کمپانی هند شرقی؛
از تجارت ابریشم تا سودای امپراتوری
سال‌ها پیش درچنین روزی، برابر ٢٨ دسامبر ١٦٠٠ میلادی، ملکه الیزابت اول، امتیازنامه‌ای را به شرکتی سهامی تحت عنوان «جان» اعطا کرد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، در تمام خبرها، قصه‌ها، ماجراها و حتی افسانه‌های مربوط به هندوستان قرن ١٧ و ١٨ میلادی، نام یک غول بی‌شاخ و دم بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کند. غولی به نام «کمپانی هند شرقی» که ابتدا با اهداف تجاری و بازرگانی در منطقه جنوب‌شرقی آسیا فعالیت خود را آغاز کرد، اما در سایه بلندپروازی و جاه‌طلبی مدیران کمپانی و درنهایت بی‌کفایتی و سرسپردگی حکام محلی، از قالب یک شرکت تجاری سهامی خاص خارج شده و به یک اژدهای هفت‌سر تبدیل شد.
یک تازه‌وارد در جنوب‌شرقی آسیا
٤١٨سال پیش درچنین روزی، برابر ٢٨ دسامبر ١٦٠٠ میلادی، ملکه الیزابت اول، امتیازنامه‌ای را به شرکتی سهامی تحت عنوان «جان» اعطا کرد که طبق آن امور تجاری ناحیه جنوب‌شرقی آسیا برای مدت ٢١سال در اختیار این بنگاه اقتصادی قرار داده شد. سهام شرکت «جان» که بعدها «کمپانی هند شرقی بریتانیا» نام گرفت، متعلق به بازرگانان و تجار انگلیسی بود و دولت انگلستان هیچ سهام و منفعتی در آن نداشت. تجارت بین‌الملل در جنوب‌شرقی آسیا که ناحیه بنگال، اندونزی و مالزی را در برمی‌گرفت، از مدت‌ها قبل توسط پرتغالی‌ها و هلندی‌ها کلید خورده بود و کمپانی هند شرقی در مناسبات تجاری این منطقه یک تازه‌وارد به حساب می‌آمد، اما این کمپانی خیلی زود نبض تجارت پنبه، ابریشم، نمک، ادویه، چای و تریاک را در دست گرفت و قدم به قدم حوزه استحفاظی خود را گسترش داد، اما این میان اتفاقی که قدرت گرفتن کمپانی هند شرقی را تسریع کرد، زوال و ضعف امپراتوری گورکانیان هند بود.
زوال گورکانیان هند، آغاز کمپانی
مغلوب‌شدن محمدشاه گورکانی به دست نادرشاه افشار، هیمنه امپراتوری گورکانیان هند را شکست و کمپانی هند شرقی که تا این زمان بیشتر بر فعالیت‌های تجاری تمرکز داشت، دریافت که می‌تواند از ضعف حکومت مرکزی و فساد امرا و حکام محلی استفاده کرده، دامنه نفوذ خود را بسط دهد. بزرگترین مشکل کمپانی هند شرقی در راه رسیده به هدف خود رقبای اروپایی خصوصا فرانسوی‌ها بودند که طی یک دوره جنگ ١٠ساله موسوم به «جنگ‌های کارناتیک» این کمپانی توانست فرانسوی‌ها و دیگر مدعیان اروپایی را از شرق هندوستان رانده و کنترل منطقه بنگال را به دست بگیرد. از این زمان به بعد اهداف توسعه‌طلبانه کمپانی رنگ جدی‌تری به خود گرفت. در این ایام کمپانی هند شرقی ارتشی به استعداد ٢٥٠هزار نفر داشت که دوبرابر نیروی زمینی ارتش بریتانیا بود! کمپانی هند شرقی ٢٥٠سال بعد از تاسیس، در سال ١٨٥٨ میلادی امپراتوری گورکانیان را منقرض کرده و خود حاکم بلامنازع هندوستان شد، اما چشمداشت پادشاهی بریتانیا به هندوستان و فشار بر سهامداران از قدرت کمپانی هند شرقی تا حد بسیار زیادی کاست تا این‌که نهایتا در سال ١٨٧٤ میلادی انحلال رسمی آن اعلام شد و پادشاهی بریتانیا جای آن را به‌عنوان قدرت قاهر در هندوستان گرفت.
منبع: روزنامه شهروند
انتهای پیام/
