از عصر قلم و کاغذ و چاپ که بگذریم، عمر اولین ماشین‌هایی که انسان برای ذخیره داده‌ها اختراع کرد، شاید به یک قرن هم نرسد، اما در همین مدت کوتاه این دستگاه‌ها به شکل عجیبی پیشرفت کردند. کارت‌های پانچی، کاست، فلاپی، سی‌دی و دی‌وی‌دی بسرعت جایشان را به یکدیگر دادند و ظرفیت حافظه‌ها هزاران برابر بیشتر شد. در این شماره از کلیک نگاهی انداخته‌ایم به سیر تحولاتی که استوریج دیواس‌ها یا همان دستگاه‌های نگهداری حافظه از ابتدا تاکنون داشته‌اند.

پانچ کارت

PUNCHED CARD

اولین وسیله برای ذخیره اطلاعات در عصر جدید، کارت‌های پانچی بود. سوراخ کردن کارت‌های پانچی از لحاظ اشغال ظرفیت و سرعت تولید داده هیچ برتری به نوشتن نداشتند. تنها تفاوت آنها با دستخط معمولی این بود که ماشین‌های مکانیکی آن زمان می‌توانستند آنها را بخوانند و داده‌هایشان را برای محاسبه از آنها بگیرند. کارت پانچی سال 1725 اختراع شد. این کارت‌ها در ماشین‌های مکانیکی استفاده می‌شد که مرتب‌سازی‌های خطی انجام می‌دادند.

نوارهای پانچی

PUNCHED TAPE

بعد از کارت‌های پانچی نوبت به نوارهای پانچی رسید. مدت‌ها از نوارهای گوناگون برای ذخیره اطلاعات استفاده شد که نوار پانچی اولین آنها بود و تا بعد از نوار کاست، همین طراحی متداول ماند. در تله‌تایپ‌ها و تلگراف‌های چاپی از این نوارها استفاده می‌شد. هر ردیف در این نوارها معرف یک کاراکتر بود و با توجه به این‌که قابلیت تا شدن داشتند، نسبت به کارت‌های پانچی اطلاعات بیشتری را ذخیره می‌کردند. نوار دارای پنج ردیف بود که بعدها شش و هفت تایی آن هم ساخته شد.

لوله‌های سلکترونی

SELECTRON TUBE

اختراع لوله‌ سلکترونی، تحول اساسی در تاریخچه استورج دیوایس‌ها بود، زیرا این فناوری نسبت به پیشینیان خود، بکلی تفاوت داشت. می‌توان گفت لوله‌های سلکترونی نمونه اولیه‌ای از حافظه‌های دیجیتال بودند. این لوله‌ها 76 میلی‌متر قطر و 255 میلی‌متر طول داشتند و داخل آنها با پمپ خلأ خالی می‌شد.

نوارهای مغناطیسی

MAGNETIC TAPE

اواسط دهه 50 ابتدا آی.‌بی.‌ام از نوارهای مغناطیسی برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده کرد، اما چون هر رول از این نوارها می‌توانست اطلاعات ده هزار کارت پانچی را در خود نگه دارد، بتدریج عمومیت پیدا کرد و دهه 80 میلادی به شیوه متداول ذخیره اطلاعات در بین مردم تبدیل شد. برای ساخت این نوارها، فیلم‌های پلاستیکی را به لایه‌ای از مواد مغناطیسی آغشته می‌کردند، ابتدا فقط امکان ضبط صدا روی این نوارها وجود داشت، بعدها تصویر را هم روی آن ذخیره و با دستگاه‌های پخش وی‌.اچ‌.اس اجرا کردند.

نوارهای کاست

CASSETTE TAPE

نوارهای کاست هم فناوری متفاوتی نسبت به نوارهای مغناطیسی نداشتند، اما بیش از دیگر ابزارهای ذخیره داده محبوب شدند و زندگی مردم عادی را پر کردند. اولین نوار کاست را کارخانه فیلیپس سال 1963 ساخت، اما دهه 70 بود که این اختراع مورد توجه قرار گرفت و تولید و فروش نوارهای کاست بشدت رونق گرفت. رایانه‌هایی مثل کومودور 64، اسپکتروم و آرمستراد سی‌.پی‌.سی از نوارهای کاست برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌کردند. یک نوار کاست 90 دقیقه‌ای استاندارد می‌توانست چیزی بین 700 کیلوبایت تا یک مگابایت اطلاعات را روی هر طرف نوار ذخیره کند.

حافظه‌های غلتکی

MAGNETIC DRUM

حافظه‌های غلتکی سال‌ها قبل اختراع شدند. اولین حافظه غلتکی را گوستاو تاوسچک استرالیایی سال 1932 ساخت که در تعداد معدودی از رایانه‌های دهه 50 و 60 از آن به عنوان حافظه استفاده شد. در مواردی هم به عنوان حافظه ثانویه از آن استفاده کردند که چندان مورد توجه قرار نگرفت، اما مغناطیسی شدن این حافظه‌ها آنها را بکلی متحول کرد.

فلاپی

FLOPPY DISK

یکی از مهم‌ترین تحولات این عرصه، اختراع فلاپی بود. اولین فلاپی که سال 1969 ساخته شد، یک دیسک هشت اینچی با ظرفیت محدود 80 کیلوبایت بود که فقط می‌توانستند اطلاعات را از روی آن بخوانند. فلاپی‌ها ابتدا چندان کارآمد نبودند و استفاده از آنها به صرفه نبود، اما بسرعت پیشرفت کردند، طوری که چهار سال بعد از تولید اولین فلاپی، فلاپی‌هایی در اندازه مشابه تولید ‌شدند که 256 کیلوبایت ظرفیت داشتند و همچنین می‌توانستند آن را پاک و اطلاعات دیگری روی آن ذخیره کنند.

هارد درایو

HARD DRIVE

هارد درایو نیز ایده آی‌.بی.‌ام بود و همچنان در زندگی ما حضور دارد. این ابزار ذخیره داده‌ها، خیلی پیشتر از این‌که استفاده از آن متداول شود، ساخته شد. اولین هارد درایو «آر.ای.‌ای.‌ام.‌سی 305» نام داشت که آی.‌بی.‌ام سیزدهم سپتامبر 1956 آن را ساخت. آنها در واقع یک رایانه در ابعاد رایانه‌های شخصی امروزی ساخته بودند که چیزی جز یک هارد درایو نبود. این دستگاه می‌توانست 4‌/‌4 مگابایت اطلاعات معادل پنج میلیون کاراکتر ذخیره کند که آن روز رقم بسیار بزرگی به حساب می‌آمد.

دیسک‌های لیزری

COMPACT DISC

پیش از این‌که سی‌دی‌ها ساخته شوند، دیسک‌های لیزری کاربرد داشتند که ظاهرشان شبیه سی‌دی اما کمی قطورتر بود. این دیسک‌ها سال 1958 اختراع شد، اما ورود اولین دیسک‌های لیزری به بازار تا سال 1972 به طول انجامید. ابتدا هدف فقط ذخیره موسیقی روی سی‌دی بود، ولی بعدها سی‌دی به ابزار کارآمدی برای ذخیره داده‌ها تبدیل شد. سال 1985 اولین سی‌دی‌رام‌ها عرضه شد و پنج سال بعد سی‌دی رایتر‌ها به بازار آمدند.

دی وی دی

DVD

DVDمخفف عبارت Digital Versatile Disc یا Digital Video Disc به معنی دیسک دیجیتال چندکاره یا دیسک ویدئویی دیجیتال است. دی‌وی‌دی اولین بار سال 1996 از کارخانه توشیبای ژاپن سر در آورد، اما فناوری آن فاش نشد. به ترتیب در سال‌های 97 و 98 اسرار این فناوری فاش شد و کارخانه‌هایی در آمریکا و اروپا هم تولید دی‌وی‌دی را آغاز کردند. اساسا دی‌وی‌دی و سی‌دی تفاوت مهمی ندارند، اما لیزری که در ثبت داده‌ها روی دیسک دی‌وی‌دی به‌کار گرفته می‌شود، فناوری بسیار پیشرفته‌تری دارد.