داخل مترو، اتوبوس، صف انتظار بیمارستان، بانک و... شما دیگر تنها نیستید. حتی در مهمانی‌هایی که همه دور هم جمع هستند افراد با کیلومترها فاصله تنها کنار هم نشسته‌اند. مسن‌ها چیز زیادی از بازی نمی‌دانند و جوان‌ها سر در کار خویش دارند و القصه سکوت بود و سر‌های برافتاده بر گوشی‌های همراه که همیشه همراهشان بود. صاحبان فناوری نیک فهمیدند که نمی‌شود و نمی‌توان با رایانه همه فرصت‌های یک نفر را تصاحب کرد، پس شروع کردند به کوچک کردن فناوری‌های خویش. لپ‌تاپ آمد، تبلت و... و آخر سر همه محتویات داخل یک گوشی جا خوش کرد. از آن همه فرهنگ مهمانی که پر بود از شوخی و غزل و ... رسیدیم به سکوت وگیم آفتابه!

آمار؛ نویدبخش و هشداردهنده

در چند روز اخیر آمارهایی از سوی مسئولان بنیاد ملی درخصوص بازی‌های رایانه‌ای اعلام شد که براساس آن یک‌سوم جمعیت کشور که در گروه سنی بین هفت تا 40 سال قرار دارند از بازی‌های رایانه‌ای استفاده می‌کنند؛ این آمار از سویی یک پیام نویدبخش به تولیدکنندگان بازی‌های رایانه‌ای است و از طرف دیگر نیز زنگ هشداری خواهد بود برای جامعه که سخت مجذوب هیجان و گرافیک رنگین آن شده‌اند. براساس آمار اعلامی از هر سه ایرانی یک نفر از بازی‌های رایانه‌ای استفاده می‌کند و 80 درصد از علاقه‌مندان به این بازی‌ها را رده سنی هشت تا 15 سال تشکیل می‌دهند. بد نیست‌ بدانید میزان سیمکارت‌های ثبت شده در ایران بیش از جمعیت است؛ با وجود این ، این آمارها هیچ اشاره‌ای به میزان بازی‌هایی که با گوشی همراه انجام می‌شود ندارد و با احتساب این موضوع بی‌تردید باید آمار را فراتر از این ببینیم. گزارش منتشر شده از سوی ایسنا نیز حاکی از آن است که روزانه افراد به طور متوسط دو ساعت از وقتشان را به این باز‌ی‌ها سرگرم هستند.

آسیب‌های اجتماعی

پژوهش‌های داخلی و خارجی فراوانی روی آسیب‌های گوشی‌های همراه صورت گرفته است. نتایج پژوهشی جمعی از محققان ایرانی ثابت کرده است سپری کردن اوقات فراغت، پیامک، بلوتوث، گیم و... از دلایل مهم استفاده از این وسیله ارتباطی است. آنها همچنین به ارتباط مستقیم بین میزان استفاده از گوشی همراه و افت تحصیلی در میان دانش‌آموزان پی برده‌اند.

حسین نوری‌نیا، جامعه‌شناس درخصوص آثار فردی و جمعی این گوشی‌ها به جام‌جم می‌گوید: «اکنون گوشی‌های همراه یک تکنولوژی چند منظوره قلمداد می‌شود که می‌توانند انواع نیازها برای سلیقه‌های نسبتا متفاوت و متنوع را پاسخ گویند؛ از این رو، هر کس در هر زمانی از ظن خود یار او می‌شود و وقتی کسی دلبسته امکانات غیرارتباطی و به وجهی تفریحی ـ سرگرمی این یار می‌شود، نه فقط زمان، بلکه فرصت‌های بسیاری را در زندگی اجتماعی خود از دست می‌دهد».

هنگامی که بخش زیادی از ارتباط یک فرد در یک فرآیند مجازی تعریف می‌شود، کاهش اعتماد به نفس او در دنیای واقعی امری اجتناب‌ناپذیر است. این امر اکنون تا جایی پیش رفته است که حتی در مهمانی‌ها و یک گفت‌وگوی دوطرفه فرد به جای سخن رودررو، به دلایل مختلف همچون رودربایستی از پیامک و بلوتوث برای انتقال پیام خود بهره می‌گیرد.

نوری‌نیا با اشاره به استفاده از گوشی‌ همراه در محافل خانوادگی می‌گوید: «برخی افراد فرصت‌های واقعی با هم بودن را فدای اشتغالات مجازی می‌کنند. در صورتی که بخش قابل توجهی از هنجارهای اجتماعی، ارزش‌های پذیرفته شده، پیوندهای فرهنگی و اجتماعی دغدغه‌های مشترک، دریغ‌های ضروری، شیوه‌های همدردی، چگونگی پاسخ به احساسات مشترک در همین جمع‌های خودمانی و خانوادگی شکل می‌گیرد و ما را نسبت به سرنوشت مشترک‌مان حساس می‌کند. بنابراین هنگامی که یک نفر در جمع بیشترین زمان را به سرگرم شدن با گوشی موبایل اختصاص می‌دهد، خود را از تعاملات اجتماعی و آثار مثبت آن دور می‌کند. بعید نیست هنجارشدن این شیوه نزد نوجوانان، آنان را از بخشی از هنجارها و ارزش‌های مقبول اجتماعی که به تعاملات و ارتباطات اجتماعی معنا می‌دهد، دور و در نهایت بیگانه کند.»

سهولت ارتباط با گوشی‌های همراه زمینه‌ساز آثار منفی جدی است که می‌توان به کاهش قدرت حافظه جمعی،کاهش توانایی تعاملات اجتماعی و درونگرایی و بیگانگی اشاره داشت. نوری‌نیا بیگانگی را چنین بیان می‌کند: بیگانگی از خود شامل بی‌هنجاری، بی‌معنایی و بی‌قدرتی است که فرد ناتوان از در جمع بودن به آن دچار می‌شود.

آسیب‌های روانی و جسمی

اعتیاد به بازی‌هایی که با رایانه و گوشی همراه انجام می‌شود، حرف مشترک و زنگ هشدار جدی تمام کارشناسان است. افراد در مجامع و محافل به عرضه اطلاعاتی که در درون گوشی خود ثبت شده دارند، می‌پردازند. شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که اطلاعات متنوع اعم از بازی‌ها، پیام‌های متنی، تصویری، صوتی و... به عنوان نمادی از به رخ کشیدن درآمده است. وابستگی به گوشی همراه و بازی‌های آن برای جوانان به یک «هویت» تبدیل شده است که کارشناسان آن را هویتی «کاذب» می‌خوانند.

«در عین حال میزان افسردگی و اضطراب در میان این کاربران نسبت به کسانی که به اینترنت یا موبایل اعتیاد ندارند، به طور معناداری بیشتر است» این را مسعودی فرید، کارشناس گفته است. اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای منشا استرس است و استرس موجب دردهای بی‌شمار. حتما شما هم شاهد بوده‌اید‌ انگشت برخی‌ها حتی در بستر خواب بر صفحه تاچ می‌لغزد.

و در نهایت می‌رسیم به آسیب‌های جسمانی ناشی از استفاده بی‌رویه از گوشی همراه؛ پژوهش‌ها نشان می‌دهد اشعه موبایل حدود شش دقیقه خواب را به تاخیرمی اندازد. آرتروز نیز از بیماری‌هایی است که به دلیل درست ننشستن هنگام استفاده از تلفن همراه رخ می‌دهد. این پدیده در میان افرادی که با گوشی خود به صورت مداوم بازی می‌کنند شایع‌تر است. اصلا هم فکرش را نکنید که این آسیب‌ها فقط متوجه فرد استفاده‌کننده از تلفن همراه است؛ آسیب این فناوری بلای جان کودکان هم شده است. امواج الکترومغناطیس آن موجب بروز تومور مغزی در این گروه خواهد شد. براساس یافته‌های غیرقابل انکار پزشکی، آسیب شنوایی و بینایی از دیگر پیامدهای استفاده بی‌رویه از این وسیله است.

و دست آخر دور شدن از هنجارها!

نمی‌توان گوشی همراه را از زندگی اجتماعی حذف کرد؛ انجام عملیات بانکی، در دسترس بودن، تسریع و پیشبرد امور، تاثیر بر کاهش ترافیک شهری و... از فواید گوشی‌های همراه است. در کنار اینها، افشا و عمومی کردن دنیای خصوصی، چشم‌وهمچشمی درخصوص داشتن برندها و شماره‌های رند... و مهم‌تر از همه اعتیاد و اتلاف وقت به دلیل بازی‌های متنوع را می‌توان از مضرات بی‌حد آن برشمرد و نکته مهم در این خصوص دور شدن فرد از هنجارهای اجتماعی است.

«‌ اکنون بوضوح می‌‌توان مشاهده کرد بسیاری از نوجوانان ما به جهت اشتغال بسیار زیاد در حوزه ارتباطات مجازی اعم از کامپیوتر و موبایل، تاحدودی از حضور در جمع بویژه در حضور بزرگترها پرهیز کرده و خود را با همان چرخه معیوب دنیای مجازی مشغول می‌کنند. این شرایط فقط به دلیل جذابیت دنیای مجازی نیست، بلکه به جهت دور شدن آنان از هنجارها و ارزش‌های با هم بودن در حضور بزرگ‌ترها بودن و آموختن از تعاملات اجتماعی دنیای واقعی است.» این را نوری‌نیا می‌گوید و در‌نهایت این که گوشی‌ها با این که فواید بسیار دارند، اما توجه به مسائل منفی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به باور مسئول تشعشعات هسته‌ای وزارت بهداشت؛ «استفاده از تلفن همراه در ایران حد و مرز ندارد» لطفا کمی جدی‌تر بیندیشیم.