شاید در ابتدا بسیاری چنین دردی را ناشی از دیسک کمری بدانند، در حالی که این درد ناشی از یک بیماری التهابی در ستون مهره‌هاست که از اختلال عملکرد مفاصل بین‌مهره‌ای پشتی یا «فاست» ناشی می‌شود. این بیماری که سندرم مفاصل فاست نام دارد با ایجاد درد و محدودیت حرکتی در ستون مهره‌ها بروز می‌کند.

دکتر پرهام پارسانژاد، فیزیوتراپیست در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به این که هرگونه اشکال در حرکات مفاصل فاست عملکرد طبیعی دیسک‌های بین‌مهره‌ای را نیز مختل می‌کند، می‌گوید: مفاصل فاست به صورت جفت و در راست و چپ قسمت پشتی ستون فقرات واقع شده‌اند و حرکات مهره‌ها روی هم از طریق این مفاصل صورت می‌گیرد. این مفاصل از سطوح مفصلی مهره‌های بالا و پایین، کپسول و غضروف مفصلی و مایع داخل مفصلی تشکیل شده‌اند و اختلال عملکردشان یکی از شایع‌ترین علل دردهای ستون فقرات کمری، پشتی و گردنی است.

عضو هیات مدیره انجمن فیزیوتراپی استان تهران می‌افزاید: هر عاملی که حرکت این مفاصل را دچار اختلال کند باعث محدودیت این مفاصل و ایجاد درد در این ناحیه می‌شود. قفل‌شدن مفاصل فاست، التهاب و تورم در این مفاصل، ساییدگی غضروف مفصلی و آرتروز این مفاصل، کوتاهی و چسبندگی کپسول بین مفصلی و اسپاسم و گرفتگی عضلات در این ناحیه از علل مهم محدودیت این مفاصل و ایجاد درد است.

از لق شدن تا قفل‌شدن مفاصل بین‌مهره‌ای

گاهی لق شدن و تحرک بیش از حد مفاصل بین‌مهره‌ای کمر با ایجاد درد شدید در این ناحیه همراه می‌شود.

دکتر پرهام با بیان این مطلب می‌افزاید: شکستگی، دررفتگی و کشیدگی رباط‌ها یا بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی می‌تواند به لق شدن مفاصل بین‌مهره‌ای کمر منجر شود. از سوی دیگر، حرکات و چرخش‌های ناگهانی و غیرمنتظره مانند ندیدن چاله در مسیر راه رفتن و کنترل عضلانی نامناسب، بخصوص زمانی که بیمار سابقه مشکل در این ناحیه را داشته باشد یا عضلاتش در این قسمت ستون فقرات ضعیف باشد، سبب قفل‌شدن این مفاصل می‌شود.

این فیزیوتراپیست تاکید می‌کند: درد ناشی از قفل‌شدن مفاصل فاست گردن در ناحیه گردن، شانه و بالای بازو نیز احساس می‌شود. در حالی که درد فاست‌های کمر علاوه بر کمر ممکن است در باسن و ران‌ها احساس شود که ممکن است با دردهای ناشی از بیرون‌زدگی دیسک و سیاتیک اشتباه گرفته شود. قفل‌شدگی فاست‌ها سبب سخت‌شدن حرکت ستون فقرات می‌شود و اگر مثلا این مفاصل در حالت خم‌شدن مهره به جلو قفل شده باشند، صاف‌شدن به سمت عقب امکان‌پذیر نیست.

تشخیص درست و درمان سندرم مفاصل کمر

به گفته دکتر پرهام، متخصصان فیزیوتراپیست می‌توانند با لمس یکایک مفاصل بین‌مهره‌ای کمر و معاینه حرکات آنها، موضع درگیر را پیدا کرده و دریابند در کدام‌یک قفل‌شدگی، خشکی یا لقی وجود دارد. از طریق انجام رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی نیز می‌توان التهاب مفصلی و شکستگی در این مفاصل را نشان داد، اما این روش‌های تشخیصی قادر به نشان دادن قفل‌شدگی مفصل نیستند.

وی با تاکید بر این که پس از تشخیص قفل‌شدگی فاست‌ها، فیزیوتراپیست بسادگی می‌تواند آنها را درمان کند، توضیح می‌دهد: این کار با تکنیک‌های دستی ساده، سریع و بدون درد قابل انجام است.

سپس برای تقویت عضلات و بازگرداندن حرکات طبیعی، تمرین‌های لازم به بیمار آموزش داده می‌شود تا این قفل‌شدن دوباره بیمار را گرفتار نکند. از دیگر تکنیک‌های مؤثری که متخصصان فیزیوتراپیست برای کاهش درد و اسپاسم ناشی از این آسیب‌ها به کار می‌گیرند سوزن زدن خشک است که ممکن است همراه با تحرکات الکتریکی اعمال شود.

این متخصص فیزیوتراپی تاکید می‌کند: اگر فاست‌ها قفل نبوده و برعکس لق و حرکت بیش از حد داشته باشند و این حرکت بیش از اندازه به ساختارهای اطراف ستون فقرات فشار آورده و باعث درد آن نواحی شود، فیزیوتراپیست برای درمان به سراغ تکنیک‌های ثبات‌دهنده و آموزش تمرینات ثباتی و کنترل عضلانی می‌رود که درمان این آسیب زمان بیشتری نیاز دارد. در چنین شرایطی باید قدرت عضلات ثبات‌دهنده و کنترل عضلانی به مرور به حالت طبیعی بازگردد و بیمار نیز به طور مرتب، طبق دستور فیزیوتراپیست تمریناتش را در منزل انجام دهد.