ظرایف ادبی/ 19
تهلیل می‌گویید یا تحلیل؟
تحلیل‌هایی از خودمان برای دیگران ارائه می‌دهیم، اما تا چه حد منطقی هستند؟
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ گاهی تحلیل‌هایی از خودمان برای دیگران پیرامون موضوعی خاص ارائه می‌دهیم و بر درستی آن اصرار می‌ورزیم؛ اما تا چه اندازه این تحلیل‌ها منطقی و درست هستند.
برای درک بهتر آن به معنای کلمه نگاه دقیق‌تری می‌کنیم. کلمه «تحلیل» را با «تهلیل» نباید اشتباه گرفت. کلمه نخست به معنای «از هم گشودن و تجزیه‌کردن» استفاده می‌شود. معنای «حل کردن و هضم کردن» نیز از معانی دیگر آن محسوب می‌شود.
انوری، شاعر کهن فارسی، این کلمه را بدین صورت استفاده می‌کند:
انتقام تو نه آن اخگر اختر سوز است
که در امعای شترمرغ پذیرد تحلیل
اما کلمه «تهلیل» به معنای «لا اله الا الله» گفتن است. قابوس بن وشمگیر در نصیحت به واعظان بیان می‌کند:
«اگر در میانه وعظ به سخنی درمانی، باک مدار: به صلوات و تهلیل و گرم سخنی همی گذران»
این کلمه همراه کلمه «تسبیح» یعنی «حمد خدا را گفتن» می‌آید:
به جان آفرینی که ابری بهاری
به تسبیح و تهلیل او می‌خروشد
(مجیر الدین بیلقانی)
