به گزارش حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛حزن، اندوه، غم ، غصه، ناراحتی، تلخ کردن کام خود و دیگران و ..این ها حالاتی با امواج منفی و سیاه رنگ هستند که گاهی در انسان ها بوجود می آید و سبب تلخ شدن روزگار افراد می گردد اما به راستی چرا؟

شاید یک نگاه کلی بر زندگی و داشته ها و پی بردن به این موضوع که هر آنچه که هست از آن پروردگار است و او بهترین چیزها را برای بندگانش می خواهد و رها کردن خود در دستان پروردگار همه این حزن و اندوه را برطرف سازد، صحت دارد؟

در این راستا باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا امروز به بررسی عوامل عوامل حزن و اندوه در روایات و ادعیه ای برای رفع این حالات بپردازد، پس پیشنهاد می کنیم این مطلب را از دست ندهید؟

عوامل حزن و اندوه در روایات

گناه و معصیت

یکی از اصلی ترین عوامل بروز مشکلات، گرفتاریها و ناراحتیهای روحی و معنوی انسان، گناه و خروج از دایره عبودیت و بندگی حق تعالی است که انسان را به انواع مصائب دچار می کند. نکته قابل توجه در این بحث این است که خداوند متعال از روی لطف و محبتی که نسبت به بندگان خود دارد، با آنان بر اساس ظرفیت و توان آنها برخورد کرده و همیشه درِ رحمت و مغفرت خود را بر بندگان گشوده است؛ از این رو در مقابل نافرمانیها و گناهان بندگان، از راههای گوناگون همانند: ابتلا به انواع بیماریها، مشکلات معیشتی و... نسبت به توجه دادن و بازگشت انسان اقدام می کند تا شاید انسان متنبه شده و به ساحت رُبوبی و جایگاه واقعی خود برگردد.

بیشتر بدانید: در هر سختی و دشواری بگویید حسبی الله

در این زمینه یکی از راههای توجه دادن انسان نسبت به گناه و تلاش برای جبران آن، دچار شدن به ناراحتیها و دلتنگیهایی است که انسان در طول زندگی با آن مواجه شده و در بسیاری مواقع علت و دلیل آن را نیز نمی داند.

یکی از اصلی ترین عوامل بروز مشکلات، گرفتاریها و ناراحتیهای روحی و معنوی انسان، گناه و خروج از دایره عبودیت و بندگی حق تعالی است که انسان را به انواع مصائب دچار می سازد.

امام صادق(ع) در این باره می فرماید:

رسول خدا(ص) نیز چنین فرمود:

«ساعاتُ الهُمُومِ ساعاتُ الکَفّاراتِ وَ لا یزالُ الهَمُّ بِالمؤمنِ حتّی یَدَعَهُ و ما لَهُ مِنْ ذَنْبٍ؛ لحظه های غم و اندوه، لحظه های پوشاندن گناهان است و فرد مؤمن پیوسته گرفتار غم و اندوه می شود تا آنکه از همه گناهانش پاک گردد.»

امام رضا(ع) نیز فرمود:

«هیچ یک از شیعیان علی(ع) نیست که در روز، بدی یا گناهی مرتکب شود؛ مگر اینکه در شب اندوهی به او می رسد که آن بدی و گناه را فرو می ریزد.

همچنین در روایات از گناه به عنوان عامل بروز مشکلات اقتصادی یاد شده است: رسول خدا(ص) فرمود:

«إنَّ مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبَاً لا یُکَفِّرُهَا صلاةٌ و لا صومٌ . قیل: یا رسول الله! فَمَا یُکَفِّرُهَا؟ قال: اَلْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَة؛ِ برخی گناهان هستند که هیچ نماز و روزه ای آنها را نمی پوشاند. عرض شد: ای رسول خدا ! پس چه چیز آنها را می پوشاند [و از بین می برد؟] حضرت فرمود: اندوه برای کسب درآمد و گذران زندگی.»

 دلبستگی به دنیا

امام صادق(ع) می فرماید:

«الرَّغْبَةُ فی الدُّنیا تُورِثُ الْغَمَّ وَالحُزْنَ؛ دنیا خواهی غم و اندوه می آورد.»

پیامبر اعظم(ص) نیز فرمودند:

«اَنَا زَعِیمٌ لِمَنْ اَکَبَّ عَلَی الْدُّنْیا بِفَقْرٍ لا غِنَاءَ لَهُ وَ بِشُغْلٍ لا فِراغَ لَهُ وَ حُزْنٍ لا اِنْقِطاعَ لَهُ؛ کسی که به دنیا بچسبد، من [سه چیز را] برای او قطعی می دانم: فقری که بی نیازی برایش نیست، گرفتاری ای که از آن خلاصی نیست و غم و اندوهی که به پایان نمی رسد.»

کوتاهی در عمل

علی(ع) می فرماید:

«مَنْ قَصَّرَ فی العَمَلِ اُبْتُلِیَ بِالْهَمِّ؛ هر که در عمل کوتاهی کند به اندوه گرفتار آید.»

بیشتر بدانید: بهترین وقت برای استغفار کردن چه زمانی است؟

برخی گمان می کنند با اظهار فقر و نداری، و عجز و لابه نزد دیگران، می توانند مشکل خود را برطرف کنند؛ در حالیکه در این گونه موارد نه تنها گِرِهی از کارشان گشوده نمی شود بلکه از قدر و منزلت شان کاسته شده و به فقر و فلاکت بیش تری دچار می شوند از اینرو در روایات تأکید فراوان شده است که قدر فرصتهای زندگی را بدانید و از لحظات و دقایق آن به بهترین وجه بهره ببرید. امام علی(ع) می فرماید: «بادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أنْ تَکُونَ غُصَّه؛ فرصت را قبل از آنکه به اندوه تبدیل شود، دریاب.»

جزع و فزع

بی تابی کردن و صبر و قرار از کف دادن در هجوم مشکلات زندگی نیز یکی دیگر از عواملی است که باعث ایجاد حزن و اندوه در افراد می شود. امیر مومنان(ع) می فرماید: « ایَّاکَ والْجَزَعَ فَإنَّهُ یَقْطَعُ الامَلَ وَ یُضْعِفُ العَمَلَ وَ یُوِرثُ الْهَمَّ؛ از بی تابی کردن بپرهیز! که آن امید را قطع می کند و عمل را ضعیف می گرداند و اندوه به همراه می آورد.»

نکته قابل توجه اینکه، برخی گمان می کنند با اظهار فقر و نداری، و عجز و لابه نزد دیگران، می توانند مشکل خود را برطرف کنند در حالی که در این گونه موارد نه تنها گِرِهی از کارشان گشوده نمی شود؛ بلکه از قدر و منزلت شان کاسته شده و به فقر و فلاکت بیش تری دچار می شوند.

بیشتر بدانید: وجود چه کسانی مانع از استجابت دعا می‌شود؟

چرا که رسول خدا(ص) فرمود:

«مَنْ تَفَاقَرَ اِفْتَقَرَ؛ هر کس اظهار فقر و نداری کند، به فقر مبتلا می گردد.»

توجه به امکانات دیگران

رسول خدا(ص) فرمود:

«مَنْ نَظَرَ اِلَی ما فی أیْدِی النَّاسِ طالَ حُزْنُهُ وَ دامَ أسَفُهُ؛ کسی که چشمش به آنچه در دست مردم است (امکانات و داراییها) باشد، اندوهش طولانی و افسوسش پایدار خواهد شد.»

این واقعیتی است که به روشنی در میان برخی مردم مشاهده می کنیم؛ افرادی که به دنبال چشم و هم چشمی و کم نیاوردن در مقابل فامیل، همسایه یا دوستان خود هستند ، با اینکه نهایت سعی و تلاش خود را به کار می گیرند تا نسبت به دارایی و امکانات دیگران کمبودی احساس نکنند و حتی رتبه نخست را در مسابقه پول جمع کردن به دست بیاورند؛ ولی با این همه، باز هم احساس می کنند که از برخی دیگر عقب افتاده و کمبود دارند؛ از اینرو غم و اندوه آنان ادامه داشته و رهایشان نمی سازد.

بیشتر بدانید: عواقب عاق والدین در دنیا و آخرت چیست؟

همچنین در حدیث وارد شده است:

هنگامی که آیه «وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ اِلَی ما مَتَّعْنَا بِهِ أزْوَاجَاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ»؛ «هرگز چشم خود را به نعمتهای [مادّی] که به گروههایی از آنها (کفّار) دادیم، میفکن؛ و به خاطر آنچه دارند؛ غمگین مباش» نازل شد، پیامبر خدا(ص) فرمود: «کسی که به دلداری و توجه خداوند دلخوش و صبور نباشد ، جانش بر دنیا حسرتها خورد و هر که چشم به داراییهای دیگران داشته باشد، اندوهش بسیار شود و ناراحتیش بهبود نیابد.

شهوت رانی

رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:

«رُبَّ شَهْوَة ِساعَةٍ تُورِثُ حُزْنَاً طَوِیلَاً؛ چه بسا خواهش و لذتی زودگذر که اندوهی دراز بر جای گذارد.»

حضرت علی(ع) نیز فرمود:

« رُبَّ لَذَّةٍ فِیهَا الْحِمَام؛ چه بسا لذتی که پیامدش مرگ است.»

غضب بی جا

امام علی(ع) فرمودند:

«مَنْ غَضِبَ عَلَی مَنْ لا یَقْدِرُ أنْ یَضُرَّهُ طالَ حُزْنُهُ وَ عَذَّبَ نَفْسَهُ؛ هر که بر کسی خشم گیرد که توان آسیب رساندن به او را ندارد، اندوهش طولانی گردد و خود را عذاب دهد.»

منفی نگری

امام کاظم(ع) می فرماید:

« مَنِ اغْتَمَّ کانَ لِلْغَمِّ اَهْلَاً؛ آنکه غم خورد، شایسته غم و اندوه است.»

بیشتر بخوانید: متاع دنیا در کلام حضرت علی(ع)

رسول اکرم(ص) نیز فرمود:

«اِنَّ اللهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرُّوحَ وَ الْفَرَجَ فِی الْیَقین وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الهَمَّ وَ الْحُزْنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ؛ خداوند از روی حکمت و فضل خویش، آسایش و شادمانی را در یقین و راضی بودن به قضای الهی قرار داد و غم و اندوه را در شک و ناخشنودی.»

دعا و رفع حزن و غم

یکی از عوامل رفع حزن و غم، استفاده از اهرم دعاست، آنجا که امید انسان از تمام اسباب دنیایی، قطع می شود و فقط خدا را پناه خود می داند. قرآن کریم در آیات مختلف، از این سنّت الهی سخن به میان آورده است.

قسمتی از این آیات، در داستان حضرت یونس علیه السلام بیان شده است آنجا که می فرماید:

وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ...

بیشتر بدانید: کدام دعا نباید بالای منبر خوانده شود؟

ویونس را به (یاد آور) در آن هنگام که از میان قوم خود رفت و چنین می پنداشت که بر او تنگ نخواهیم گرفت (امّا موقعی که در کام نهنگ فرو رفت) در آن ظلمت های متراکم فریاد زد: خداوندا! جز تو معبودی نیست، منزّهی تو، من از ستمکاران بودم.

سپس می فرماید:

فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ

ما دعای او را به اجابت رسانیدیم و از آن اندوه نجاتش بخشیدیم و این گونه مؤمنان را نجات می دهیم.

جمله پر معنای وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ نشان می دهد که سنّت نجات و امداد الهی، یک حکم مخصوصی نیست بلکه با حفظ سلسه مراتب، جنبه عمومی و همگانی دارد، بسیاری از حوادث غم انگیز و گرفتاری های سخت و مصایب بزرگ، مولود گناهان ماست. و گرفتاری ها تازیانه هایی برای بیدار شدن روح های خفته و یا کوره ای برای تصفیه فلز جان آدمی است. اگر انسان هنگام گرفتاری، به سه نکته ای که حضرت یونس علیه السلام بدان ها توجه کرد، توجه داشته باشد، نجات و رهاییش حتمی خواهد بود:

1- توجه به حقیقت توحید و اینکه هیچ معبود و تکیه گاهی جز خداوند نیست.

2- تنزیه و پاک شمردن خداوند از هر عیب و نقص و ظلمی و دوری از هرگونه گمان بد درباره ذات پاک او.

3- اعتراف به گناه و تقصیر خویش.

بیشتر بدانید: چطور به امام رضا (ع) توسل کنیم و حاجت بخواهیم؟!

البته مجازات های الهی دوگونه است؛ بخشی از آنها مجازات استیصالی و نهایی است که برای نابود کردن افراد غیر قابل اصلاح فرا می رسد و هیچ دعایی در آن موقع سودمند نخواهند بود؛ چرا که بعد از فرو نشستن طوفان بلا، همان برنامه های عصیان و گناه تکرار می شود. و بخش دیگر، مجازات های تنبیهی است که جنبه تربیتی دارد، در این موارد به محض اینکه مجازات اثر خود را بخشید، فرد مبتلا از خواب غفلت بیدار می شود و ضعف های خود را بر طرف می سازد. دعای حضرت یونس به عنوان «ذکر یونسیه» مطرح شده که تکرار آن موجب رهایی از تاریکی های روحی و گرفتاری های زندگی است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

اسْمُ اللّهِ الَّذی اذ ادُعِی بِهِ أجَابَ وِ اذا سُئِلَ به أَعْطی وَهُوَ دَعْوَةُ یوُنسَ النَبّی علیه السلام قُلْتَ یا رَسُولَ اللّهِ لَهُ خاصَّةً؟ فَقالَ خاصّةً وَ لِجَمیعِ الْمُؤمِنینً عامَّةً اذاْ دَعَوا بِها الَمْ تَسْمَعْ قَولَ اللّهِ سُبْحانهُ: وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ

آن اسمی (از اسامی خدا) که اگر کسی او را با آن بخواند اجابتش می کند و هر چه بخواهد می دهد، همان اسمی است که یونس (فرزند متی) خواند؛ عرضه داشتم یا رسول اللّه! آن اسم، مخصوص یونس علیه السلام بود یا برای همه مؤمنان؟ فرمود: برای یونس و همه مؤمنان است که اگر خدای را با آن بخوانند اجابت می کند مگر نشنیده ای که خداوند می فرماید: و ما این چنین مؤمنین را نجات می دهیم.

و در روایت دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود:

انّی لَاعْلَمُ کلِمَةً لا یقْرَأُها مَکرُوْبٌ الّا خَرَجَ عَنْهُ، کلِمَةُ أَخی یونُس فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا الهَ الّا أَنْتَ

ببینید: چرا دعا می‌کنیم؟

من به کلمه ای آگاهم که هرگرفتاری، آن را بخواند نجات می یابد و آن کلمه برادرم یونس است که در آن ظلمت های متراکم صدا زد جز تو معبودی نیست.

البته آنچه نقش واقعی را در این دعا دارد، حالت روحی خواننده دعاست، آن طوری که دعای حضرت یونس در دل نهنگ اجابت شد؛ و آن حالت انقطاع است.

یکی دیگر از دعاهایی که برای رفع حزن است، آن چیزی است که بعضی از ائمه درقنوت های طولانی خود می خوانده اند و آن دعای طولانی است که بخشی از آن چنین است:

یا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ یا مُجْرِی الْبُحُورِ یا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یا مُجْرِی الْفُلْک لِنُوحٍ یا مُلَینَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ یا مُؤْتِی سُلَیمَانَ مُلْکاً عَظِیماً یا کاشِفَ الضُّرِّ عَنْ أَیوبَ یا جَاعِلَ النَّارِ بَرْداً وَ سَلَاماً عَلَی إِبْرَاهِیمَ یا فَادِی ابْنِهِ بِالذِّبْحِ الْعَظِیمِ یا مُفَرِّجَ هَمِّ یعْقُوبَ یا مُنَفِّسَ غَمِّ یوسُفَ یا مُکلِّمَ مُوسَی تَکلِیماً یا مُؤَیدَ عِیسَی بِالرُّوحِ تَأْییداً یا فَاتِحَ لِمُحَمَّدٍ فَتْحاً مُبِیناً وَ یا نَاصِرَهُ نَصْراً عَزِیزاً

بیشتر بدانید: عذاب الهی/ راه هایی برای دور شدن از عذاب الهی

در مفاتیح الجنان، دوازده دعا برای رفع همّ و غم وارد شده یکی از آنها دعایی است که از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: «برای رفع غم و اندوه، غسل کن و دو رکعت نماز بگذار و این دعا را بخوان:

یا فَارِجَ الْهَمِّ وَ یا کاشِفَ الْغَمِّ یا رَحْمَانَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا فَرِّجْ هَمِّی وَ اکشِفْ غَمِّی یا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ اعْصِمْنِی وَ طَهِّرْنِی وَ اذْهَبْ بِبَلِیتِی

ای گشاینده اندوه ها و برطرف کننده غصه ها، ای بخشاینده در دنیا و آخرت و رحم کننده در این دو جهان، اندوه مرا زایل ساز و غم هایم را برطرف کن از خدای یکتای بی همتای بی نیاز که نه می زاید و نه زاییده شده و هیچ کس همتای او نیست! مرا نگهبان باش و پاکم گردان و گرفتاری ام را از من دور ساز.

و سپس آیة الکرسی و معوذتین (سوره ناس و فلق) را بخوان. و دعاهای بسیار دیگری برای رفع غم وارد شده است همچون دعای مشلول که باید به منابع و متون روایی چون بحار مراجعه کرد.

خواندن «زیارت عاشورا، همراه با زیارت علقمه و حدیث کساء» نیز نقش زیادی در رفع حزن و اندوه دارد. چنانچه در حدیث کساء آمده است:

مَا ذُکرَ خَبَرُنا هذا فی مَحفِلٍ مِن مَحافِلِ اهلِ الارضِ وَ فِیهِ جَمعٌ مِن شیعَتِنا وَمُحِبّینا وَفِیهِم مَهمومٌ الّا وَفَرَّجَ اللهُ هَمَّهُ وَلا مَغمُومٌ الّا وَ کشَفَ اللهُ غَمَّهُ

خبر ما در محفلی از محافل مردم زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و دوست داران ما باشند، الا این که غم آنان برطرف می شود.

انتهای پیام/