مصباحی‌مقدم:
اشتباه بزرگی در مجلس نسبت به یارانه‌ها اتفاق افتاد/ بودجه در قالب برنامه ششم پیش نمی‌رود
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: اشتباه بزرگی در مجلس نسبت به یارانه‌ها اتفاق افتاد و دولت هم کوتاه آمد که طبق روال گذشته یارانه‌ها را پرداخت کند.
به گزارش خبرنگار احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، حجت‌‌الاسلام و المسلمین غلامرضا مصباحی‌مقدم، یکی از نمایندگان مردم تهران در دوره‌های هفتم تا نهم مجلس است که در مقاطعی از سال‌های نمایندگی، ریاست کمیسیون‌های برنامه و بودجه، تلفیق بودجه و تلفیق برنامه را عهده دار بوده است.
وی که چندین کتاب در حوزه اقتصاد تالیف کرده، مدرک کارشناسی ارشد اقتصاد و دکترایی فقه را داراست و مدرس دانشگاه امام صادق(ع) نیز هست. مصباحی مقدم از دوره ششم به ترکیب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام پیوست و در دوره فعلی هم حضور دارد.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی وی با مجله نماینده را می‌خوانید.
*دولتمردان معتقدند لایحه بودجه 97 مبتنی بر عملکرد تنظیم شده یا اصطلاحا بودجه‌ریزی عملیاتی صورت گرفته است. اولا با توجه به ساختارهای فعلی اقتصاد ایران این کار قابل تحقق است؟ اگر پاسختان منفی است چقدر نظر دولت را تأئید می‌کنید؟
بودجه براساس عملکرد، هزینه‌ها را شفاف می‌کند
بودجه عملیاتی یک اصطلاح است؛ این یعنی بودجه براساس عملکرد شکل می‌گیرد و خدمات هر دستگاه باید استانداردسازی و ارزش‌گذاری شود؛ حاصل‌ضرب تعداد خدماتی که این دستگاه در سال مالی آینده بخواهد انجام دهد، ضربدر ارزش مالی هر خدمت، مبلغی است که باید به این دستگاه اختصاص پیدا کند؛ به این بودجه "عملیاتی" می‌گویند. البته در تعیین ارزش مالی هر خدمت با توجه به اینکه عرصه رقابت نبوده بلکه یک امر کاملا انحصاری است، باید هزینه‌ها را به دقت بررسی کرد که چه هزینه‌هایی درپی دارد تا این خدمات انجام گیرد. گاهی اوقات هزینه‌هایی که صورت می‌گیرد ضروری نیست؛ از این جهت می‌توان در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرد.
لذا بودجه براساس عملکرد، هزینه‌ها را شفاف می‌کند در این زمان مجلس به راحتی می‌تواند بگویدکه چه هزینه‌ای را قبول داشته و چه هزینه‌ای را قبول ندارد و براساس هزینه‌ای که قبول دارد، تأمین مالی انجام دهد و بودجه در نظر بگیرد. به نظر می‌رسد بودجه 97 این گونه تنظیم نشده و نمی‌توان آن را بودجه عملیاتی نامید.
*آیا زیرساخت کافی برای بودجه عملیاتی وجود ندارد؟
زیرساخت بودجه عملیاتی موجود است و هر دستگاهی به راحتی می‌تواند خدمات خودش را استانداردسازی کرده و ابعاد آن را مشخص، هزینه‌های هر خدمت را برآورد و به صورت شفاف ذکر کند تا قابل ارزیابی باشد. به طور مثال در حال حاضر هیئت‌هایی از سوی دستگاه‌ها به عنوان مأموریت به خارج اعزام می‌شوند. آیا چنین اعزامی به خارج ضرورت دارد؟ تعداد افراد اعزامی‌ها چقدر خواهد بود؟ آیا پولی که بابت حق مأموریت به آنها داده می‌شود، از نظر مبلغ و مقدار قابل قبول است؟ بنده تصور می‌کنم اگر به این مسائل ورود شود، منجر به صرفه‌جویی بزرگی خواهد شد.
مثلا در یکی از وزارتخانه‌ها که سفر خارجی دارد، حتی گاهی آبدارچی و پستچی هم به عنوان مأموریت به خارج از کشور اعزام می‌شوند و حق مأموریت دریافت می‌کنند که طولانی مدت هم هست و باید جلوی این هزینه‌های اضافی که به صورت خرد خرد است و جمع آن، زیاد می‌شود را گرفت. مثال دیگر اینکه در حال حاضر 45 هزار و 500 تومان به عنوان یارانه به خانوارها پرداخت می‌شود. این رقم از نظر مبلغ ناچیز است ولی جمع آن 42 هزار میلیارد تومان می‌شود که با در نظر گرفتن تعداد به کار گیری این عدد خرد و کوچک در حوزه مالی، تبدیل به یک عدد بسیار بزرگ می‌شود. لذا صرفه‌جویی‌های زیادی در بخش هزینه‌های جاری دولت می‌تواند اتفاق بیفتد.
*تحلیل‌های متفاوتی درباره رأی نیاوردن کلیات بودجه مطرح شد، اعم از اینکه نظر آقای لاریجانی بوده، یا گفتند متن لایحه ضعف دارد. شما فکر می‌کنید علت واقعی چیست؟
بنده حضور نداشتم تا ببینم چه استدلالی برای رد کلیات لایحه بودجه مطرح شده است؛ اما برای پاسخ به شما از تجربه خودم استفاده می‌کنم. در دوران مسئولیت بنده، یک بار این اتفاق افتاد و کلیات لایحه بودجه تصویب نشد و مجددا به کمیسیون تلفیق برگردانده شد. کمیسیون تلفیق کارهای جدیدی انجام داد که با این کار، 2 تا 3 روز بعد بار دیگر کلیات بودجه تصویب شد و نمی‌توان گفت یک اتفاق ناگواری است، چرا که ممکن است این اتفاق رخ بدهد و رأی لازم را نیاورد ولی معنای آن، برگشت لایحه به دولت نیست؛ بلکه برگشت به کمیسیون تلفیق بودجه است و این کمیسیون تجدیدنظر می‌کند.
یکی از مواردی که بنده شنیده‌ام این بود که درباره هدفمندی یارانه‌ها و قیمت حامل‌های انرژی اصلاحی صورت نگرفته بود و از جمله مناقشاتی بود که در عدم تصویب کلیات بی‌تأثیر نبود.
*نسبت به متن ارسالی دولت برای برنامه ششم، هم در مجلس قبل و هم این مجلس نکاتی مطرح شد و در واقع متن قانون فعلی هم توسط نمایندگان نوشته شده است. با توجه به شرایط فعلی به نظر می‌رسد نمایندگان لایحه بودجه را هم دچار تحول کنند: سوال اول اینکه این روند چه دلیلی دارد؟ چه تبعاتی متوجه کشور است؟
دولت در رابطه با برنامه ششم، برنامه‌ای به مجلس ارائه نداد و اشکال اساسی اینجا بود. در چنین شرایطی، مجلس اعلام کرد که کشور نمی‌تواند بدون برنامه باشد، بنابراین برای تهیه برنامه، دست به کار شد. چنین کاری از نظر قانون اساسی بلامانع است چرا که بودجه را باید دولت به مجلس ارائه دهد و این تکلیف قانون اساسی است، درحالی که چنین تکلیفی در رابطه با برنامه‌های توسعه در قانون اساسی وجود ندارد که لازم باشد حتما دولت برنامه ارائه کند.
مجلس خواسته یا ناخواسته ممکن است دچار ضعف‌های جدی شود
البته تفاوت‌های بسیاری بین آنچه که در بدنه کارشناسی دولت برای بودجه یا برنامه شکل می‌گیرد و آنچه که مجلس رأسا اقدام می‌کند، وجود دارد. چون مجلس بدنه کارشناسی ندارد، خواسته یا ناخواسته ممکن است دچار ضعف‌های جدی شود. از این رو، تأکید ما بر این است که برنامه توسعه، لایحه بودجه و هر لایحه قانونی دیگر، از سوی دولت تهیه شود و دولت اهتمام بلیغی را بر ارائه لایحه داشته باشد که در چنین شرایطی، مجلس اعتماد بیشتری می‌کند.
نظر مجلس هم بر این است که جایگاه کارشناسی دولت قوی‌تر و اطمینان‌بخش‌تر است؛ به همین دلیل مشاهده می‌شود که دولت سالانه حدود 100 لایحه و مجلس 300 طرح ارائه می‌دهد، اما از 100 لایحه ارائه شده از سوی دولت، بیش از 95 لایحه تصویب می‌شود و شاید از 300 طرح مجلس، 100 طرح هم تصویب نشود که این حکایت از همین واقعیت دارد. واقعیت آن است که بدنه کارشناسی دولت مقبول‌تر و مورد اعتمادتر است و طبیعتا باید این گونه باشد که لایحه از میدان عمل تشکیل شود و ظهور و بروز کند. این مسئله گاهی با مشکل مواجه می‌شود و دولت لایحه ارائه نمی‌دهد، همان‌طور که لایحه برنامه ششم توسعه را ارائه نداد.
اگر دولت اهتمام درستی را نسبت به تهیه و ارائه لایحه داشته باشد، نباید در مجلس دست‌کاری شود
اگر دولت اهتمام درستی را نسبت به تهیه و ارائه لایحه داشته باشد، نباید در مجلس دست‌کاری شود؛ اما گاهی ضعف‌های جدی در لایحه پیشنهادی دولت دیده می‌شود و مجلس ناگزیر است که دست‌کاری کند. به طور مثال دولت در ارائه لایحه بودجه 97، اتکا به درآمد نفت را به شدت بالا برده و دست درازکردن به سمت صندوق توسعه ملی را تکرار کرده است؛ در حالی که نباید صندوق توسعه ملی به سرنوشت حساب ذخیره ارزی دچار شود. در لایحه بودجه 97، هزینه‌های جاری بیش از 90 درصد است و هزینه‌های عمرانی کاهش شدیدی پیدا کرده است. اغلب نمایندگان نیز نسبت به هزینه‌های عمرانی حساسیت دارند؛ وقتی مشاهده می‌کنند منابع لازم برای هزینه‌های عمرانی پیش‌بینی نشده، واکنش نشان می‌دهند. این مسئله نیاز به کار جدی‌تری در تهیه لایحه بودجه دارد.
باید دولت کاری کند که جهت‌گیری لایحه بودجه، کوچک، کارآمد و چابک کردن دولت، کاهش هزینه‌ها، کاهش اتکا به نفت، افزایش اتکا به مالیات‌ها، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و امثال اینها باشد. البته لایحه بودجه یکی دو جهت مثبت داشت، اول کاهش پرداخت یارانه‌ها و دوم اصلاح قیمت حامل‌های انرژی؛ به نظر می‌رسد فاتحه هر دو مورد در مجلس خوانده شده است.
به نظر بنده این از کارهایی است که ضعف قانون‌گذاری مجلس و رفتار پوپولیستی از ناحیه مجلس دهم را نشان می‌دهد. حالا اتفاقی در میدان رخ داده و عده‌ای نسبت به برخی مسائل معترض بودند که حق اعتراض هم داشتند و اعتراضاتشان شنیده می‌شود؛ اما به این معنا نیست که مجلس کار اساسی که می‌خواهد انجام دهد را رها کند. به نظر بنده اشتباه بزرگی در مجلس نسبت به یارانه‌ها اتفاق افتاد و دولت هم کوتاه آمد که طبق روال گذشته یارانه‌ها را پرداخت کند، چرا که این مسئله ادامه معضل، مشکل و بحران از نظر تأمین مالی برای دولت است.
رقم 42 هزار میلیارد تومان یارانه‌ای که دولت پرداخت می‌کند، بسیار درشت است که می‌توان آن را به نصف تقلیل داد و فقط به نیازمندان پرداخت کرد. رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) پیشنهاد خوبی داشت که دولت از این پیشنهاد کم و بیش استقبال کرد و مجلس هم باید این پیشنهاد را قبول کرده و اعلام می‌کرد که اگر احراز شد هر فردی نیازمند است، یارانه دریافت کند و یارانه هرکسی که نیازمندی‌اش احراز نمی‌شود، حذف شود. از سویی گفته می‌شود که نمی‌توانند ثروتمندان را شناسایی و حذف کنند، در حالی که می‌توان نیازمندان را شناسایی کرد و اعلام شود که یارانه فقط به نیازمندان تعلق می‌گیرد.
همچنین اصلاح نکردن قیمت حامل‌های انرژی طی سال‌های گذشته موجب افزایش 9 درصدی نرخ رشد مصرف حامل‌های انرژی شده است. میانگین مصرف روزانه بنزین در ایران 81 میلیون لیتر است که این مقدار مصرف وحشتناک است. مقدار مصرف گاز کشور ایران 730 میلیون متر مکعب است و قابل قبول نیست که مصرف گاز کشور ایران بیش از کشور چین یا اروپا باشد؛ یعنی اگر اصلاح قیمت صورت بگیرد، رفتار مصرفی درست می‌شود.
البته نباید صرفا از راه‌کارهای قیمتی استفاده کرد، ولی دولت اهتمام لازم را نسبت به راه‌کارهای غیرقیمتی هم دنبال نمی‌کند. اگر دولت روش‌هایی را دنبال و مردم را نسبت به این مسئله آشنا کند که چگونه گاز مصرف کنند، مقدار مصرفشان به نصف کاهش پیدا می‌کند و اگر کشور ایران نیمی از گاز مصرفی را صادر کند، میلیاردها دلار درآمد جدید کسب می‌کند. به نظر بنده این مسائل در لایحه بودجه 97 مورد غفلت قرار گرفته است.
*با توجه به سابقه حضور و ریاست شما بر کمیسیون‌های مرتبط در مجلس، به نظر شما چه تغییراتی در مسیر فرآیندهای تدوین بودجه در دولت، رسیدگی در کمیسیون تلفیق و صحن علنی مجلس، می‌تواند به بهتر شدن قانون کمک کند؟
اشتباهی که در مجلس نهم اتفاق افتاد و الان هم ادامه دارد، به هم ریختن کمیسیون تلفیق است. ترکیب کمیسیون تلفیق متشکل از اعضای کمیسیون بودجه و دو نماینده از هر کمیسیون تخصصی بود. با توجه به اینکه اغلب اعضای کمیسیون بودجه را اقتصاددانان و کسانی که در رشته‌های حسابداری و مالی فعالیت می‌کردند، تشکیل می‌دادند، در نتیجه عده‌ای متخصص و صاحب‌نظر در حوزه مسائل مالی و بودجه در کمیسیون تلفیق حضور پیدا می‌کردند. در حال حاضر 9 نفر از کمیسیون بودجه می‌توانند در کمیسیون تلفیق شرکت کنند و این تعداد لزوما از کسانی که از صاحب‌نظران مسائل اقتصادی، مالی و بودجه‌ای باشند برای ورود به کمیسیون تلفیق انتخاب نمی‌شوند.
حالا سوال اینجاست که این ضعف بزرگ چگونه جبران می‌شود؟ اولین راه جبران این است که کمیسیون تلفیق به حالت قبل برگردد و اعضای کمیسیون بودجه به صورت کامل در کمیسیون تلفیق حضور پیدا کنند و سهم اعضای کمیسیون‌های غیرتخصصی که شامل سایر کمیسیون‌هاست، کاهش پیدا کند که این تعداد در حال حاضر 3 نفر است و باید مجددا به 2 نفر برگردد؛ باید سهم کمیسیون اقتصادی بیشتر شود؛ چون افراد اقتصادی بیشتر در این کمیسیون حضور دارند. برای این کارها نیازمند اصلاح آئین‌نامه هستیم. برای حضور اعضای کمیسیون‌های غیراقتصادی و غیر برنامه و بودجه در کمیسیون تلفیق نیز باید اولویت را به کسانی داد که تجربه کار کمیسیون تلفیق، اقتصادی و مالی را دارند. وقتی چنین نکاتی رعایت نمی‌شود، بودجه‌ای شکل می‌گیرد که ضعف‌های بسیاری در آن وجود دارد و باید از صحن مجلس به کمیسیون مربوط برگردانده شود.
یکی از این ضعف‌ها، مسئله حضور نمایندگان متخصص و صاحب‌نظر است؛ یعنی متأسفانه وجه سیاسی دوره دهم مجلس چنان قوی شد که وجه اقتصادی آن به حاشیه رفت و در نظر گرفته نشد. کسانی که صاحب‌نظر مسائل اقتصادی بودند به مجلس راه پیدا نکردند و این مسئله ضعف بزرگی برای مجلس به شمار می‌رود.
اگر انتخابات به صورت حزبی برگزار می‌شد حتما چینش معقولی را برای مجلس در نظر می‌گرفتند
مجلس باید دارای صاحب‌نظران و متخصصان مسائل اقتصادی، مالی و بودجه‌ای باشد که این مسئله به انتخابات بر می‌گردد. متأسفانه انتخابات ایران مشکل دارد. اگر انتخابات به صورت حزبی برگزار می‌شد و احزاب قدری به میدان می‌آمدند، حتما چینش معقولی را برای مجلس در نظر می‌گرفتند که صاحب‌نظران اقتصادی و مالی در مجلس حضور داشته باشند.
*با توجه به اینکه در آستانه سال دوم اجرای برنامه ششم توسعه هستیم و مرسوم است بودجه سالانه روند اجرایی شدن این برنامه را تسریع کند، از طرف دیگر عده‌ای از نمایندگان معتقدند اجرای این برنامه با ضعف‌هایی مواجه است، به اعتقاد شما در چه وضعی هستیم و دستیابی به چند درصد اهداف برنامه محقق خواهد شد؟
بنده به عنوان کسی که ناظر بر بودجه‌ریزی است، معتقدم که این بودجه در قالب برنامه ششم پیش نمی‌رود و نتیجه این است که اگر کار به همین منوال در سال‌های آینده پیش برود، پایان برنامه ششم خواهیم گفت این برنامه اجرا نشد؛ اگر به توسعه و رشد بالا دست پیدا نمی‌کنیم، حاصل این‌گونه عملکردهاست، لذا بودجه باید یک پنجم برنامه ششم توسعه باشد. وقتی بودجه از برنامه ششم فاصله می‌گیرد، به معنای آن است که گویی برنامه‌ای وجود ندارد.
انتهای پیام/
