برای وی همه‌چیز از دهم مهر آغاز یا به تعبیر بهتر از همان روز تمام شد. قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار عربستانی در کنسولگری ریاض در استانبول، رویاهای چندین ساله او را بر باد داد. اگر اردوغان رشوه پنج میلیارد دلاری عربستان را می‌پذیرفت و رسانه‌های ترکیه را ساکت می‌کرد، بن‌سلمان ناچار نبود قبل از سفر به آرژانتین برای حضور در اجلاس سران 20 کشور صنعتی (جی 20)، از وزارت خارجه آرژانتین درباره احتمال بازداشتش استعلام بگیرد. اگر دیکتاتور جنایتکاری همچون صدام این مسیر را در چند سال طی کرد، ولیعهد سعودی که بسیاری او را بدیل تازه صدام می‌خوانند، در کمتر از سه ماه به چنین روزی افتاد. او چند روز پیش از قتل خاشقجی در چنان اقتداری بود که در واکنش به ابراز نگرانی دولت کانادا از بازداشت فعالان جامعه مدنی و حقوق زنان، سفیر کانادا در ریاض را عنصر نامطلوب خواند و به وی 24 ساعت فرصت داد تا خاک عربستان را ترک کند. در ادامه سفیر خود در کانادا را فراخواند، تمامی فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری‌ را در این کشور تعلیق و دانشجویان و بیمارانش را از این کشور خارج کرد. اما از دهم مهر کمی ماجرا متفاوت شده و در ریاض فعلا از شدت «ماجراجویی» کاسته شده و کمی به «خرد» پناه برده‌اند. آنان این روزها کمتر حرف می‌زنند و بیشتر گوش می‌کنند. از همین رو ولیعهد و عادل الجبیر وزیر امور خارجه‌شان کمتر در مقابل دوربین رسانه‌ها ظاهر می‌شوند. البته مقامات بی‌تجربه سعودی روز گذشته نشان دادند آنقدرها هم تاب صبوری کردن ندارند و نمی‌توانند به جای سخن گفتن، گوش کنند.

سعودی‌ها روز گذشته در واکنش به دو قطعنامه‌ای که سنای آمریکا هفته گذشته علیه این کشور به تصویب رساند، واکنش نشان داد. مجلس سنای ایالات متحده آمریکا در روز پنجشنبه ۱۳ دسامبر با تصویب قطعنامه‌ای محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی را به‌عنوان مسئول قتل خاشقجی معرفی کرد. همزمان نمایندگان سنا قطعنامه دیگری را برای قطع حمایت نظامی و لجستیک دولت آمریکا از ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن صادر کردند. هر چند این دو قطعنامه سنا حرکتی نمادین تلقی می‌شود و ناظران آن را تنها هشداری تازه به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا عنوان می‌کنند - چراکه ترامپ در مورد درگیری‌های یمن و قتل جمال خاشقجی به‌شدت از ریاض حمایت کرده بود- اما سعودی‌ها به همین قطعنامه نیز واکنش نشان دادند.

وزارت خارجه عربستان، روز یکشنبه در بیانیه‌ای تاکید کرد: «پادشاهی عربستان تازه‌ترین مواضع سنای آمریکا که بر پایه ادعاهای غیرواقعی بنا‌شده را محکوم و قاطعانه اعلام کرده است که هیچ‌‌دخالتی را در اوضاع داخلی کشور خود نمی‌پذیرد.»

از سوی دیگر وزارت امور خارجه عربستان در بیانیه خود هشدار داده است که این پادشاهی هرگونه «بی‌احترامی» به حاکمان خود را تحمل نمی‌کند. در این بیانیه آمده است: «این موضع مجلس سنای آمریکا پیام‌های نادرستی را به تمام کسانی که می‌خواهند در روابط عربستان و آمریکا اختلال ایجاد کنند، ارسال می‌کند.»

یک منبع مسئول در وزارت خارجه عربستان نیز تصریح کرد موضع سنای آمریکا که مبتنی‌بر ادعاها و اتهام‌های بی‌اساس علیه ریاض است، مداخله‌ای آشکار در امور داخلی عربستان به‌شمار می‌رود و باعث تضعیف جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان می‌شود. این مقام عربستانی با این حال بر تمایل این کشور به ادامه و بهبود مناسبات با ایالات متحده آمریکا تاکید کرد و اظهار داشت روابط این دو کشور، استراتژیک با پیوندهای عمیق سیاسی، اقتصادی و امنیتی است.

  تامل بدون تعقل

بیانیه وزارت خارجه عربستان در واکنش به قطعنامه‌های سنا را اگر با واکنش این کشور به درخواست کانادا کنار یکدیگر قرار دهیم، به‌راحتی می‌توان تفاوت رفتار سعودی‌ها را درک کرد. برخلاف تنش با کانادا، این بار سعودی‌ها فوری نسبت به قطعنامه سنا واکنش نشان ندادند؛ سعودی‌ها برای مشورت و درک درست موضوع، سفیرشان در آمریکا را که برادر دیگر محمد بن‌سلمان است به ریاض فراخواندند؛ چند روز درباره مواجهه با این قطعنامه بحث و بررسی کردند و درنهایت وزارت خارجه این کشور بیانیه‌ای صادر کرد و در آن اتهامات سنای آمریکا را سیاسی خواند و آن را محکوم کرد. هر چند این بیانیه شاید هزینه سنگینی برای سعودی‌ها در پی داشته باشد اما همین که مقامات عجول و بی‌تجربه سعودی، سه روز برای چنین پاسخی تامل کردند، نشان می‌دهد که فهمیده‌اند «در همچنان بر پاشنه سابق نمی‌چرخد.» البته ناگفته پیداست که سعودی‌ها سعی کرده‌اند با چند روز تامل، به این موضوع واکنش نشان دهند اما همین‌قدر هم موضع‌گیری علیه سنای آمریکا که به‌شدت با رفتار ترامپ در مواجهه با بن‌سلمان مخالف است، بی‌درایتی و بی‌عقلی است. سعودی‌ها به‌خوبی می‌دانند که آمریکا، کانادا نیست و اگر حمایت‌های این کشور نباشد، آنان امیدی به یک ماه آینده خود ندارند. با این حال بیانیه سعودی‌ها در آمریکا بدون پاسخ نخواهند ماند.

  شرط‌بندی بر سر بن‌سلمان

بیانیه وزارت امور خارجه عربستان علیه سنای آمریکا، اوضاع را برای بن‌سلمان به‌طور حتم سخت‌تر خواهد کرد. کارشناسان مسائل بین‌المللی می‌گویند درنهایت پرونده ماجراجویی‌های بن‌سلمان به‌ویژه در قضیه قتل خاشقجی، از سه حالت خارج نخواهد بود؛ یا محمد بن‌سلمان از ولیعهدی برکنار یا به‌طور کامل مهار خواهد شد یا اینکه با پرداخت باج‌های چند ده میلیاردی، به ماجراجویی‌هایش ادامه خواهد داد.

  حذف بن‌سلمان؛ تقریبا بعید

محمد بن‌سلمان مجری اصلی‌ترین برنامه آمریکا در منطقه است. او علاوه‌بر رفع نگرانی‌های آمریکا در مساله انرژی، وظیفه پرداخت باج به دونالد ترامپ برای حل بحران‌های داخلی آمریکا از جمله مشکل بیکاری را نیز برعهده دارد. بن‌سلمان علاوه‌بر این مهره اصلی آمریکا در ناتوی عربی علیه ایران است. موضوع دیگری که در برنامه کاری بن‌سلمان قرار داده شده، عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی است. در آمریکا ترامپ، سنا و کنگره به‌خوبی می‌دانند که هیچ حاکم دیگری در عربستان نیست که بر سر کار بیاید و چنین دست و دل‌بازانه اموال ملت را در اختیار ترامپ قرار دهد و منافع این کشور را در منطقه تامین کند. سعودی‌ها حتی در دوره بن سلمان، هزینه عملیات‌های آمریکا در سوریه را پرداخت می‌کنند. با این وضعیت، در آمریکا هیچ‌کس حاضر به حذف چنین عنصر مطلوبی نخواهد شد. بنابراین گمان حذف محمد بن‌سلمان تقریبا محال به نظر می‌رسد.

  کنگره به دنبال مهار

با وجود منافع بی‌شمار بن‌سلمان برای آمریکا، اقدامات خودسرانه او مقامات واشنگتن را نگران کرده است. او در یک سال و نیمی که ولیعهد عربستان شده، به دلیل عدم تجربه مناسب و میل به ماجراجویی، هزینه‌های سنگینی را برای عربستان و آمریکا به بار آورده است. بازداشت بی‌سابقه و عجیب سعد حریری نخست‌وزیر لبنان، تداوم جنگ یمن، بمباران غیرنظامیان آن و اکنون قتل جمال خاشقجی بخشی از اقداماتی است که غرب را نگران تعامل با عربستان در آینده کرده است. اگر فشار هم‌پیمانان غربی عربستان و به‌ویژه فرانسه نبود، سرنوشت دیگری برای سعد حریری رقم می‌خورد. در یمن که بن‌سلمان همچنان به جنایت‌هایش ادامه می‌دهد و در پرونده خاشقجی هم اگر ترکیه این جنایت را افشا نمی‌کرد، روند ترور مخالفان معلوم نبود تا کجا ادامه می‌یافت. دونالد ترامپ البته با اقدامات محمد بن‌سلمان مشکل چندانی ندارد. او برای هر اقدام داخلی یا جهانی یک پیش‌شرط دارد و آن هم «هزینه عمل» است.

مادامی که محمد بن‌سلمان هزینه‌های اقداماتش را از چاه‌های نفتی عربستان بپردازد، اختلافی پیش نخواهد آمد و مشکلی برای اجرای خواسته‌هایش وجود نخواهد داشت. بخشی از این هزینه‌ها، به جیب ترامپ و شرکت‌های بزرگی که او در اختیار دارد، روانه می‌شود و بخشی نیز به رئیس‌جمهور این کشور کمک می‌کند تا وعده‌های انتخاباتی‌اش را محقق کند. اما سنا و کنگره نگران آینده هستند. آنان می‌دانند حداقل چند سال باید با بن‌سلمان به‌عنوان ولیعهد و احتمالا چند دهه به‌عنوان پادشاه عربستان تعامل داشته باشند. اگر اکنون او را نتوانند مهار کنند، ماجراجویی‌های بن‌سلمان در آینده آمریکا را به دردسر خواهد انداخت. مهار این جوان سرکش، به‌طور حتم هم برای آمریکا فایده خواهد داشت و هم رقبای منطقه‌ای عربستان را راضی نگه خواهد داشت، چراکه او دیگر توان اجرای هر آنچه را می‌خواهد نداشت و همین مساله منجر به ایجاد شکاف در روابط ریاض- واشنگتن خواهد شد. بر همین اساس نیز برخی نمایندگان دموکرات سعی دارند مجلس جدید مسیری را که سنا درخصوص عربستان در پیش گرفته است، ادامه دهد. در این زمینه تارنمای هیل گزارش داد اعضای دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا قصد دارند جلسات استماعی درخصوص جنگ ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان علیه یمن برگزار کنند. آنها همچنین ژانویه می‌خواهند درباره قطع حمایت آمریکا از این جنگ رای‌گیری کنند.

  باج؛ مساله‌ای همیشگی

آخرین سناریوی پیش‌رو در پرونده بن‌سلمان، افزایش فشار به بهانه اخذ باج از او است. تاجری همچون ترامپ به‌خوبی مسیر دوشیدن این گاو شیرده را می‌داند. در چند ماه گذشته او توانسته از خون خاشقجی میلیاردها دلار به جیب بزند. نمایندگان آمریکایی هم نمی‌خواهند در مسیر انتقال این دلارها خللی ایجاد کنند اما آنان از سوی دیگر هم نمی‌خواهند عنصری نامطلوب برای آینده آمریکا و منافعش در منطقه حضور داشته باشد. در این ماجرا آمریکا نهایت بهره‌برداری را خواهد کرد اما بعید به نظر می‌رسد هدف آنها تنها اخذ باج بدون تغییر رفتار سعودی‌ها باشد.

منبع: روزنامه فرهیختگان 

انتهای پیام/