"گولن" و فراگیری علوم دینی

"گولن" پس از پایان تحصیلات ابتدایی به صورت غیر رسمی نزد پدرش آموزش‌های دینی می‌بیند؛ پدر او از علمای دینی منطقه محسوب می‌شده است و خانه آن‌ها محل رفت و آمد بسیاری دیگر از علمای شهر بوده است.

گولن در سنین نوجوانی با آموزه‌های اسلام، قرآن و سنت پیامبر اسلام آشنا می‌شود و زبان عربی را فرا می‌گیرد. در سن چهارده سالگی برای اولین بار به منبر می‌رود.


مطالعه آثار "سعید نورسی" موجب شد تا نقش فرد مسلمان در دنیای مدرن به دغدغه جدی "گولن" تبدیل شود." نورسی" رهبر دینی ترک در سال‌های آغاز استیلای لائیسیته آتاتورک سعی در تقویت مسلمانان ترکیه و خلق یک هویت دینی برای آن‌ها از طریق تالیف آثاری داشت که به واسطه آ ن‌ها زبان دینی را در ارتباط با زبان دنیای مدرن احیا کند.

"رساله نور" نورسی، نقطه آغاز و منشاء اثر برای گولن در شکل گیری اندیشه‌های اصلاح گرایانه در حوزه دین شد. توجه و پذیرش علم و تکنولوژی جدید، علاقه گولن را در مطالعه و یادگیری علم جدید برانگیخت و دوره‌ای از سنین جوانی‌اش را مصروف فراگیری فیزیک، شیمی، و در کنار آن ادبیات و تاریخ و فلسفه کرد.

گولن به عنوان یک خطیب و واعظ به شهرهای بسیاری در ترکیه سفر می‌کرد. در سال‌های بی‌ثباتی‌های سیاسی و کودتاهای نظامی در ترکیه، او ضمن سخنرانی‌های خود با نقل از "محی‌الدین‌ابن‌عربی" و "مولانا‌جلال‌الدین‌بلخی" به صلح و گفتگو دعوت و خشونت و تروریسم را محکوم می‌کرد. گولن در مدت کوتاهی علاقه‌مندان بسیاری در شهر‌های مختلف ترکیه پیدا کرد و رفته رفته به یک رهبر دینی کاریزماتیک تبدیل شد.


در دهه 60 و 70 میلادی، "گولن" همت خود را مصروف مقابله با کمونیسم و ماتریالیسم از طریق معرفی و شرح سیره پیامبر اسلام کرد تا اسلام را جایگزین مطلوب‌تری برای سوسیالیسم بشناساند.

"گولن" و آغاز فعالیت‌های اجتماعی

در نتیجه کودتای نظامی 1970، شمار زیادی از مسلمانان سرشناس که از آزادی فعالیت‌های دینی حمایت می‌کردند، دستگیر شدند و گولن نیز در میان آنان 6 ماه را بدون محاکمه در زندان سپری کرد. او پس از آزادی به فعالیت‌های دینی و اجتماعی خود ادامه داد؛ در "ازمیر" به سازماندهی خوابگاه‌های دانشجویی و اردو‌های تابستانی پرداخت و بسیاری از دانشجویان را با قرآن و تعلیمات "نورسی" آشنا کرد.

نفوذ "گولن" در دستگاه‌ها و نها‌دهای دولتی از جمله دادگستری، موجب شد تا وی به تکمیل حلقه ثروت و قدرت خود بپردازد و تشکیلاتی منسجم را برای ترویج عقاید دگراندیشانه دینی‌اش ترتیب دهد. 

گولن از سال 1988 تا 1991 سلسله سخنرانی‌هایی را در مساجد اصلی شهر‌های بزرگ ترکیه ایراد کرد و با ارائه اندیشه‌های خود مخاطبان بسیار زیادی را جذب کرد. در این مدت گولن بارها از سوی مقامات ترک و طرفداران کمالیسم متهم به تهدید اصول لائیسیته شد، تا اینکه در سال 1999 تصمیم به خروج از ترکیه و سفر به آمریکا به بهانه مهاجرت گرفت. او تاکنون به تبعید خود خواسته خود در "پنسیلوانیای‌آمریکا "ادامه داده است.

 
در سال 2012 طبق نظر سنجی نشریه آمریکایی "فارین پالیسی"، گولن در صدر روشنفکران تاثیرگذار و زنده دنیا قرار گرفت، گولن در این رده بندی از اندیشمندانی همچون "نوام چامسکی" و "یورگن هابرماس" نیز بالاتر قرار داشت.

اندیشه‌های دینی "گولن"

گولن به عنوان نماینده فکری اسلام‌گرایی ترک شناخته می‌شود. وی از شاخص‌ترین پیشتازان نواندیشی دینی در ترکیه است که سعی در ارائه اسلام در بستر مدرن و آشتی دادن اصول مدرنیته با اصول اسلام دارد.

در تفکر گولن که عمیقاً معتقد به مدارا و تسامح است؛ هرگونه تروریسم شدیداً محکوم است و او معتقد به گفتگوی بین ادیان الهی و پیروان کتاب‌های آسمانی است و خود او برای چنین گفتمان‌هایی با واتیکان و برخی مراکز مذهبی یهودی بارها پیشقدم شده است. در فضای فکری ترکیه گولن به عنوان شخصی محافظه‌کار و میانه‌رو و در عین حال مذهبی محسوب می‌شود. او از ایده حجاب برای زنان حمایت می‌کند و شاگردان و پیروان خانم او غالباً روسری به سر می‌کنند.

فعالیت‌های این مسلمان حنفی مذهب و پیروانش در امر آموزش و تاسیس مدارس نمونه در سطح ترکیه و ارائه اندیشه‌ها و تفاسیر مدرن از اسلام او را پیش رو حرکت آموزشی و اجتماعی به نام جنبش گولن کرده است. جنبش گولن تجربه‌ای متفاوت از گفتگو نواندیشی دینی با آحاد جامعه و انتقال مفاهیم و تعالیم خود در سطح گسترده از طریق فعالیت در جامعه مدنی است.

"گولن" و سیطره بر نهادهای آموزشی و رسانه‌ای

جنبش گولن شامل مدارس، دانشگاه‌ها، موسسه‌های حرفه‌ای و کاری و حتی ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی است؛ در نگاه جهانی، جنبش گولن بیشتر در امر آموزش فعال است. در سال ۲۰۰۹ مجله معروف "نیوزویک" گزارش داد که افراد جنبش، مدارس بسیاری را در نقاط مختلف دنیا اداره می‌کنند که بیش از دو میلیون دانش‌آموز را تربیت کرده که بسیاری از آنها از بورس کامل تحصیلی از سوی بنیاد گولن برخوردار بودند.

نفوذ رسانه‌ای جنبش گولن در داخل ترکیه نیز بسیار قوی است و پرفروش‌ترین روزنامه این کشور"تودی زمان" متعلق به هواداران گولن است.


تعداد مدارس گولن در داخل ترکیه ۳۰۰ مدرسه و در کل دنیا بیش از ۱۰۰۰ مدرسه تخمین زده می‌شود که در کشورهای مختلف در پنج قاره گسترده شده‌اند و به صورت منعطف و ارگانیک با موسس مجموعه، فتح الله گولن در ارتباط هستند. همه مدارس گولن در تمام نقاط دنیا آموزش به زبان انگلیسی دارند و یکی از مشخصه‌های فارغ التحصیلان این مدارس تسلط کامل به زبان انگلیسی است.

 کیفیت آموزشی بالای این مدارس در نقاط دنیا موجب شده نه تنها ترک تبا‌رها و مسلمانان بلکه افراد بومی کشورهای مختلف اعم از مسیحی یا پیروان ادیان دیگر (یا حتی افراد بی اعتقاد به خداوند) نسبت به ثبت نام فرزندان خود در این مدارس اقدام کنند. در واقع مدارس گولن به صورت غیر مستقیم با بهره گیری از کیفیت آموزشی بالا، به تربیت نسلی پرداخته که تصویری معتدل و دلپذیر از شریعت اسلامی دارند.

در نهادهای ارگانیک آموزشی "گولن"، چنین القاء می‌شود که تسامح و تساهل مهم‌ترین شاخصه دین‌اسلام است و مسلمانان باید به سکولاریسم تن دهند و با صهیونیست‌ها پیوند برقرار کنند. گولن که خود را یک مصلح دینی می‌داند، زمانی که کودکان غزه در زیر بمباران ارتش رژیم صهیونیستی قرار داشتند با ارسال کمک‌های بشر دوستانه به جنگ زدگان غزه بدون موافقت سران تل آویو، مخالفت کرد.


رابطه فتح الله گولن با جامعه‌جهانی، غرب و دنیای پیشرفته رابطه بسیار خوبی بوده است که یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری تفکر میانه روی او و راه‌اندازی مراکز آموزشی این چنین شده است.

گولن بیش از آنکه متکلم محسوب شود، یک واعظ است و بیشتر از آنکه متفکر شناخته شود یک رهبر دینی و اجتماعی است. پیروان و حامیان او بیش از آنکه در میان روشنفکران و نخبگان باشند در میان عموم معتقدان جامعه ترک هستند. گولن به لحاظ سیاسی قائل به دولتی سکولار اما پایبند به آزادی‌های دینی است.

تیره شدن روابط "گولن" با حزب حاکم ترکیه

 گولن را پدرخوانده حزب حاکم ترکیه یعنی "عدالت و توسعه" می‌نامیدند، اما مدتی است که روابط میان گولن و رهبران حزب عدالت و توسعه شکرآب شده است و گولن همچون اپوزیسیونی فعال به انتقاد از سیاست‌های اردوغان می‌پردازد.


چندی پیش پس از آنکه نخست وزیر ترکیه، گولن را به موازی‌کاری و نفوذ در سیستم قضایی ترکیه متهم کرد،وی در مصاحبه با رسانه‌ها از قصد خود برای شکایت از اردوغان به سبب تهمت و افتراء خبر داد.

گولن مدعی شد که دولت ترکیه بدین منظور علیه جنبش وی مساله وجود دولت موازی در داخل دولت را مطرح کرده تا بر اتهامات فساد و رشوه گیری خود سرپوش بگذارد.

گولن را نه می‌توان یک متفکر عمیق اسلامی به شمار آورد، نه یک متکلم جدید و نه یک اصلاح‌گر دینی. در واقع او تنها یک روشنفکر دیندار است. بسیاری، پروژه‌های اسلامی او را اسلامی کردن ناسیونالیسم ترک و ترک کردن اسلام می‌دانند. اهمیت گولن بیشتر در توفیق او در برقراری ارتباط قوی و موثر با جامعه ترک و شکل‌دهی یک شبکه اجتماعی گسترده بین مسلمانان ترکیه است.

انتهای پیام/