در حال حاضر 3 میلیون زوج ناباروند و بیش از 11 میلیون جوان بدون آنکه ازدواج کنند و فرصتی برای فرزند‌آوری داشته باشند، رفته‌رفته از چرخه باروری خارج می‌شوند. از دست رفتن فرصت پدر و مادر شدن 17 میلیون نفر از جمعیت کشور با عنایت به نرخ باروری 7/1 در کشور، مهم‌ترین تهدیدی است که تمام ارکان جامعه ایران را تحت‌تأثیر خود قرار خواهد داد.

هرچند بنا به تأکید مدیر کل دفتر سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت بهترین سن برای مادر شدن زنان سنین بین 20 تا 30 سالگی است اما در حال حاضر با بالا رفتن سن ازدواج فرصت طلایی باروری بیش از 11 میلیون جوان در سن ازدواج در حال از دست رفتن است، آن هم در شرایطی که کشورمان دیگر جوان نیست و هرم سنی جامعه رو به پیری می‌رود.

این تهدید هنگامی جدی‌تر مطرح می‌شود که با نگاهی به آمار و ارقام مرتبط با رشد جمعیت، پیری و ازدواج می‌توان دریافت برای مواجهه با بحران جمعیت و همچنین افزایش دو، سه برابری تعداد سالمندان جامعه فرصت چندانی نداریم.

دو دهه فرصت برای مواجهه با افزایش 2 ، 3 برابری سالمندان

از سوی دیگر بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385، ایران با از دست دادن جمعیت کمتر از 15 سال خود و کاهش آن به میزان 2/25 درصد دیگر مانند گذشته کشوری جوان به شمار نمی‌رود بلکه با افزایش جمعیت بالای 65سال، از این پس شاهد روند سالمندی و سالخوردگی جمعیت خواهیم بود. در حال حاضر 6میلیون و 159 هزار و 676 نفر از افراد جامعه را سالمندان تشکیل می‌دهند که از این تعداد 3 میلیون و 790 هزار و 566 نفر مرد هستند یعنی 44/50 درصد. همچنین 3 میلیون و 700 هزار و 24 نفر آمار زنان سالمند است که این گروه نیز 56/49 درصد سالمندان را شامل می‌شود اما سرعت رشد جمعیت سالمندان در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد اگر افزایش جمعیت سالمندی در کشورهای پیشرفته طی 100 تا 200سال اتفاق افتاده است، در کشور ما این سیر طی 30تا40 سال رخ می‌دهد. بنابراین ایران تنها 25سال فرصت دارد که برای مواجهه با جمعیت دو تا سه برابری سالمندان تدبیری بیندیشد. روی دیگر این ماجرا اما آمار ناخوشایند ازدواج و باروری در کشور است که در کنار معضل پیری جمعیت جامعه را با چالشی جدی مواجه می‌سازد.

افزایش سن ازدواج نسبت به سال‌های قبل دو برابر شده است

اگرچه به گفته محمد میرزایی، رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران بیش از 70 درصد جمعیت کشور بین 15 تا 64 سال قرار دارند و نزدیک به یک سوم جمعیت نیز افراد 25 تا 40 ساله هستند اما از این تعداد تقریباً نیمی هنوز ازدواج نکرده‌اند و با عنایت به آمار و ارقام طلاق‌هایی که در سال‌های نخست زندگی اتفاق می‌افتد می‌توان نتیجه گرفت درصد بالایی از افراد جامعه نمی‌توانند در افزایش جمعیت کشور نقش‌آفرینی کنند.  به گفته مدیر کل دفتر اطلاعات آمار و مهاجرت سازمان ثبت احوال نیز افزایش سن ازدواج نسبت به سال‌های قبل دو برابر شده و در حال حاضر افزایش میانگین سن ازدواج برای مردان به بالای 35 سال و برای زنان به بیش از 30 سال رسیده است.

محزون اظهار می‌افزاید: افزایش سن ازدواج در مردان از 7/6 درصد در سال 84 به 8/8 درصد در سال 93 رسیده است و همچنین این افزایش برای زنان از 3/6 در سال 84 به 2/11 در سال جاری افزایش پیدا کرده است.  بنا به اظهار وی، سن متعارف ازدواج مردان در کشور 20 تا 34 سال است به طوری‌که در حال حاضر 86 درصد ازدواج مردان در این گروه سنی انجام می‌شود و همچنین سن متعارف ازدواج زنان نیز 15 تا 29 سالگی است و 85 درصد ازدواج‌ها در این سن به ثبت رسیده است.

چندین سال از بهترین سن بارداری عقبیم

تفسیر آمار و ارقام محزون از منظر باروری و جمعیت‌شناسی اما از خود آمار هم تأمل برانگیزتر است.

محمد اسماعیل مطلق مدیر کل دفتر سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت با بیان این مطلب که 11 میلیون جوان در آستانه ازدواج در کشور وجود دارد، می‌گوید: بخش قابل توجهی از این افراد در حال از دست دادن سن مناسب ازدواج خود هستند. همچنین فاصله بین ازدواج و بارداری در بین بسیاری از جوانان ازدواج کرده، بسیار طولانی و حداقل سه سال است در صورتی که این بارداری باید بلافاصله یا در فاصله کمتری اتفاق بیفتد. بنا به تأکید وی بهترین سن بارداری 20 تا 30 سال است، این در حالی است که سن ازدواج بالا رفته است. به عنوان مثال سن ازدواج به طور میانگین به 27 سال رسیده است و به این معنی است که هفت سال از بهترین سن بارداری عقب هستیم.

بیمه ناباروری نصفه و نیمه است

مدیر کل دفتر سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت با بیان اینکه 3 میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد، می‌افزاید: خوشبختانه با اجرای طرح تحول نظام سلامت بیش از 80 درصد داروهای این زوجین تحت پوشش بیمه قرار گرفتند که امیدوارم با پایداری این طرح، پوشش بیمه‌ای کامل شود.  با وجود این بیشترین هزینه‌های درمان ناباروری در کشورمان به درمان مربوط می‌شود و بنا به تأکید پزشکان متخصص این حوزه هنوز تغییرات مهمی را در حوزه هزینه‌های درمان ناباروری شاهد نبوده‌ایم. دکتر ناهید لر زاده، متخصص زنان و فلوشیب نازایی درباره بیمه داروها به «جوان»‌ می‌گوید: در حال حاضر یک مقداری از داروهای ناباروری تحت پوشش بیمه‌ها درآمده است در حالی که بیمارانی که وارد درمان‌هایی نظیر ‌ای‌وی‌اف می‌شوند، هزینه‌های دارویی بالایی دارند و اگر پوشش کامل‌تری از طرف بیمه صورت بگیرد می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد. به گفته این متخصص داروهای یک دوره درمان ناباروری چیزی حدود 2 میلیون هزینه دارد و خیلی وقت‌ها هم با یک‌بار درمان بیمار جواب نمی‌گیرد و خیلی از زوج‌های نابارور به دلیل ناتوانی از پرداخت هزینه دارو دیگر مراجعه نمی‌کنند. به گفته وی لازم است تا هم پوشش دارویی کامل‌تر و هم برخی از اعمال جراحی که برای انتقال جنین صورت می‌گیرد تحت پوشش بیمه قرار گیرد تا افراد بیشتری مراجعه ‌کنند و احتمال موفقیت و فرزند آوری آنها هم بیشتر شود.