به گزارش خبرنگار
گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، لایهٔ اوزون یا اوزون‌سپهر، درلایهٔ استراتوسفر جو زمین با غلظت بالایی از مولکول اوزون قرارداد که در سده اخیر به واسطه فعالیت‌های صنعتی بشر آسیب دیده است.
لایه اوزون با جذب پرتو فرابنفش خورشید، موجب ادامهٔ زندگی بر روی کرهٔ زمین می‌شود، بنابراین نابودی آن به منزله نابودی حیات انسان ها خواهد بود .
از حدود سه دهه پیش فعالیت های جهانی برای ترمیم لایه اوزون آغاز شد و امسال نیز به مناسبت بیست و نهمین سالگرد این تلاش، مجامع عمومی سرتاسر جهان از جمله کشورما روز جهانی لایه ازون را گرامی میدارند.
در سال ۱۹۸۵نمایندگان ۴۹ کشور در وین، خط مش جهانی حفاظت از لایه اوزون را اتخاذ کردند، که با 21 ماده و دو الحاقیه به تصویب کنوانسیون وین رسید .
پروتکل مونترال نیز حاصل تلاش حفاظت از لایه اوزون است که نمونه ای از همکاری های بین المللی موفق برای حفاظت از زمین شناخته می شود.
**تخریب لایه اوزون
لایه اوزون می‌تواند در حضور کلر ، فلوئور و یا برم تخریب شود که عمدتا به این اتفاق سوراخ شدن لایه اوزون گفته می‌شود، این عناصر در برخی ترکیبات پایدار بخصوص کلرو فلوئورو کربنها (CFC) که به وسیله فعالیت نور فرابنفش تجزیه شده اند به استراتوسفر راه یافته‌اند.
ضخامت لایه‌های اوزون در نیمکره شمالی در سال، تقریبا 4% کاهش می‌یابد و حدود 4.6% از سطح زمین بوسیله لایه اوزون پوشیده نمی‌شود که به آنها سوراخ اوزونی گفته می‌شود.
سوئدیها در 23 ژانویه 1978 اولین مردمانی بودند که مصرف افشانه‌ها را به دلیل صدمه زدن به لایه اوزون ممنوع کردند.
در دوم آگوست 2003 نیز دانشمندان اعلام کردند که فرسایش لایه اوزون به سبب ممنوعیت استفاده از کلرو فلوئورو کربنها در حال کاهش است.
**عاملان تخریب لایه اوزون در ایران
صنایع برودتى و سردکننده‌ها، سازندگان یخچالها و فریزرهاى خانگى ، صنعتى و تجارى ، صنایع ابر و اسفنج سازى ، بخش دفع آفات کشاورزى و سیستمهاى تهویه مطبوع ، کپسولهاى اطفاى حریق ، حلال اسپریهاى پاک کننده قطعات الکترونیکى و ساخت کولر خودروها؛از جمله کارخانجات مصرف کننده گازهاي مخرب لایه اوزون در کشورمان هستند.
آفت‌کش و ضدعفونی کننده استفاده شده در بخش کشاورزی، افزایش مقدار گازهای گلخانه‌ای در جو و پدیده گرمایش جهانی از دیگر عوامل تخریب لایه اوزون هستند.
دانشمندان هشدار داده‌اند پدیده گرم شدن زمین می‌تواند تلاش‌ها برای ترمیم حفره اوزون را که قرار است تا سال 2050 انجام گیرد، حدود 30سال به تعویق می‌اندازد.
**ضرورت حفاظت از لایه اوزون
اگر لایه اوزون از بین برود، زندگی از کره زمین رخت بر خواهد بست، با از بین رفتن لایه حیاتی اوزون؛ نسل بشری ، پوشش گیاهی و حیات جانوری در مدت کوتاهی به صورت اسفباری منقرض خواهد شد.
قرار گرفتن مستقیم در زیر تابش فرابنفش خورشید، باعث سرطان پوست، بروز آب مروارید، تخریب سیستم دفاعی بدن و پیری زودرس می شود، بنابراین لایه اوزون تنها سپر حفاظتي میان ما انسان ها و پرتو فرابنفش خورشید است.
ولی در حال حاضر با آسیب دیدن این لایه ،ميزان تشعشعات ماورای بنفشی که به زمین می‌رسد شدت یافته و این مسأله باعث ایجاد سرطان های پوست ، تضعیف مکانیزم دفاعی و ایمنی بدن انسان و همچنین ایجاد آب مروارید شده است.
علاوه بر این موارد آسیب دیدن لایه اوزون، نظام زیست محیطی سرتاسر پهنه گیتی را دچار ناهماهنگی و عدم توازن جدی و فزاینده کرده است.
**پیامدهای تخریب لایه اوزون
تخریب و سوراخ شدن لایه اوزون باعث عبور غیر قابل کنترل تابش اشعه فرابنفش خورشید می‌شود که این امر نیز سبب افزایش دمای زمین، ذوب شدن یخهای قطبی، افزایش آب دریاها، به زیر آب رفتن خشکیها ، سوختگی پوست ، ابتلا به سرطان پوست، بیماریهای چشمی ، همچنین وارد آمدن خسارت عمده به جانوران و گیاهان و بالاخره باعث انقراض زندگی تمام موجودات کره زمین می‌شود.
**اوزون چیست؟
اشعه های خطرناک ماوراء بنفش با تابیدن نورخورشید مولکولهای اوزون را می‌شکافد ولی این لایه آنها را مسدود می کند؛ بنابراین اگر این لایه تخریب شود ، مقدار بیشتری از این اشعه‌های فرابنفش به سطح زمین خواهد رسید.
لایه اوزون قسمتی از استراتوسفر می باشد که حاوی گاز طبیعی اوزون O3 است.
اوزون توانایی جالب توجهی در جذب برخی از فرکانسهای اشعه فرابنفش دارد. لایه اوزون زیاد چگال نیست طوريکه اگر آنرا در تروپوسفر متراکم کنیم ضخامت آن تنها در حد چند میلیمتر خواهد بود.
اوزون در جو زمین عموما توسط شکستن مولکول دو اتمی اکسیژن به دو اتم تنها، بوسیله نور فرابنفش بوجود می‌آید طوريکه بعد از این اتفاق، اکسیژن تک اتمی با اکسیژن نشکسته ترکیب شده ولایه اوزون بوجود می‌آید.
مولکول اوزون ناپایدار است و هنگامی که نور فرابنفش به آن برخورد می‌کند به یک مولکول اکسیژن و یک اکسیژن اتمی شکسته می‌شود؛ به این فرآیند مداوم، واکنش زنجیره‌ای اوزون اکسیژن می گویند.
مولکولهای اکسیژن (O2) به اکسیژن اتمیک (O) تبدیل می‌شوند،اکسیژن اتمیک به سرعت با مولکولهای بیشتری ترکیب شده و به اوزون تبدیل می‌شوند .
بنابراین اگر لایه استراتوسفر که اوزون را در دل خود جای داده نباشد، زنده بودن موجودات از جمله انسانها ممکن نخواهد بود.
**اقدامات انجام شده برای حفاظت از لایه اوزون
ابتدا در سال ۱۹۸۵ کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن توسط سازمان ملل متحدو دیگر کشورها تدوین شد و سپس در سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترال در سازمان ملل متحد توسط ۴۶ کشور پذیرفته شد.
طبق پروتکل مونترال، کشورهای توسعه یافته تعهد کرده‌اند که به تولید مصرف مواد مخرب لایه ازن (cfcها، هالون‌ها و تتراکلرید کربن) در سال ۲۰۰۰ میلادی خاتمه دهند و کشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و تکنیکی حمایت کنند. همچنین طبق این پروتکل مقرر شده است، کشورهای در حال توسعه نیز با ۱۰ سال تاخیر یعنی در سال ۲۰۱۰ میلادی به مصرف مواد مذکور خاتمه دهند.
ایران در سال ۱۳۶۹ به کنوانسیون وین و پروتکل مونترال مرکزی ملحق شد. دفتر حفاظت لایه ازن در سال ۱۳۷۲ با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست برنامه عمران سازمان ملل متحد تشکیل شد و به طور رسمی کار خود را از سال ۱۳۷۳ آغاز کرد.
**آیا حفره‌های لایه اوزون قابل ترمیم هستند ؟
اگر کشورهای عضو کنوانسیون وین و پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف مواد مخرب لایه اوزون را طبق برنامه زمان‌بندی شده حذف کنند، چرخه طبیعی تشکیل اوزون به حالت طبیعی خود بر می‌گردد و سوراخ‌های لایه اوزون ترمیم می‌شود، البته در شرایط مناسب و مساعد دست کم ۵۰ سال طول می‌کشد تا این حفره‌ها ترمیم شوند.
انتهای پیام/
