احداث سدهاي مختلف در استان كردستان يكي از برنامه هاي دولت هاي نهم و دهم بود و به همين دليل هم اكنون عمليات اجرايي بيش از 10 صد در اين استان در دست اجراست كه متاسفانه به دليل بي توجهي مديران و مسئولان ميزان خسارت هاي اين فعاليت ها به دو بخش محيط زيست و ميراث فرهنگي تا حدود زيادي نگران كننده است.

جداي از خسارت هاي وارده از سدهاي احداث شده در استان كردستان به دو بخش محيط زيست و ميراث فرهنگي، متاسفانه بهره برداري از منابع آبي ايجاد شده به مردم كردستان نمي رسد به گونه اي كه از حدود هفت سد احداث شده در كردستان تنها منابع آبي يكي از اين سدها به مردم استان مي رسد و بهره برداران سدهاي احداث شده در كردستان ساير استان هاي اطراف هستند.

احداث سد تالوار در بيجار نيز داستاني اين چنين دارد به گونه اي كه بالغ بر 80 درصد از منابع آبي اين سد به استان زنجان مي رسد و نكته نگران كننده تر در اين حوزه، دفن تپه هاي تاريخي با آبگيري اين سد است كه به همين دليل مردم، رسانه ها و دوست داران ميراث فرهنگي دست به كار شده تا از اين فاجعه جلوگيري كنند.

شهرستان بیجار با قدمت شش هزار ساله دارای آثار تاریخی، جاذبه های دیدنی و سنتی فراوانی است این شهرستان به دلیل ارتفاعی که از سطح دریا دارد به بام ایران شهرت دارد. شهری که با قامت رعنای خود بر بلندای بام ایران ایستاده و تاریخ ایران زمین و تمدن بزرگ آن را به یدک می کشد.

در شهرستان بیجار آثار تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی وجود دارد که کشف آن گواه تمدن پیشرفته در این شهرستان است.

قلعه تاریخی قمچقای، پل تاریخی صلوات آباد، بنای سنگی اوچ گنبد، مسجد تاریخی خسروآباد، تیمچه حاج شهباز خان، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره صفویه، تپه نجف آباد، آثارسد خاکی جعفر آباد نمونه کوچکی از تاریخ گسترده مردم بام ایران است.

توسعه شهر نشینی و تامین نیاز های اساسی مردم از جمله آب همواره مورد اهمیت بوده اما نباید این توسعه به قیمت قربانی کردن تاریخ یک شهر و هویت آن تمام شود.

نمونه کوچکی از این امر مهم آبگیری سد تالوار است که با آغاز آبگیری در آن آثار تاریخی و تمدن فرهنگی بام ایران در زیر لایه های آب مدفون خواهد شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بیجار به کاوش های صورت گرفته در این منطقه اشاره کرد و بیان داشت: تا کنون دو فاز کاوش بر روی یکی از آثار انجام شده است و قدمت آن به هزاره ششم قبل از میلاد رسیده و با توجه به اینکه فعلا به خاک بکر نرسیده است شاید زیر این لایه‌هایی که تاکنون رسیده‌ایم لایه‌های قدیمی‌تری نز وجود باشد.

ابراهیم الیاسوند با تاکید بر لزوم تامین اعتبار به منظور نجات‌بخشی این آثار ادامه داد: با توجه به اینکه آبگیری سد آغاز شده است و حتی یکی از روستاها به نام رضاآباد زیر آب رفته است، تلاش میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند از زیر آب رفتن آثار باستانی جلوگیری کند و کمک سایر دستگاه‌ها همچون فرمانداری، استانداری و نمایندگان مردم استان به ویژه نماینده بیجار در مجلس را می‌طلبد تا بتوانیم اعتبار این پروژه را تامین و برای آثاری که قرار است زیر آب بروند، عملیات نجات‌بخشی را انجام دهیم.

وی تاکید کرد: با آبگیری سد مجموعا 22 اثر تاریخی زیر آب خواهد رفت که در این مجموعه تعداد زیادی آثار شاخص وجود دارد یعنی نسبت به دیگر آثار از نظر علمی اهمیت بسیار بیشتری دارد و به همين دليل بايد در اين حوزه با حساسيت بيشتري مسائل را دنبال و پيگيري كرد.

وی با بیان اینکه طبق برنامه‌ریزی که خود شركت آب منطقه‌ای استان زنجان انجام داده است، 22 اثر تاریخی با اتمام آبگیری سد زیر آب خواهد رفت، بيان کرد: میان این 22 اثر تاریخی 11 اثر شاخص و مهم یعنی قابل حفاظت و ثبت نیز وجود دارد كه متاسفانه تاكنون اقدامي عملي براي نجات آنها صورت نگرفته است.

رئیس اداره میراث فرهنگی بیجار در بخش دیگری از سخنان خود به فرهنگ دالما و ضخامت شش متری لایه‌ها و قدمت آن اشاره کرد و بیان داشت: تاکنون هیچ آثاری با قدمت بیشتری از فرهنگ دالما در باستان‌شناسی کشف نشده است اما آثار کشف شده کنونی 10 متر ضخامت دارند یعنی چهار متر بیشتر از فرهنگ دالما که با قدمت‌ترین آثار باستانی است، كه تاكنون كشف شده است.

وي عنوان كرد: یکی از نقاط جالب توجه این اثر این است که همزمان با آسیای صغیر (ترکیه کنونی)، بین‌النهرین (عراق کنونی) و مرکز کشور، ارتباط داشته که بسیار جالب توجه است.

الیاسوند همچنین به عدم اختصاص اعتبار کافی برای نجات آثار باستانی این شهرستان اشاره کرد و گفت: اعتباری که شركت آب منطقه‌ای زنجان به عنوان مجری این پروژه برای نجات‌بخشی در نظر گرفته است کافی نیست واین مشکل مهمی است که باید برای رفع آن چاره اندیشی شود.

وی تاکید کرد: این اعتبار به حساب مستقیم سازمان پژوهشکده باستان‌شناسی کل کشور واریز شده است و به حساب شهرستان و یا استان برای نجات‌بخشی این آثار مبلغی واریز نشده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی بیجار در پایان یادآور شد: این گزارش مقدماتی است و کاوش تاکنون به اتمام نرسیده و همچنان ادامه دارد و با تأمین اعتبار به اتمام رسیدن کاوش‌ها و تا زمانی که به خاک بکر برسیم نتیجه قطعی به طور کامل ارائه خواهد شد.

در حالي كه هدف اصلي از احداث و بهره برداري از سدهاي مختلف براي توسعه و آباداني است ولي متاسفانه اين روند در كردستان به دليل بي تفاوتي و بي تدبيري هاي مديران و مسئولان به آفتي براي از بين بردن آثار تاريخي و جاذبه هاي زيست محيطي شده است.

بي تدبيري هاي مديران و مسئولان گذشته استان و بي تفاوتي هاي مديران فعلي زنگ خطر جدي براي استان كردستان به شمار مي رود و به همين دليل نيز بخش زيادي از اين خلاء ها با حضور به موقع بخش هاي مردم و رسانه هاي جمعي پر مي شود كه انتظار مي رود حداقل مسئولان كشوري نسبت به اين موضوع با حساسيت بيشتري برخورد داشته باشند.