و کلمات قرآنی هر چند کوتاه، اما بسیار تاثیر گذار در بین آثار هنری قرار داده و ابتدای مسجد شعری از سعدی حک کرده است با این مضمون که دنیا سرای گذر است و هدف از ساخت بنا این است که مردم لذت ببرند و همین ما را کافی است.بعد از گذر و نگاهی به سبک و معماری، سراغ مرمت این اثر هنری و نگاهی به ساخت کاشی هفت رنگ می‌اندازیم.

هنر هفت رنگ، هنر ایرانی

مسعود شیشه گر مرمت کار مسجد نصیر الملک در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت: سه مدل خاک وجود دارد نوعی به نام خاک شمش که رنگ استخوانی یا نخودی دارد که بهترین نوع خاک برای کاشی سازی است.

وی تصریح کرد: خاک باید بدون هر گونه اضافات باشد باید خاک را توسط آب به گل تبدیل کنیم به حدی که به دست نچسبد سپس با قالب که در قدیم چوبی و حال فلزی، قالب گیری کرده و بعد از خشک شدن بتونه کاری و برای پخت اول وارد تنور شده با هفتصد درجه به مدت هشت ساعت و بعد از خنک شدن لعاب زنی که با استفاده از سرب، قلع، سیلیس، پودر شیشه و کمی آب که ماده سفید رنگی به دست می‌آید روی کاشی زده می‌شود و سطح را کاملا سفید و آماده رنگ می‌کند.

مسعود شیشه گر در مورد ساخت انواع رنگ کاشی هفت رنگ ادامه داد: ساخت رنگ‌ها از مخلوط سرب، قلع، اکسید که با کم یا زیاد کردن این مواد انواع رنگ‌ها بدست می‌آید، اما تنها رنگی که ترکیب آن با دیگر رنگ‌ها متفاوت است رنگ قرمز که بسیار سخت و پر هزینه است. ابتدا باید قلع و طلا را را هر کدام جدا گانه با اسید ترکیب و بعد از حل شدن به همراه اکسید و چهار نمک و ترکیب پایه اصلی رنگ مخلوط کرد تا رنگ قرمز به دست آید.

وی گفت: برای طرح روی کاشی ابتدا باید الگوی کاغذی را تهیه سپس با پودر سیاه رنگ روی کاشی منتقل و بعد رنگ آمیزی شود و آخرین مرحله پخت کاشی در کوره آجر پزی و آماده استفاده می‌شود.

گردشگری از سنگاپور نیز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت: مساجد زیادی در ترکیه، تونس، مالزی و ایران دیده ام، اما این مسجد با پنجره‌های رنگی با رنگ‌های متنوع و شاد ساعت‌ها در شبستان بنشینم و نوری که بر فرش‌ها این هنر ایرانی افتاده را تماشا کنم.

بازی با رنگ و نور در این مسجد یکی از شاهکار‌های معماری مساجد محسوب که میراث دار معماری زندیه و به خصوص قاجار است. تلفیق رنگ و نور در فضای مسجد اوج توانایی معماران ایرانی به خلق فضایی ملکوتی بوده است.

دیدن طرح‌های کاشی هفت رنگ و آفتاب این نعمت خداوند بر روی این آثار هنری می‌افتد و صدای دلنشین اذان لذت را دوچندان می کند.

آثار هنری و ایران باستانی که چنین هنرمندانی را در خود جای داد تا بتوانند با سختی فراوان سال‌ها دست و پا و چشمانشان را برای هنر فدا کنند تا انسان‌ها نظاره گر این آثار باشند.

انتهای پیام/چ