به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛ وی از بزرگان طریقه کبرویه بود و بعد از مرگش پیروانش را همدانیه می‌خواندند. محبت و علاقه به امامان شیعه(ع)، در اندیشه وی، مانند بسیاری از عرفا و متصوفان، نمایان است.

بر اساس شواهدی که در برخی از آثار وی وجود دارد، گروهی او را شیعه دانسته‌اند، هر چند این موضوع بین پژوهشگران مورد اختلاف است.

سفر وی و گروهی از پیروانش را به کشمیر در سده هشتم میلادی از عوامل نشر تشیع در این سرزمین به شمار می‌آورند. میر سید علی همدانی، که از او آثار زیادی به نثر و شعر فارسی باقی مانده، یکی از واسطه‌های انتقال فرهنگ ایرانی و زبان فارسی به شبه قاره‌ هند بود. او طرفداران زیادی در کشمیر دارد و خانقاهی که محل سکونتش بوده، زیارتگاه است.

از آنجا که قبر وی در تاجیکستان قرار گرفته، در آنجا نیز شخصیتی شناخته شده است و از مفاخر فرهنگی این کشور به شمار می‌رود.

سید علی بن شهاب الدین حسن همدانی، در سال ۷۱۳ یا ۷۱۴ همزمان با دوران سلطنت محمد خدابنده اولجایتو(۷۰۳-۷۱۶) در شهر همدان زاده شد. نسبش را چنین بر شمرده‌اند: علی بن شهاب الدین بن محمد بن علی بن یوسف بن محب بن مشرف بن محمد بن جعفر بن عبیدالله بن محمد بن علی بن حسن بن جعفر بن عبیدالله حسین بن امام زین العابدین(ع) مادرش نیز از علویان (سادات) بود و فاطمه نام داشت.

خاندان وی از سادات حسینی بودند. پدرش از بزرگان شهر همدان بود. بر اساس برخی روایات وی حاکم همدان بوده است، مسئله‌ای که به نظر برخی از پژوهشگران صحیح نیست و احتمال می‌رود پدر سید علی، نه حاکم همدان بلکه رئیس این شهر بوده که مقامی موروثی در خاندان علویان همدان بوده است. به هر ترتیب آنچه مسلم است اینکه پدر و خاندان سید علی، از بزرگان و ثروتمندان شهر بودند.

سید علی همدانی، از بزرگان طریقه عرفانی کبرویه به حساب می‌آمد. او را از عرفای متشرع دانسته‌اند که بنابر تعبیر قدما جمع میان علوم ظاهری و باطنی بود و با اینکه اهل تصوف بود، در آثارش بر لزوم رعایت و پایبندی به شرع تاکید داشت.

تعلیم و پرورش او را در کودکی دایی‌اش سید علاء الدین بر عهده داشت که خود میر سید علی او را از اولیاء الله دانسته است. در بسیاری از منابع این علاء الدین را همان علاء الدوله سمنانی از عرفای مشهور، دانسته‌اند که از نظر برخی از پژوهشگران صحیح نیست و نسبتی بین سید علاء الدوله سمنانی با میر سید علی همدانی وجود نداشته است. از مهم‌ترین استادان سید علی شیخ محمود مزدقانی بود که شاگرد علاء الدوله سمنانی و از مشایخ طریقه کبرویه بود. بدین ترتیب سید علی از پیروان طریقه کبرویه بود و بعدها خود شیخ این طریقه شد. از دیگر اساتید او باید از شیخ اخی علی دوستی سمنانی و قطب الدین نیشابوری نام برد.

از جمله شاگردان و مریدان وی که همراه وی بودند می‌توان بهنور الدین جعفر رستابازاری بدخشی ، عبدالله بن شیخ رکن الدین شیرازی ، برهان الدین بن عبدالصمد ، قوام الدین بدخشی ، علاء الدین حصاری ، باباکاء شیرازی ، شمس الدین بدخشی ، محمد طالقانی  و محمد سرای ایستی اشاره کرد.

آثار متعددی از میر سید علی به جای مانده که در باب موضوعات گوناگون عرفانی، اعتقادی و ادبی نگاشته شده است. بیشتر آثار وی به زبان فارسی است و چند رساله به زبان عربی دارد. جز ذخیره الملوک بیشتر آثار سید علی همدانی، رساله‌های کوتاه است.

از رساله های فارسی این عارف و دانشمند بزرگ ذخیره‌الملوک؛ که مفصل‌ترین و مشهورترین اثر او و سیاستنامه‌ای است که بیشتر مطالب آن ترجمه احیاء علوم دین غزالی است ، مرآة التائبین؛ در موضوع توبه ، سیر الطالبین؛ در آداب سلوک عرفانی ،رساله اعتقادیه؛ در معرفت خدا، مشارب الاذواق؛ شرح قصیده میمیه ابن فارض ، رساله ده قاعده؛ راه‌های رسیدن به خدا ،رساله منامیه؛ در کیفیت خیال و مراتب خواب و رویا ،رساله حل مشکل؛ در موضوع عرفانی ،واردات امیریه؛ مناجات و کلمات قصار،رساله درویشیه؛ در ضرورت سرسپردن به پیر در طریقت عرفانی ، رساله فتوتیه؛ در شرح فتوت ، رساله ذکریه؛ در تفسیر اذکار، رساله عقل؛ در معنا و فضیلت و مراتب عقل ، رساله فقریه؛ درباره اولیا و احوال آنان ،اسرار وحی؛ مکالمات پیامبر با خدا در شب معراج ،چهل حدیث؛رساله چهل مقام صوفیه؛رساله حقیقت ایمان؛ مطالب عرفانی و خداشناسی ،رساله‌ موچلکه؛ در توضیح این حدیث که ما من حرف من القرآن الا و له ستون الف فهم ،رساله حق الیقین؛ تفسیر آیه لله ملک السماوات و الارض،نوریه؛ در آداب عرفانی ،رساله تلقینیه؛ درباره تزکیه نفس ،رساله همدانیه؛ توضیح مسائل عرفانی ، رساله بهرامشاهیه؛ نصیحت بهرام بدخشانی ،رساله عقبات؛ حقیقت ایمان ،وجودیه؛ درباره وجود مطلق ، چهل اسرار یا غزلیات؛ شامل مجموعه‌ای از غزلیات سید  و منهاج العارفین؛ پند نامه نام برد.

 وی رساله های عربی بسیاری را از خود به جای گذشته که مهمترین آنها اسرار النقطه؛ اسرار حروف،رساله در باب علما دین؛ درباره اقسام علما که اصحاب حدیث، فقها و صوفیه‌اند،رساله صفه الفقراء؛ در شرح فقر ،اربعین امیریه؛ چهل حدیث ،ذکریه عربیه؛ فضیلت ذکر،رساله انسان الکامل؛ مباحثی در وحدت وجود ،اورادیه؛ در بیان فضیلت و لزوم اوراد و اذکار،الموده فی القربی؛ احادیث پیامبر درباره فضیلت اهل بیت و حل الفصوص؛ در شرح فصوص الحکم اشاره کرد.

مقبره میر سید علی همدانی در تاجیکستان

سید علی همدانی به سال ۷۸۶قمری در حالی که از کشمیر خارج شده بود و راهی ترکستان بود در پاخلی بدورد حیات گفت. بعد از مرگش مریدانش،‌ پیکرش را به ختلان برده و در آنجا به خاک سپردند.

زیارتگاه‌های مختلفی منسوب به سید علی همدانی در شهرهای مختلف وجود دارد، مقبره وی امروزه در کشور تاجیکستان در شهر کولاب قرار دارد. بنای مقبره در مجموعه‌ای فرهنگی در باغی قرار گرفته که تعدادی از فرزندان و نوادگانش نیز در دفن شده‌اند و زیارتگاه تعداد زیادی از مردم تاجیکستان است. این مجموعه شامل کتابخانه‌ای با کتاب‌های خطی قدیمی از آثار میر سید علی است.

در شهر سرینگر کشمیر نیز خانقاه معلا که محل اقامت وی بوده امروزه نیز همچنان زیارتگاه مسلمانان و پیروان طریقت‌های عرفانی است.

زادگاه میر سید علی همدانی میزبان همایش بین المللی این دانشمند بزرگ

به پیشنهاد ایران و تاجیکستان و به مناسبت هفتصدمین سالگرد تولد میر سید علی همدانی، نام وی در تقویم مشاهیر سال ۲۰۱۴-۲۰۱۵ یونسکو ثبت شده است. به همین مناسبت مراسم بزرگداشتی با همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و کمیسیون ملی یونسکو و همکاری نهادهای فرهنگی دیگر، در سوم آبان ۱۳۹۳ در موزه ملی ایران برگزار شد.

در روزهای نوزدهم و بیستم آبان هم امسال  نخستین همایش بین المللی میر سید علی همدانی در شهر همدان با همکاری استانداری و مراکز علمی و پژوهشی متعدد در همدان برگزار می شود.

انتهای پیام/گ