به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران، رویارویی روسیه با مجموعه غرب به رهبری امریکا بر سر اوکراین شباهت‌هایی با تنش‌ها، رقابت‌ها و جنگ‌های نیابتی جنگ سرد قدیم میان بلوک شرق و غرب دارد، اما به دلیل ویژگی‌های خاص و متفاوت می‌توان این رویارویی را ظهور «جنگ سرد جدید» نامید. بسیاری این شرایط را آغاز جنگ سرد جدیدی البته با معیارهایی متفاوت و در عین حال حرکت نظام بین‌الملل به سوی جهان چندقطبی و یا چندمرکزی ارزیابی می‌کنند؛ جنگ سرد جدیدی که رنگ و چهره‌ای قرن بیست و یکمی به خود گرفته است.

تداوم روند و شرایط کنونی حاکم بر روابط روسیه و مجموعه غرب به رهبری امریکا می‌تواند به تشدید رقابت‌ها و تنش‌های دو طرف در بحران اوکراین منجر شود. اما به نظر می‌رسد دو طرف با توجه به واقع‌گرایی، وابستگی متقابل اقتصادی و درک پیامدهای بلندمدت و تهدیدآمیز برای آغاز روند تنش‌زدایی اقدام کنند و حداقل نتیجه آن ظهور صلحی سرد میان دو طرف خواهد بود. در عین حال، در حوزه‌های امنیتی و منافع مشترک از جمله گفت و گوهای هسته‌ای با ایران و مبارزه با داعش به همکاری‌های خود ادامه می‌دهند. بنابراین، در برآورد سطح تنش جنگ سرد جدید در سال ۲۰۱۵ می‌توان گفت سناریوی پنجم با توجه به شرایط کنونی و واقعیت‌های موجود ۲۰۱۵ خواهد بود.

ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با پیگیری آشکارتر و تندتر تقابل با غرب، این کشور را وارد دوران تازه‌‌ای از روابط بین‌الملل کرده که در دوران پساشوروی بی‌سابقه بوده است. سیاست‌های پوتین مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر اندیشه‌های الکساندر دوگین، ایدئولوگ و نظریه‌پرداز اوراسیاگرایی (نظریه‌ای که در دوران پساشوروی شکل‌ گرفته) قرار دارد. مطابق نظریه اوراسیاگرایی، روسیه به لحاظ فرهنگی به شرق تعلق دارد و باید در برابر غرب و جهان تک‌قطبی تحت رهبری امریکا ایستاد و در اوراسیا از میان مخالفان غرب یارگیری کرد.پس از آغاز عمليات سامانه موشکی آمريکا، تنش‌هاي جنگ سرد ميان آمريکا و روسيه همانگونه که قابل پيش بيني بود در الفاظ روساي جمهوري اين دو کشور نمود يافته است.

 «باراک اوباما» که با «ديمتری مدودف» برای کاهش تنش‌ها به تفاهم رسيده بود حالا با يقه‌گيری «ولاديميرپوتين» مواجه شده است. طرح استقرار سپر موشکی آمريکا در اروپای شرقی که با مخالفت و هشدارهای  شديد روسيه در سال 2009 با دستور باراک اوباما رئيس‌جمهور آمريکا لغو شده بود اکنون در ماه‌های پايانی حضور اوباما در کاخ سفيد به جريان افتاده و قرار است با استقرار اين سامانه در خاک رومانی و لهستان فعال شود.

 آمريکا اعلام کرده است که با بودجه‌ای که 800 ميليون دلاری برآورد می شود، سپر دفاع موشکی را در يک پايگاه بازمانده از دوره شوروی در جنوب رومانی و لهستان فعال می کند. پوتين با انتقاد تند و تيز از طرح پيمان آتلانتيک شمالی (ناتو) براي استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا، هشدار داد که روسيه برای حفظ توازن استراتژيک گام‌های لازم را خواهد برداشت و اين تهديدات را خنثی خواهد کرد. وی با بيان اين مطلب متعهد شد برای خنثي کردن تهديدهای درحال شکل‌گيری در برابر روسيه تغييراتی را در بودجه اين کشور ايجاد کند. رئيس‌جمهوری روسيه در جمع مقام‌های نظامی اين کشور ادعاهای آمريکا را مبنی بر اينکه اين سپر دفاع موشکی نه عليه روسيه که برای مقابله با تهديدهای موشکی ايران است، «مضحک» خواند.

 پوتين می گويد با دستيابی به توافق جامع هسته‌ای با ايران، ديگر تهديدی(تهدید به زعم غربیها) از جانب اين کشور وجود ندارد و اگر استقرار اين سپر موشکی همچنان ادامه يابد «روسيه همه اقدام‌های لازم برای حفظ توازن استراتژيک را که معتبرترين تضمين پيشگيری از نبردهای گسترده نظامی ست، انجام خواهد داد.» به اعتقاد او سپر دفاع موشکی ناتو نه سامانه‌ای دفاعی، که بخشی از توان بالقوه هسته‌ای و استراتژيک آمريکاست که در شرق اروپا پياده‌سازی می شود.

 

باراک اوباما، رئيس‌جمهور آمريکا، در واکنش به اظهارات پوتين، در ديدار با رهبران پنج کشور شمال اروپا (ايسلند، دانمارک، فنلاند، سوئد و نروژ) در کاخ سفيد گفت: «ما متحدانه نگران حضور خصمانه و تهاجمی نيروهای نظام روسيه در منطقه بالتيک و شمال اروپاييم و معتقديم که شهروندان‌مان حق زندگی آزاد و امن و عاري از تروريسم را دارند.» رئيس‌جمهور آمريکا به تصريح گفت که ايالات متحده و هم‌پيمانانش در اروپا اجازه نخواهند داد که «کشورهای بزرگتر به زورگويی به کشورهای کوچک‌تر ادامه دهند» و به کرملين هشدار داد که «کاخ سفيد اگرچه هدفش تنش‌زدايی است، آماده است تا با هرگونه تهاجم نظامی از سوی روسيه مقابله کند.» اوباما گفت تلاش آمريکا برای تعامل و همکاری با روسيه ادامه خواهد يافت، اما به موازات آن از روسيه خواهد خواست که همه فعاليت‌های نظامي‌خود را هم‌سو با تعهدات بين‌المللی اش به پيش ببرد. رهبران اين شش کشور (آمريکا به علاوه پنج کشور شمال اروپا) در پايان نشست در کاخ سفيد، با انتشار بيانيه‌ای مشترک نسبت به «تحرکات تحريک‌آميز نظامی روسيه در حوزه دريای بالتيک» ابراز نگرانی کردند.

 

 

روسيه که در سال‌های پساشوروی اقدام به نوسازی اقتصاد و توان نظامی خود کرده بود در جريان انقلاب آبی اوکراين در سال 2014برخلاف انقلاب‌های مخملين به شدت واکنش نشان داد. روسيه شبه‌جزيره کريمه را ضميمه خاک خود کرد و جنگ نيابتی با غرب در خاک اوکراين کليد خورد که همچنان ادامه دارد. از حدود شش ماه پيش با ورود روسيه به عنوان عضو ائتلاف متحدين دمشق دامنه منازعات جنگ سرد به خاورميانه سرايت کرد. 

گفتنی است که همزمان با فعال شدن پروژه سامانه موشکی آمريکا و در هفته‌های اخير، رويارويي‌های هوايی بين روسيه و آمريکا و هم‌پيمانانش به طور قابل‌توجهی بالا گرفته است. جنگنده‌های روسی عملا جنگنده‌های غربی را به دوئل فراخوانده اند که حتی در زمان شوروی نيز بی سابقه محسوب می شود. مقام‌های آمريکايی می گويند اين سپر دفاعی برای مقابله با تهديدهای موشکی روسيه در آينده استفاده نمی شود. آنها مدعی تهديدات موشکی ايران هستند در حالی که تهران هرگز تهديد امنيتی براي اروپا به شمار نمی فته است.

 

 

سپر دفاع موشکی که قرار است تا سال 2018 ميلادی کامل شود، با اتکا به رادارها، پرتاب موشک‌های بالستيک را تشخيص می دهد. پس از آن حس‌گرها مسير آن موشک را تشخيص می هند و آن را در فضا و پيش از آن که دوباره وارد جو زمين شود، نابود می کنند. 

کارشناسان نظامی روس معتقدند که سامانه موشکی آمريکا در آينده قابليت تهاجمی غيرقابل محار پيداخواهد کرد. ناتو با استفاده از سامانه موشکی تلاش می کند رسما ناوگان دريايی روسيه را در دريای سياه زمين‌گير کند و در ادامه دريای بالتيک را بر نيروهای روسيه مسدود کند. در بلند‌مدت سامانه موشکی سامانه اتمی روسيه را بی اثرخواهد کرد. کرملين در دکترين نظامی خود سامانه اتمی ‌را به عنوان اصلی ترين عامل تامين امنيت روسيه طلقی می کند. روسيه و آمريکا و اعضای ناتو همگی خود را برای جنگ برسر منابع غنی قطب شمال آماده کرده‌اند، سامانه موشکی ناتو با هدايت آمريکا می تواند مانع اساسی در دسترسی روسيه به شمالگان (آب های پیرامونی به سمت قطب شمال) طلقی شود. نکته حائز اهميت اينجاست که روسيه پايگاه‌های نظامی سرّی در قطب شمال برای جنگ در قطب شمال احداث کرده است. بنا به گفته‌های پوتين، روسيه نيز دست و پابسته عمل نکرده است.

استقرار موشک‌های استينکر در مرزلنينگراد و ناوگان ريلی اتمی روسيه ابتدايی ترين اقدامات کرملين در راستای يقه گيری از کاخ سفيد بوده است. براساس برخی شايعات ساخت تسليحات هسته ای قابل، تانک‌های فوق مدرن و نوسازی ناوگان دريايی اتمی روسيه در دستور کار قرار گرفته است. در نگاه کلان باتوجه به درگيری های چين با آمريکا در دريای چين جنوبی،کرملين بازسازی کانال‌های ارتباطی دوران شوروی را با پکن در دستور کار قرارداده است. بازسازی معادلات جنگ سرد در آينده نزديک ابعاد بزرگتری به خودخواهد گرفت.
محمدرضاشجاعیان
انتهای پیام/