حجت‌الاسلام حسن معلمی در این مراسم با اشاره به راه‌اندازی مدرسه عالی تفسیر با هدف گسترش دروس تفسیری در سال 88 اظهار کرد: سرانجام مجمع عالی تفسیر بر اساس الگویی که از مجمع عالی حکمت اسلامی گرفته شده بود، شکل گرفت.

وی افزود: در این مجمع اساتید سطوح عالی به منظور سازمان‌دهی و جهت‌دهی همه اساتید به سمت تفسیر قرآن فعالیت می‌‌کنند.

دبیر همایش اساتید تفسیر قرآن با بیان اینکه تربیت اساتید تفسیری و علوم مرتبط از دیگر وظایف این مجمع است، عنوان داشت: پژوهش در عرصه‌های بر زمین مانده در حوزه علوم تفسیری از دیگر اهداف مجمع عالی تفسیر محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: این مجمع درصدد است تمام سطوح عالی را زیر پوشش قرار دهد به همین دلیل اساسنامه خود را به محضر مراجع تقلید ارائه کرد و طی هشت همایش گذشته در این زمینه نکاتی را از مراجع تقلید دریافت کرده‌ایم.

معلمی با اشاره به حضور مراجع عظام تقلید در همایش‌های گذشته اساتید تفسیر قرآن خاطرنشان کرد: امسال برای نخستین‌بار درس‌نامه تفسیر هم تنظیم شده و از این پس هر ساله ارائه خواهد شد؛ 233 استاد کار تدریس را شروع کردند که هر ساله بر تعداد آنها افزوده می‌شود.

دبیر همایش اساتید تفسیر قرآن با بیان اینکه اتاق فکری برای تفسیر ترتیبی، موضوعی و علوم قرآن هم تشکیل شده است، عنوان داشت: از همه اساتید در این اتاق فکر بر اساس اعلام آمادگی آنها استفاده خواهد شد.

وی تصریح کرد: تاکنون برای 180 نفر از اساتید پرونده تشکیل شده و این افراد باید آمادگی خود را برای شروع کار اعلام کنند.

شناخت روش‌های زندگی صحیح با تمسک به قرآن

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی هم در ادامه این همایش به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: در گذشته باور نداشتیم بیت علامه طباطبایی روزی این‌گونه ساخته و به دارالقرآنی برای اجتماع اساتید تفسیر سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم تبدیل شود و این‌ها همه از برکات قرآن است زیرا هرکس با این کتاب آسمانی انس بگیرد نورانیت وجودش را فرا خواهد گرفت.

وی افزود: همانطور که نور و آب مایه حیات در کره زمین هستند قرآن کریم نیز به مثابه این دو حیات را در عالم معنا به وجود می‌آورد چنان‌که در آیاتی از قرآن مانند آیه 15 سوره مبارکه «انعام» و نیز در روایات به این مسئله اشاره شده است.

این مرجع تقلید با بیان اینکه مفسران معمولا دو نوع تفسیر ترتیبی و موضوعی را جدا از یکدیگر می‌دانند، خاطرنشان کرد: این کار صحیح نیست زیرا در هنگام تفسیر ترتیبی هم باید از تفسیر موضوعی استفاده کرد.

وی ادامه داد: قرآن دریایی بی‌انتها و چشمه‌ای نورانی است و روش‌های زندگی را در آیات مختلف بیان کرده است که از آن جمله می‌توان به روش‌های تبلیغ اشاره کرد.

آیت‌الله مکارم شیرازی با تاکید بر شناخت سه نوع روش مهم تبلیغ در قرآن کریم گفت: این سه روش مماشات یعنی آنچه حضرت ابراهیم(ع) انجام می‌داد، حضرت نوح(ع) نیز از روش تشویق و دعوت چهره به چهره بهره برد و سرانجام مومن آل فرعون نیز بحث دفع ضرر احتمالی را مطرح کرد.

استاد برجسته حوزه علمیه قم در ادامه به آیات 76 تا 78 سوره «انعام» اشاره کرد و بیان داشت: در این آیات روش مماشات مورد بحث است؛ در سوره مبارکه «نوح» هم هشت آیه وجود دارد که روش تشویق این پیامبر الهی را مطرح می‌کنند.

وی افزود: حضرت نوح(ع) به درب خانه‌های امت خویش مراجعه می‌کرد و آنها را به صورت چهره به چهره به دین حق دعوت می‌فرمود؛ پنج نوع بشارت یعنی آمرزش گناهان، برکت از آسمان، فراوانی مال و فرزند، باغ‌های سرسبز و نهرهای پرآب از جمله تشویق‌های آن حضرت به شمار می‌روند.

آیت‌الله مکارم شیرازی هفت آیه از سوره مبارکه «مومن» که روش مومن آل فرعون را مطرح می‌کنند، مورد توجه قرار داد و گفت: احتمال اینکه پیامبران الهی افرادی راستگو باشند و ضمن اینکه معجزاتی را هم ارائه کرده‌اند، انسان را بر آن می‌دارد که دعوتشان را بپذیرد.

این مرجع تقلید با تاکید بر مطالعه سرنوشت امت‌های پیشین در قرآن بیان داشت: قاعده دفع ضرر احتمالی سبب می‌شود اگر احتمال بدهیم که قیامتی خواهد آمد که در آن روز هیچ پناهگاهی جز خداوند نخواهیم داشت، دعوت پیامبران را قبول کنیم.

وی افزود: روش‌های تبلیغ تنها همین سه روش نیستند؛ در قرآن انواع روش‌های زندگی صحیح آمده و تفسیر موضوعی می‌تواند این شیوه‌ها را در اموری چون اقتصاد، خانواده، اخلاق و تربیت اجتماعی استخراج کند تا بتوانیم در نهایت به عرصه‌هایی جدید از مفاهیم قرآنی برسیم.

آیت‌الله مکارم شیرازی در پایان با تشکر از کسانی که خانه علامه طباطبایی را به دارالقرآنی برای انجام فعالیت‌های تفسیری و قرآنی تبدیل کرده‌اند، گفت: زندگی زیر سایه قرآن انسان را موفق و سعادتمند می‌کند و امیدواریم خداوند این توفیق را به ما عنایت فرماید.

خاطره آیت‌الله سبحانی از رابطه محکم میان آیت‌الله بروجردی و علامه طباطبایی

آیت‌الله جعفر سبحانی دیگر سخنران نهمین همایش اساتید تفسیر قرآن سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم هم طی سخنانی اظهار کرد: در بحث تفسیر قرآن به قرآن باید دید آیا این روش مورد تایید ائمه اطهار(ع) بوده یا خیر و اینکه چه نتایجی به دست می‌دهد.

وی افزود: علامه طباطبایی روش تفسیر قرآن به قرآن را پی گرفت که مورد تایید کتاب و سنت است.

این مرجع تقلید با برشمردن مزایای روش تفسیر قرآن به قرآن گفت: این شیوه در عین حال دیگر روش‌ها را هم نفی نمی‌کند؛ علامه طباطبایی عبارت «تبیاناً لکل شیء» را که آیه‌ای قرآنی است در این زمینه مورد استناد قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: نمی‌توان تصور کرد که یک منبع نور اطرافش را روشن کند ولی خود سیمایی تاریک داشته باشد بنابراین قرآن هم که بنابر آیات خودش فرقان و تبیان است، خود را روشن و تبیین می‌کند.

آیت‌الله سبحانی آیات متشابه و محکمات را مورد توجه قرار داد و عنوان داشت: به یقین متشابهات تا روز قیامت مبهم نمی‌مانند و محکمات آنها را تبیین خواهند کرد.

استناد حوزه علمیه قم روایتی از امیرالمومنین(ع) را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان کرد: برای به سخن درآوردن قرآن، برخی آیه‌ها دیگر آیات را روشن می‌سازند.

وی بیان داشت: در مورد برخی آیات از جمله آیات‌الاحکام باید به سنت مراجعه کرد و در دیگر موارد آیه‌های محکم، آیات متشابه را روشن می‌کنند.

آیت‌الله سبحانی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ممکن است گروهی بگویند تفسیر قرآن به قرآن احیای گفته کسی است که می‌گفت «حسبنا کتاب‌الله» خاطرنشان کرد: اگر کسی چنین بگوید یا گفته این مرد را درنیافته یا اینکه از درک تفسیر قرآن عاجز است.

این مرجع تقلید تفسیر قرآن به قرآن را شیوه‌ای مسلم و مورد تایید کتاب و سنت دانست و تصریح کرد: نسبت به علامه طباطبایی گاهی بی‌مهری می‌شود که یکی از آنها این است که گفته می‌شود مرحوم آیت‌الله بروجردی با او همراه و همسو نبوده است.

وی با اشاره به خاطره‌ای از دوران جوانی خود عنوان داشت: روزی آیت‌الله بروجردی به دیدار پدرم آمد و در محضر ایشان بودیم که پزشکی سوئدی وارد شد و از ایشان درخواست کرد پاسخ سوالش در مورد دلیل حرام دانستن الکل در شریعت اسلام را توضیح بدهد و آیت‌الله بروجردی نیز با بیان اینکه امتیاز انسان به عقل اوست و شراب عقل را زائل می‌کند گفت بر همین اساس چیزی که امتیاز انسانی را از بین ببرد، حرام است و در ادامه نیز در پاسخ به اینکه چرا مقدار اندک الکل که مست‌کننده نیست هم حرام شمرده شده، عنوان داشت چون انسان به ذات خویش زیاده‌خواه است اگر مقدار کم را حلال کنند به آن راضی نمی‌شود.

آیت‌الله سبحانی اضافه کرد: پزشک سوئدی از آیت‌الله بروجردی خواست پیامی به کنگره‌ای علمی در آنکارا بدهد و ایشان نیز گفت علامه طباطبایی از علمای اسلام است و تفسیری دارد و می‌تواند در این مورد مطلبی بنویسد و به من نشان بدهد و سپس از سوی من در کنگره ارائه شود؛ هر کس این حقیقت تاریخی را انکار کند و بگوید خلاف این بوده من حاضرم با او مباهله کنم.

توجه طلاب به تهذیب و تفسیر در کنار تفسیر قرآن

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی نیز که در شب دوم نهمین همایش اساتید تفسیر قرآن و سطوح عالی حوزه علمیه قم که با حضور آیت‌الله جوادی آملی برگزار شد، سخن می‌گفت با اشاره به تفاوت‌های موجود در میان آیات قرآن تاکید کرد: در شرایط کنونی جامعه استقبال از تفسیر قرآن استثنایی است.

وی در ادامه اظهار کرد: جزوه‌‌ای تفسیری را ویژه دانشگاه‌ها نوشتم که در مدت زمان دو سال چند میلیون نسخه از آن به چاپ رسید.

رئیس ستاد اقامه نماز کشور در ادامه با اشاره به اینکه مردم از سخنرانی و تفسیر سیاسی خسته شده‌اند، خاطرنشان کرد: مردم به دنبال این هستند که ببیند خداوند متعال چه می‌گوید و بنابراین باید قرآن کریم را جدی گرفت.

وی در ادامه با اشاره به اینکه تفسیر دارای ظرفیت بسیار بالایی است، افزود: چندی پیش مسئولان شهرسازی در نشستی به دنبال این بودند که ببینند قرآن درباره شهرسازی چه گفته است و این کتاب آسمانی برای همه نیازهای بشر برنامه ارائه کرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی با اشاره به پخش برنامه تفسیر قرآن وی به مدت 34 سال از صداوسیما اظهار کرد: مردم قرآن می‌خواهند و باید با زبان قرآن با ایشان سخن گفت.

وی در ادامه با اشاره به برخی از نکات در تفسیر قرآن اظهار کرد: باید تفسیر همراه با برخی از نکات ادبی و اصولی بوده و در کنار آن تهذیب و تبلیغ مورد توجه قرار گیرد و چنین تفسیری مبارک خواهد بود.

رئیس ستاد اقامه نماز کشور خاطرنشان کرد: می‌توان تفسیری گفت که چند وجهی باشد و باید به استقبال مردم از تفسیر قرآن پاسخ داد.

فاصله المیزان با دیگر تفاسیر بسیار است

آیت‌الله عبدالله جوادی‌آملی نیز در مراسم اختتامیه نهمین همایش اساتید تفسیر قرآن و سطوح عالی حوزه علمیه قم با گرامیداشت یاد و نام علامه طباطبایی اظهار کرد: ایشان با قرآن انس داشت و خود قرآن را به عنوان مظهر ذات می‌دانست و عنوان می‌کرد که قرآن یک کتاب خودکفا در مقام اثبات است.

وی ادامه داد: قرآن هم با برهان عقلی و هم با مبارز طلب کردن معجزه بودن خود را نشان می‌دهد و پایداری اسلام در سایه قرآن و عترت ثابت می‌شود.

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: قرآن کریم با برهان عقلی ثابت می‌کند که جهان خدایی دارد و اگر کسی منکر نظام علمی دنیا شده و قائل به تصادفی بودن این نظام باشد نه عین دارد و نه ذهن.

وی در ادامه با بیان اینکه تمام آیات قرآن گفته خداوند است، افزود: تمام کتاب‌های انبیا و رسالت ایشان هم از خداست و هرچه که از طرف خدا باشد یکسان بوده و هیچ اختلافی در اوصاف، آثار و سخنان خداوند نیست.

آیت‌الله جوادی آملی ادامه داد: هیچ اختلافی در قرآن با دیگر کتب آسمانی، پیامبری با پیامبر دیگر و امامی با امام دیگر نیست و همه اینها با کل نظام عالم هماهنگ هستند.

وی با بیان اینکه تفسیر المیزان علامه طباطبایی یک اثر ارزشمند است، افزود: فاصله تفسیر المیزان با دیگر تفاسیر فراوان است چراکه مسائل مختلف در این تفسیر مورد توجه قرار گرفته است.

استاد عالی حوزه علمیه قم با ذکر داستانی از علامه طباطبایی بیان کرد: در فاصله سال‌های 20 تا 25 فضای باز سیاسی ایجاد شده و آزادی کاذب رواج داشت و برخی منکر توحید بودند؛ علامه طباطبایی با یکی از این افراد هشت ساعت بحث کرد و آن فرد، روز بعد گفته بود که طباطبایی مرا موحد کرد.

وی در ادامه با بیان اینکه علم غیردینی محال است چراکه ما مسئله‌ای غیردینی نداریم، گفت: راهی که مرحوم علامه طباطبایی طی کرد طرح این مسئله بود.

وی تشکیل مجمع عالی تفسیر را از برکات این شخصیت والای دینی دانست و بر معرفی بیشتر ایشان و توجه هرچه بیشتر به تفسیر تاکید کرد./س