دکتر محسن میر محمد صادقی روانشناس و عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم شناختی گفت: درمورد کودکان خجالتی دو بحث شخصیت آن کودک و قسمت های آموخته شده که ناشی از تربیت وعوامل محیطی است، بسیار حائز اهمیت است. بعضی افراد از نظر شخصیتی درونگرا و بعضی برونگرا هستند.

کسانی که درونگرا هستند از کودکی نیز ویژگی های رفتاری مشخصی دارند و در ارتباط برقرار کردن با دیگران پیشتاز و راحت نیستند اما در عین حال می توانند افراد موفقی باشند و اینطور نیست که این مسئله برایشان مشکل جدی به وجود آورد، اگر در مسیر درست قرار گیرد می تواند باعث موفقیت فرد شود.

وی ادامه داد: اما بخشی از قضیه ناشی از آموخته ها، تربیت افراد و شرایط محیطی است. معمولا کودکان خجالتی در ارتباط برقرار کردن و بیان احساسات خود ضعیف هستند. این کودکان به سادگی قادر به بیان احساسات خود نیستند و در سنین پایین هنگامی که با غریبه ای روبه رو می شوند پشت پدر یا مادر خود پنهان می شوند، حال اگر برخورد اطرافیان به خصوص والدین در سنین پایین به گونه ای باشد که این رفتارها را تشدید کند طبیعتاً این رفتار کودک مرتبا تکرار می شود و تبدیل به یک اختلال می شود.

صادقی در خصوص بر چسب زدن های ناصحیح به کودکان اظهار داشت: اگراطرافیان بر چسب خجالتی به کودک بزنند و هر جا که می روند بگویند فرزند ما خجالتی است باعث می شوند یک مشکل کوچک رفتاری تبدیل به یک اختلال شود، در نتیجه باید از این برچسب زدن ها دوری کرد و مشکلات رفتاری کوچک را تبدیل به مسائل جدی نکرد. 

این روانشناس افزود: شاید فرزندمان در روابط اجتماعی به اندازه کافی رشد نکرده باشد اما این دلیل نمی شود روی آن اسم خجالتی بگذاریم که دیگر نتواند از زیر این اسم بیرون بیاید.

صادقی در خصوص رفتارهای تحقیر آمیز با کودکان خجالتی عنوان کرد: در واقع رفتارهایی که حالت تحقیر یا تمسخر دارد حتی مقایسه کردن های بی مورد مانند اینکه بگوییم ببین "آن کودک چه قشنگ سلام می کند و حرف می زند،تو نیز اینگونه باش" یا به شکل تحقیرآمیز بگوییم که "بلد نیستی"، "سلام کردن که کاری ندارد"، این موارد همه باعث می شود که بچه احساس ناتوانی کند که دیگران از او جلوتر هستند که این حالت درماندگی را در او تثبیت می کند. 

یوسف شاهی متخصص روانشناسی کودک و نوجوان در همین راستا گفت: اول همان کسی که بچه پشت او پنهان می شود یک منبع اعتماد و تکیه گاه است برای مثال اگر مادر است از خود او می توان استفاده کرد، یعنی بهترین کار کمک گرفتن از مادر و تکنیک های بازی گونه یا بازی محور است  که خود کودک درگیر رابطه ای می شود بسیار خوشایند می شود، مادر رابطه ای را ایجاد می کند، آن را تداوم و جهت می بخشد.

 وی ادامه داد: به طور مثال مادر می تواند دو عروسک بخرد البته با فرض اینکه آن شخصی که بچه پشتش پنهان می شود مادر باشد. این عروسک ها می توانند روابط اجتماعی کودکان را گسترش دهند و خیلی از اختلالات رفتاری مانند خجالت،افسردگی و اضطراب را بهبود ببخشند.

صادقی در خصوص نحوه برخورد والدین با کودک خجالتی بیان کرد: اگر والدین یک رفتار گام به گام را در پیش بگیرند و یک شرایطی ایجاد کنند که فرزند آنها به مرور با دیگران و هم سن و سالان خود در ارتباط باشد و در جامعه او را ببرند در نتیجه خجالتی بودن  کودک به تدریج کاهش می یابد. برای نمونه در خرید از او بخواهند قسمتی از کار را انجام دهد، کمک کند و تعامل با فروشنده داشته باشد. 

این عضو هیئت علمی پژوشکده علوم شناختی افزود: اگر کودک در مکانی یک رفتار مثبت انجام داد تشویقش کنید و برعکس جاهایی که خوب عمل نمی کند  او را نادیده بگیرید و در نظر بچه نیاورید به طور مثال نگویید باز "یادت رفت سلام کنی"، "چرا آرام صحبت کردی" یا "خوب جواب ندادی".

شاهی روانشناس کودک و نوجوان در خصوص افزایش مهارت ها برای کاهش و رفع خجالت در کودکان اظهار داشت: بچه ای که زیر سه سال و نیم سال است آن عروسک را یک موجودی مانند خودش می بیند و اصلا آن را بی جان نمی داند، به خاطر همین مهارت های اجتماعی مطلوب مانند سلام کردن، لباس پوشیدن، اتاق تمیز کردن،مسواک زدن و مهمانی رفتن همه را در یک شیب بسیار نرم  می آموزد، در واقع قرار نیست همه این ها در یک ساعت و یک روز یا یک ماه اتفاق بیافتد بلکه باید در قالب یک برنامه با چشم انداز دو یا سه ماهه شروع شود.

وی در خصوص نقش والدین در افزایش مهارت های اجتماعی اذعان داشت: مادر می تواند با ایفای نقش محتوای اجتماعی مطلوب خودش را آموزش دهد و کودک به آرامی روابط اجتماعی را یاد بگیرد و هنگامی که رابطه اجتماعی را یاد بگیرد این مسئله خجالتی بودن کاهش می یابد و بچه علاقه به روابط اجتماعی پیدا می کند.

مهمترین راه درگیر کردن والدین در یک تعامل کودک محور و بازی گونه است بعد از عروسک کم کم قصه گویی آغاز شود و به کمک همین ها می توان یک تصویر ذهنی بسیار خوب برای آن کودک ایجاد کرد این پلکانی می شود برای اینکه رشد کند و به مراتب بالاتر برسد.

صادقی اظهار داشت: یکی از شایعترین اختلالات در کودکان اوتیسم است که در فارسی به آن در "خود ماندگی" می گویند و این دسته از کودکان در برقراری ارتباط با دیگران مشکل بسیار جدی دارند. ارتباط چشمی و یا حرفی خوبی ندارند و کاملا مشخص است که رفتارهایشان غیر طبیعی است در نتیجه والدین باید به متخصصین مراجعه کنند و ارزیابی هایی لازم را انجام دهند.

صادقی در خصوص نقش آموزش تصریح کرد: خیلی از رفتارهایی که ما از آن به عنوان خجالت یاد می کنیم ناشی از آموزش ندیدن یا عدم آمادگی کودک برای روابط اجتماعی است و با اصلاح رفتار و آموزش های لازم بر طرف می شود، بنابراین یک سری بچه ها اختلال اوتیسم دارند که قابل تشخیص است و بقیه افراد درونگرا یا برونگرا هستند ولی اگر برخورد درست با آن ها برقرار شود این مشکل در حدی نیست که اختلالی در زندگی و موفقیت آن ها به وجود آورد.

 وی افزود: والدین باید رفتار های کودک خود را ارزیابی کنند اگر آن رفتار برای بچه خیلی غیر معمول است و در بعضی زمینه ها از بچه های هم سن خود عقب تر هستند باید در تک تک  آن زمینه ها به آن ها آموزش لازم داده شود.

شاهی در خصوص روش های درمان خجالت بیان کرد: اولین گام در پرورش کودک خجالتی پذیرش او است. کودک خود را آن طور که هست بپذیرید نه آن طور که دوست داشتید یا انتظار دارید باشد. اگر کودکتان بداند که ”همین طور که هست“ بسیار دوست داشتنی است، اعتماد به نفس بیشتری خواهد داشت. البته این مطلب در مورد بزرگ تر نیز مصداق دارد.

احساسات کودک خود را بشناسید و اجازه دهید خودش باشد. اطمینان داشته باشید با صرف وقت، عشق و حمایت شما او می تواند بر ترس های خود غلبه کند. به عبارت دیگر فرزند خود را باور کنید تا او نیز خود را باور کند.

بازی از نگاه یک بزرگسال شاید سرگرمی باشد ولی از نگاه کودکان شیوه های تفکر، زندگی و ارتباط با کل دنیا است، در واقع بازی و تکنیک های بازی درمانی میتواند با موسیقی، نقاشی و هنر های دیگر باشد ولی در نهایت یک پلی است که بچه از طریق آن وارد اجتماع می شود.

روابط کودکان با هم سن و سالانشان حائز اهمیت است. کودکان خجالتی در جمع به خوبی ظاهر نمی شوند که به کمک آموزش های صحیح و مراجعه به روانشناسان کودک می توان مشکلات این کودکان را حل کرد.

گزارش از بهار الهی 

انتهای پیام/