به گزارش گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از ایلام؛  این بنا دارای قسمتهای متعدد چون حرم سرا، قسمت شاهنشین، اتاق آیینه و زندان در زیر زمین می باشد. مساحت کل قلعه4687 متر مربع و زیر بنای قلعه 1464 متر مربع است. قلعه دارای سه در ورودی در قسمت شرق-غرب و جنوب است که در اصلی در قسمت جنوبی است و دیگر درها خصوصی بوده است. مصالح بکار رفته در معماری قلعه شامل سنگ، آجر، گچ، کاشی و چوب می باشد.

قلعه والي در زمان ساخت در فضايي كاملاً باز ساخته شده ولي با پيش رفت شهرنشيني اطراف آن با ساختمانهاي مسكوني و اداري محصور گرديد.  در ضلع شمالي قلعه تالار (شاهنشين)زيبايي وجود دارد كه ابعاد و اندازه داخلي آن بزرگتر از ساير اتاقها مي باشد. در وسط تالار حوض كوچكي قرار دارد كه اطراف و داخل آن با سنگ مرمر مزين شده بود و در زمان بازسازي با كاشي هاي رنگي تزئين گرديد.

اين حوض در اطراف چشمه اي كه در آن زمان پر آب بوده ساخته شده ولي به مرور زمان اين چشمه خشك و كم آب شده بود و براي اينكه حالت نمادين چشمه حفظ شود در باسازي قلعه با اجراي لوله كشي اين قسمت نيز مرمت گرديد تا به دست فراموشي سپرده نشود.

وجود نرده هاي مشبك آجري به رنگ فيروزه اي، تراس هاي سرپوشيده ضلع جنوبي همراه با پنجره هاي مشبك با شيشه هاي الوان، اورسي هاي قلعه، ستونهاي دايره اي، سرستونهاي منقوش در ايوان، قوسهاي كماني و تزئيني و كاربندي بالاي آن با كاشي هاي رنگي، درختان بلند و كهنسال كاج و حوض مستطيل شكل در صحن جلوي قلعه چشم انداز كاملاً زيبايي به قلعه و معماري آن داده است.

قلعه والي در زمان جنگ تحميلي تا حدود 50% تخريب شد كه در سال 1367 با همكاري سازمان ميراث فرهنگي بعد از دو سال تلاش بي وقفه در سال 1369 بازسازي آن به اتمام رسيد و در اختيار مديريت ميراث فرهنگي استان ايلام قرار گرفت و در جريان بازسازي سعي بر آن شد كه معماري و سبك ديرينه آن حفظ و تغييراتي در آن داده نشود ولي با توجه به اين مسئله، تغييراتي جزئي از قبيل كارگزاري تيرآهن در سقف ايوانهاي قلعه، سقف خرپشته ها و در اجراي طاق ضربي آنها، حذف و يا اضافه كردن ديوار در اتاقها و غيره داده شد.

در اجراي سقف كليه اتاقه، از ملات گچ و آجر استفاده شده و در آنها از انواع و اقسام قوسهاي بار بر و غير بار بر(تزئيني) استفاده شده است. اسامي اين قوسها عبارتند از : قوس جناقي، قوس نيم دايره (حلالي) و قوس سه قسمتي.قوس سه قسمتي فقط جهت نما سازي استفاده شده و بار بر نيست و براي بار بري قسمت هايي كه در آن از اين نوع قوس استفاده قوسي پنهان كه در دل ديوار جاسازي شده است استفاده گرديد. تمام  اين قوسها از نظر اجرايي به سبك قوس رومي اجرا شده اند و اطراف آنها با شكستگي در آجر ه، برجسته نشان داده شده و همراه با كاشي هاي ريز رنگي تزئين شده اند. قوسهايي كه به اين سبك(سبك رومي) اجرا شده اند از مقاومت بالايي در مقابل فشارهاي وارده بر خوردار هستند. 

در اجراي پوشش سقف اتاقه، هدف بوجود آوردن سقفي تقريباً گنبدي شكل و پشت بامي تخت و يكنواخت بوده است براي اين امر ابتدا قوس هاي جناقي بر روي پايه هاي 75 سانتيمتري اجرا شد سپس براي اينكه سقف از داخل به شكل گنبدي مانند ديده شود، با استفاده از سه كنج سازي و يا طاق چشمه در اطراف قوسهاي جناغي، نماي داخلي سقف به صورت گنبدي شكل اجرا شد. در قسمت بالاي ديوار فاصله بين قوسها را با خورده هاي آجر و مواد سبك پر كرده و بدين ترتيب سقفي گنبدي شكل و پشت بامي تخت بوجود آمد.

تمام ديوارهاي قلعه بار بر بوده كه با طاق نماهايي با ابعاد يكسان و قوسي نيم دايره تزيين شده اند.

پوشش تمام كف اتاقها، داخل حياط و پشت بام قلعه آجر فرش و ملات گل و آهك بوده كه در بازسازي با ملات ماسه وسيمان جايگزين گرديد.

براي جلو گيري از نفوذ رطوبت به داخل قلعه در هنگام بازسازي بدين ترتيب اقدام شد كه ابتدا لايه هاي قبلي كه شامل آجر فرش و ملات كاه و گل بود برداشته شد، سپس روي بام قير اندود شد و بر روي لايه قير آسفالت به ضخامت سه سانتيمتر و يك لايه ايزوگام و آسفالت اجرا گرديد و براي حفظ شكل پيشين قلعه بر روي آنها يك لايه آجر فرش كشيده شد.

اكثر اتاق هاي قلعه تبادل داخلي داشته و تودرتو بنا شده اند، قلعه داراي 20 اتاق بزرگ، پنج اتاق كوچك، چهار ايوان و دو تراس كوچك در ضلع جنوبي است. ضلع شرقي و غربي قلعه كاملاً با هم قرينه بوده و با كف حياط اختلاف ارتفاعي حدود 80 سانتيمتر دارند و با چهار پله سنگي با كف اتاقها و ايوان ها ارتباط دارند. قلعه با سه راه پله با چرخشي 90درجه به پشت بام متصل مي شود. قلعه دو برج نگهباني به صورت نيم دايره در راس ضلع شمال شرقي و شمال غربي دارد و اطراف آن كنگره هايي جهت قرار گرفتن نگهبان ها براي ديده باني وجود دارد.

در داخل راهروها محلهايي به صورت طاق نما در ديوار احداث گرديده كه محل استقرار نگهبانان بوده است. در راهرو مدخل ورودي ضلع شرقي، همچنين داخل اتاق شاهنشين و قسمت ورودي نگهباني، سقف ها با كاشي هاي رنگي كار بندي و به وسيله گچبري هاي زيبايي تزيين شده اند در اين قلعه شش زير زمين در سه ضلع شمال، غرب و شرق وجود داردكه ارتفاع آنها تا زير سقف دو متر است و روشنايي آنها به وسيله پنجره هاي مشبك آجري و رنگي از داخل حياط تامين مي گردد.

عمده مصالح به كار رفته شده در ساختمان قلعه آجر و در مواردي از سنگ بوده است همانند كرسي چيني قلعه، ديوار هاي حائل در ضلع جنوبي و استفاده از سنگ نما در ازاره داخل حياط.

در بازسازي قلعه در سقف ها و قوس ه، از ملات گچ، و در ديواره ها و زير آجر فرشها از گل و آهك و در مواردي از ملات ماسه و سيمان استفاده شده است.قلعه مذكور سه در ورودي در سه ضلع جنوب شرق و غرب دارد. ورودي اصلي قلعه در ضلع جنوبي قرار گرفته كه با 11 پله20 سانتيمتري به داخل اتاق نگهباني و سپس با هشت پله ديگر به كف حياط مرتبط مي شود. ورودي قلعه به سبك يوناني بنا شده بود.

ديگر درهاي قلعه به صورت خصوصي بوده و يا براي تردد مهمانها احداث شده اند كه با راهروهايي سرپوشيده به داخل حياط قلعه مرتبط مي شوند، در منتها اليه دربها دو هشتي وجود دارد كه نور تعدادي از اتاقها از آنجا تامين مي شود اين هشتي ها كه در داخل يكي از آنها حوض كوچكي وجود دارد به هشت ضلع تقسيم مي شوند.

شكستگي در آجرها و اجراي طاق نماهايي در ديوار، اجراي انواع قوس بر سرنعل درگاه ها و ترئينات آجري بالاي آنها زيبايي خاصي به هشتي ها داده است.آينه كاري در سقف اتاقها معمول بوده كه بقايايي از آن در يكي از اتاقهاي ضلع غربي كه به نحو بسيار زيباي اجرا گرديده بر جاي مانده است. گچبري بر روي ديوارها و سقف اتاق شاهنشين به صورت نقوشي از گل و گياه اجرا گرديده است. سنگ ازاره نماي بيروني ديوار از سنگهاي تراشيده شده مستطيلي شكل است كه حالت برجسته نقشهاي اسليمي مختلف آن، در نماي ديوار بكار رفته شده است.