درگز که تا تهران ۱۱۵۰ و تا مشهد ۲۵۵ کیلومتر فاصله دارد از شمال به مرز ایران و ترکمنستان از مشرق و جنوب شرقی به مشهد از جنوب به چناران و از مغرب به قوچان محدود و مختصات آن ۳۷ درجه و ۳۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۹ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی است.


از اماکن دیدنی این شهر می‌توان به آب گرم الله‌اکبر و پارک ملی تندوره اشاره کرد. شهر درگز، شهری با سابقه درخشان تاریخی، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می‌کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته‌اند.


شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده، در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می‌رسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش می‌رسد، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می‌باشد .»

شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می‌شده است.

ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ هـ. ش / ۱۸۸۲ م، کنارة آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید.

درباره نامگذاری این شهرستان، تا کنون داوری‌های گوناگونی داده شده است. شماری گفته‌اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته، به «دره گز» سرشناس شده است، که این نامگذاری درست نیست.

داوری درست تر، از سده ۳ پ. م، یعنی زمان اشکانیان است. پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند، اشک اول (ارشاک) در ضمن نبرد کشته شد، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد، در پارتیای اصلی بنیاد گذارد.

آپاوارتاکن، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته‌اند، به ناحیه شمال پارت گفته می‌شود. پیرنیا بر پایه نوشته‌های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اتک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته است.
 
بنابراین نواحی درگز، بجنورد، اسفراین، قوچان، شیروان و کلات در قلمرو پارت اصلی قرار داشته است.

ایزیدورخاراکسی که در سده ۳ پ. م می‌زیست، محل شهر دارا را در شمال پارت تعیین کرده و به آن «آپاوارتانن» گفته‌اند. ژوستن (سده ۲ پ. م) محل این شهر را در دامنه کوه زاپاتنن و پلین، دانشمند رومی (سده ۱ پ. م) در دامنه کوه آپاوارتن دانسته‌اند. ژوستن، آپاروارتن، کوه ابیورد که در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد می‌گفتند، دانسته است.
 
دائرةالمعارف اسلامی، ابیورد را سرزمین نیاکان اشکانی و محل شهر دارا را در آن جا تعیین کرده است. بنابراین بایستی شهر «دارا» در دامنه کوههای درگز قرار داشته باشد.

از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر، دارا، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را «داراگرد» نهاده‌اند.

«گرد» در روزگار کهن، به معنای شهر بوده، واژگان سیاوش گرد، پیروزگرد، بروگرد (بروجرد)، بیژن گرد، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است. در روزگار ساسانیان تغییرات زیادی در حد و حدود شهرهای این منطقه صورت می‌گیرد و ابیورد که شامل منطقه وسیعی بوده و تا دامنه کوههای درگز گسترده بوده است، مرکزیت پیدا می‌کند.
 
حاکم ابیورد را «بهمنه» می‌نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد. پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاههای مهم مسلمانان قرار گرفت.

بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده‌اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده است، در اواخر قرن اول هجری قمری سکه ضرب شده است. حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است.

این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه‌های حاصلخیز خراسان قرار گرفته است، بنابر موقعیت طبیعی و نظامی از دیر باز محل کشمکش‌ها و زد و خوردهای اقوام مختلف بوده است.

با سقوط سامانیان دفاع ولایات شمالی ایران در برابر حملات چادرنشین‌ها به سستی گرائید و هجوم صحرا نشینان آسیای مرکزی به خراسان فزونی گرفت.
 
به روزگار سلطان محمود غزنوی ترکمانان (غزان) به منطقه نسا و ابیورد و درگز هجوم آوردند و در این شهرها سکنی گزیدند و ترکی شدن این نواحی آغاز گردید.

محققان محلی دوران سلجوقیان و اوایل خوارزمشاهیان را دوره شکوفایی خاوران (ابیورد را از قرن ۴ به بعد خاوران می‌گفتند) نامیده‌اند، شیخ محمد شهرستانی، انوری ابیوردی، اسعد مهنه یی و … از این سرزمین برخاستند.

به همت اینان خاوران یکی از مراکز علمی شد. به روزگار چنگیز، پسرش «تولی» ابیورد را تصرف کرد و به نهب و تاراج اهالی پرداخت و آن شهر زیبا را که در آن عالمی از عمارات موج می‌زد با خاک یکسان نمود و اکثر مردم را از دم تیغ گذراند.

البته ابیورد در نهضتهای شیعه که در اواخر دوران بنی امیه در سراسر خراسان صورت گرفته بود سهمی بزرگ داشته است و نیز در قیامهای علیه حکام عباسی در قرن سوم هجری شرکت جستند.

در زمان خلافت هارون ۱۸۵ ق. شخصی به نام ابوالخسیب بر ضد عباسیان و عامل آنان در خراسان قیام کرد و بر ابیورد تسلط پیدا کرد.

این شهر با این همه عظمت و زرگی پس از هجوم مغولان و بعد از او تیمور ورونق خود را از دست داد و از اواخر قرن هشتم که شهرها و آبادیهای این منطقه مورد تجاوز و اشغال ازبکان قرار گرفت دوران قدرت آن شروع گردید.
 
در اوایل عصر افشاری ساختن مسجد بزرگی در مولود آبادو برخی ساختمانها در شهر نشانی از گسترش و رونق درگز می‌باشد، ولی ویرانی‌هایی که ناشی از تهاجمات اقوام همسایه بود، همراه با عدم توجه حکومت مرکزی وخصوصاً جدایی قسمت آباد و تاریخی آن (با ۹ هزار خانوار جمعیت و ۲۴ شهرک و روستا) که نام ابیورد را نیز با خود دارد، توانائی‌های این شهر را به فراموشی سپرد. اکنون اندک آثار به جا مانده در شهر درگز مربوط به حاشیه باز یکی از دامنه کوههای هزار مسجد (درگز فعلی) می‌باشد.

در حالیکه آثار تاریخی بی نظیری از دوره اشکانیان و دوران اسلامی در آن سوی مرزها قرارگرفته است.
 
درگز کنونی در سال ۱۳۲۹ تشکیل شد. شهرستان درگز در سال ۱۳۳۵ ضمیمه شهرستان قوچان گردید و مجدداً در سال ۱۳۳۹ به شهرستان درگز تبدیل شد.


درگز که تا تهران 1150 و تا مشهد 255 کيلومتر فاصله دارد از شمال به مرز ايران و ترکمنستان از مشرق و جنوب شرقي به مشهد از جنوب به چناران و از مغرب به قوچان محدود و مختصات آن 37 درجه و 36 دقيقه عرض شمالي و 59 درجه و 6 دقيقه طول شرقي است. از اماکن ديدني اين شهر مي‌توان به آب گرم الله‌اکبر و پارک ملي تندوره اشاره کرد.

تاريخچه:

شهر درگز، شهري با سابقه درخشان تاريخي، شهري که قبلاً به نام ابيورد معروف بوده و در تاريخ فکر و تمدن اسلامي به تعدادي از انديشمندان و بزرگان برخورد مي‌کنيم که عنوان ابيوردي را با خود داشته‌اند.

شهري که خاوران نام داشته و از مناطق باستاني پارتهاي قديم در خراسان بوده ،در 3 کيلومتري همين شهر آثار و بقايايي موجود است که به پنج هزار سال قبل از ميلاد مي‌رسد، يعني سابقه شهرنشيني و مدني درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پيش مي‌رسد، يعني درگز وارث يک تمدن هفت هزار ساله مي‌باشد.


بنديان درگز:

يکي از آثار تاريخی شهرستان درگز می‌باشد که در سال 1369 به دنبال خاکبرداری و تسطيح زمين‌های زراعی شناخته شد و مقدمات کاوش منطقه از سال 1373 آغاز شد. اين اثر تاريخی از بناهای دوره ساسانی محسوب می‌شود که در 2 کيلومتری شمال غرب شهرستان در کنار رودخانه درونگر واقع شده‌است وبه سبب آب بندی که در اين ناحيه قرار داشته به بنديان معروف است.


در نخستين فصل کاوش تالاری به ابعاد 8×10 متر خاکبرداری شد .که به احتمال زياد دارای سقفی چوبی و مسطح بوده و برفراز ستون‌ها قرار داشته‌ است.

جالب‌ترين قسمت تالار تصاويری است که به صورت گچبری دورتا دور اين تالار نقش شده است وکتيبه‌هايی به خط پهلوی نيز کشف گرديده‌است.

اين نقش‌ها وتصويرها موضوعات متعددی را بازگو می‌کنند از جمله شکار، جنگ، صحنه‌های مذهبی وتفويض قدرت که در همه آنها روح اعتقادی وايرانی متجلی است. آتشدان گچی زيبايی در مقابل تالار به آتشکده قرار دارد.

تپه خاخيان:

که در حدود 7کيلومتری غرب شهر درگز در کنار جاده درگز – نوخندان قرار گرفته سفالهايی مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد در آن واقع است.

اين تپه دارای 8متر ارتفاع و53 متر طول و37متر عرض می‌باشد.

تپه صاحبجان:

که در قسمت شمال غربي شهر درگز واقع است وساختمان تپه از بناهاي قبل از اشکاني مي‌باشد که در دوره ساساني متروک شده‌است.

خشت‌هايی که در آن بکار رفته 45×45 سانتي متر می‌باشد و13 سانتي متر قطر دارند. اين تپه از سمت شمال با بقعه سيد(قدمگاه)همجوار است. تپه دارای 15متر ارتفاع و51 متر طول طول و37 متر عرض دارد.

تپه غازان بيک:

که در روستايي به همين نام در کنار جاده به فاصله نيم کيلومتري راه شمسي خان به درگز قراردارد که حدود 700 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.

قبرستان شمسی خان متعلق به اقوامی است که در تپه غازان سکونت داشتند ومربوط به دوره پارتی وساسانی است. دخمه‌های موجود در غازان بيک احتمال اينکه قوم ماد در اين منطقه نيز بوده تقويت می‌کند زيرا مادها دخمه نشين بوده‌اند.

نوروز تپه:

در جنوب شهر درگز در بخش چاپشلو در کنار آبادی ينگه قلعه قرار گرفته اين تپه که در کناره جنوبی جاده آسفالته درگز به چاپشلو قرار دارد متعلق به قرون 3و4 هجری قمری می‌باشد.

تپه يوخار قلعه:

اين تپه در 12 کيلومتری غرب شهر درگز قرار گرفته که تا اواخر دوره ساسانی وحتی در دوره اسلامی آباد ومسکونی بوده‌است. اين تپه متعلق به هزاره پنجم قبل از ميلاد بوده‌است.

سفال‌های منقوش ما قبل تاريخی آن از هزاره پنجم قبل از ميلاد شروع شده و تا اواخر دوره ساسانی واسلامی از تپه استفاده مي‌شده‌ است.

تپه يوخار قلعه دارای قسمت‌های مختلفی است که در جبهه‌های غربي آن بيشتر آثار سکونت‌های ما قبل تاريخ ودر شرق آن دوره‌های تاريخی ودر بالای آن آثار دوره اسلامی مشاهده می‌شود .اين تپه‌ها در حاشيه آبادی قره قوينلو واقع شده‌است.

يارم تپه:

اين تپه شامل آثار اولين سکونت اقوام دوره ما قبل تاريخ وروزگار باستان در دشت است وظاهرا اين اقوام از هزاره پنجم قبل از ميلاد در اين محل ساکن شده ومدارج ترقي را تا اواخر دوره ساساني در اين جلگه پيموده‌اند .


يارم تپه به علت سکونت‌هاي مداوم شکل مرتب ومنظمي را ندارد.تمدن يارم تپه را مي‌توان معرف تمدن شمال شرقي ايران که تاکنون مطالعه گسترده‌اي درمورد آن نشده‌است. برخي از نقوش برروي سفال‌ها منحصر به فرد بوده وداراي خصوصيات ومشخصات محلي مي‌باشد اين تپه تاريخي در حدود 500 متري غرب بنديان ودر مجاورت رود درونگر قراردارد.

امامزاده محمد ديباج:

از امامزاده‌هاي اين شهرستان امامزاده محمد ديباج که در آبادي شيلگان از توابع بخش لطف آباد درگز ودر کنار مرز ايران وترکمنستان مقبره‌اي به نام امامزاده محمد وجود دارد . محمد فرزند امام جعفر صادق ملقب به ابوجعفر که در سال 144 ه ق در مدينه چشم به جهان گشود.

تبار مادرش خديجه به امام حسين (ع) مي‌رسد وچون کسي بود که بنا به درخواست وتاييد مردم حجاز به حکومت نشست .اورا اميرالمومنين ناميدند .وبه سبب زيبايي اندام وچهره به او لقب ديباج دادند.

محمد درجرجان درگذشت ومامون براي او نماز خواند اين واقعه در سال 203 ه.ق اتفاق افتاد.

قدمگاه:

در قسمت شمال غربي شهر درگز مقابل تپه باستاني صاحبجان بقعه ووآرامگاه سيد ابراهيم فرزند سيدمحمد که از سادات وصالحان قرارگرفته.


در بازديدي که از محل انجام شده تنها سنگ قبري سيماني ملاحظه گرديده که برروي آن نوشته شده بود «آرامگاه سيد ابراهيم ولد سيد محمد» وهمچنين تصوير يک شانه برروي سنگ حک گرديده بود .بنا به اعتقادات اهالي منطقه اتاقي گنبدي شکل به مساحت تقريبي 8×6متر مربع وبر کنار جاده درگز به ارتيان قرارگرفته که امروز متصل به شهر درگز گرديده‌است.

زيارتگاه سيد قاضي سلطان:

در شمال غربي شهر درگز در دو کيلومتري غرب آبادي ارتيان نزديک آبادي خاخيان بقعه‌اي ديده مي‌شود که در وضع فعلي سرتاسر بنا را تالاري تشکيل مي‌دهد که پشت تالار دو اتاق قرار گرفته‌است.

اتاق اول پيش بقعه واتاق دوم خود مزار مي‌باشد. در غرب وپشت بقعه ساختمان‌هايي است که به نظر مي‌رسد روزي اباد بوده‌اند سنگ قبر اين مزار به نام مير قاضي سلطان است.

بقعه علامه شهرستاني:

در بخش نوخندان يعني حدود 17 کيلومتري شمال غربي شهر درگز وبه فاصله يک کيلو متري غرب ابادي حضرت سلطان بقعه علامه شهرستاني صاحب کتاب الملل والنحل وجود دارد .بناي اين ساختمان که 58 متر طول و37 متر عرض دارد ومتعلق به دوره تيموري مي‌باشد.

امامزاده سيد يوسف:

حدود 10 کيلومتري جنوب غربي درگز در حاشيه شمال غربي آبادي سادات زيارتگاهي وجود دارد که به امامزاده سيد يوسف مشهور است . اين زيارتگاه مورد اقبال اهالي قرارگرفته وسيد يوسف را از صالحان واولياي خدا مي‌دانند که در اکثر موارد حاجاتشان را برآورده مي‌کند. بناي اين ساختمان متعلق به قرن 13و14 هجري مي‌باشد.

زيارتگاه علي بلاغ:

در آبادي جان عزيز وسط کوه علي بلاغ چشمه‌اي جاري است که به آن چشمه علي بلاغ مي‌گويند.


از جاده قوچان به درگز ابتداي منطقه درونگر يعني 80 کيلومتري غرب درگز جاده فرعي شوسه‌اي به سمت زيارتگاه علي بلاغ جاري مي‌شود .

آرامگاه صيد علي خان درگزی:

صيد علي خان درگزی از شعرای معروف متاخر و استاد اديب نيشابوری وملک الشعرای بهار مي‌باشد که از بنيان گزاران مکتب ادبی واجتماعی وسياسی معروف واصحاب سراچه بود. آرامگاه رو به ويرانی شاعر و استاد گرانمايه که به سبک ابنيه دوره قاجار ساخته شده در گورستان قديمی شهر می‌باشد.

غار قزلق:

از نمونه غارهای‌ اين منطقه غاز قزلق يا غار ديو است که در 22 کيلومتري جنوب شرقی درگز بعد از روستای قزلق در نيمه راه ارتفاعات شازی وکانی گاز قرار دارد واز محل‌های اعتقادی و ديدنی درگز است که دارای 3 درب ورودی در کف دره ونيمه‌های بلند می‌باشد.

طول غار حدود يکصد کيلومتر دارای دو دالان می‌باشد. نوع غار از غارهای آهکی است که احتمالا در دوران عصر حجر مورد استفاده انسانی بوده‌ است.

غار شادمينه(شادمهنه):

واقع در 16 کيلومتری غرب درگز در 300 متری علامه شهرستانی که بقايای دژ نظامی مربوط به قرن پنجم ودوره سلجوقی می‌باشد.

موزه حيات وحش:

اين موزه درچهل کيلو متری جنوب غربی شهرستان درگز درپارک ملی تندوره(چهلمير)قرار دارد.

انتهای پیام/ز