اما سؤال اساسی اینجاست که با وجود این استعدادهای انسانی و طبیعی چرا آن چنان که در خور این استان است حرکت علمی در آن جهش نمی‌یابد و به سر منزل مقصود نمی‌رسد. پاسخ دادن به این سؤال مستلزم واکاوی نقش مسئولان، دانشگاه‌ها و خود نخبگان در حرکت علمی است.

جشنواره علم تا عمل که در آبان‌ماه سا‌‌ل ‌جاری و در سطح ملی در تهران برگزار شد و حضور کهگیلویه و بویراحمد با 10 دانش بنیان بهانه‌ای شد تا وضعیت کاروان علمی استان بپردازیم.

در این جشنواره یک هزار و 104 طرح از استان‌های مختلف کشور شرکت کرده بودند و با تحلیل نحوه حضور استان می‌توان کارنامه ای از وضعیت پژوهش‌های دانش بنیان در این استان را ارائه داد.

10 طرح استان جزء 20 درصد برتر جشنواره

رئیس بنیاد نخبگان استان در زمینه جشنواره علم تا عمل گفت: چنین جشنواره‌هایی توانمندی‌ها و پتانسیل‌های استان را در زمینه‌های فناورانه و دانش بنیان به نمایش می‌گذارد که همه ی این‌ها نمود بحث تولید ثروت از علم است که مورد تاکید مقام معظم رهبری است.

دکتر علی مرادی با بیان این که جشنواره علم تا عمل با رویکردی دانش بنیان و با هدف تجاری‌سازی اختراعات برگزار شد، افزود: به جز یک استان تمام استان‌های کشور در این جشنواره شرکت کرده بودند که بعضی از استان‌ها مقتدرانه و با طرح‌های بیشتری شرکت کرده بودند و حتی برخی از استان‌ها با 60 طرح در این جشنواره شرکت کردند. اما کهگیلویه و بویراحمد با 10 طرح در این جشنواره حضور پیدا کرد.

وی خاطرنشان کرد: اگر چه از استان ما از نظر تعداد طرح‌ها در رده پایینی قرار داشت اما به لحاظ کیفی توانست خودی نشان دهد و در مجموع طرح‌های خوبی را ارائه دهد و 10 طرحی که از استان شرکت کرد جزء 20 درصد بالای طرح‌های جشنواره بودند.

رئیس بنیاد نخبگان استان با اشاره به اینکه طرح درب فاضلاب ضد سرقت جزء طرح‌های برگزیده انتخاب شد تصریح کرد: با توجه به روند جشنواره انتظار داریم که یکی از طرح‌های استان به عنوان طرح برگزیده نیز انتخاب شود.

دکتر مرادی با بیان اینکه به عنوان نماینده دبیرخانه جشنواره علم تا عمل در کهگیلویه و بویراحمد از حضور استان در این جشنواره راضی نبودم، تصریح کرد: پتانسیل استان بیشتر از این‌هاست و نهالی که باید چند سال پیش در زمینه علم کاشته می‌شد امروز باید به ثمر می‌نشست در حالی که امروز تازه در حال کاشت این نهال هستیم.

وی رشد نهال‌های علمی را در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی استان در زمینه رشد تحقیقات کاربردی و دانش پایه دانست و ابراز داشت: ما تنها استانی هستیم که در زمینه تحقیقات دانش‌بنیان و در کل در زمینه پژوهش و تحقیق کاربردی هماهنگی بین دستگاهی وجود ندارد و نتوانسته‌ایم کهگیلویه و بویراحمد را به جایگاهی که شایسته آن است برسانیم و پتانسیل‌های بالقوه را به حالت بالفعل درآوریم.

باید در استان بیداری علمی به پا شود

رئیس بنیاد نخبگان استان لازمه رشد حرکت‌های علمی فناورانه را بیداری علمی بیان کرد و گفت: تا حدودی زیرساخت‌های این بیداری علمی که از آن جمله دانشگاه است در استان وجود دارد ولی باید رویکردهای دانشگاه‌ها به سمتی برود که از طرح‌های فناورانه حمایت شود و در محیط علمی دانشگاه‌ها ایده‌های کاربردی رشد پیدا کند.

دکتر علی مرادی سخن گفتن در باب پارک علم و فناوری و مراکز رشد که نیاز اساسی حرکت‌های دانش بنیان است را تکراری خواند و بر لزوم حمایت همه جانبه از این زیرساخت‌ها تاکید و بیان داشت: مراکز رشد باید اولویت اول توسعه ای استان باشد و هر کدام از دانشگاه‌های کهگیلویه و بویراحمد به یک مرکز رشد فعال نیاز دارند که اگر به پیشرفت می‌اندیشیم باید این مراکز را ایجاد و فعال کنیم.

وی مراکز رشد را دوره طفولیت پارک علم و فناوری خواند و گفت: مجموعه‌ای از مراکز رشد می‌توانند بستر اصلی پارک علم و فناوری باشند. لذا دغدغه ایجاد این پارک باید از حالت شعاری خارج و پا به عرصه عمل بگذارد.

تقویت گفتمان تولید مبتنی بر دانش نیاز اساسی استان

مرادی تقویت گفتمان تولید مبتنی بر دانش  و گسترش و نیاز به محصولات دانش بنیان را از دیگر نیازهای استان دانست و افزود: این گفتمان در دنیا رایج است و در ایران نیز جایگاه خود را پیدا کرده و با تاکیدات مقام معظم رهبری تقویت شده است، اما در استان کوچکی مانند کهگیلویه و بویراحمد با وجود پتانسیل‌های بسیار هنوز در جامعه علمی و مدیریت علمی و صنعتی به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است.

وی با مظلوم خواندن این گفتمان در استان اظهار کرد: ضعف گفتمان تولید دانش پایه در استان به حدی است که در اجرای چند روزه جشنواره علم تا عمل با مشکلاتی مواجه شدیم که این مورد باید در سیاست‌گذاری کلان استان دیده شود.

مرادی افزود: باید از ظرفیت‌های مدیریت کلان استان از جمله کارگروه‌ها، جلسات و بخش‌نامه‌ها استفاده شود تا این گفتمان در جامعه استان رواج پیدا کند و به جایگاه شایسته خود برسد.

رئیس بنیاد نخبگان اظهار داشت: عواملی مانع ترویج تفکر حمایت از ایده‌های کاربردی در استان شده است که برخی از این عوامل با اصلاح تفکرات موجود قابل رفع است.

مرادی تقویت جایگاه بنیاد نخبگان در استان را از دیگر راه‌های حمایت از نخبگان دانست و ابراز داشت: بخواهیم یا نخواهیم امروز تنها نهادی که به صورت تخصصی در زمینه نخبگان و ایده‌ها و اختراعات فعالیت می‌کند بنیاد نخبگان است و جایگاه فعلی آن شایسته این نهاد نیست.

وی بنیاد نخبگان را نیازمند کمک دانست و افزود: خوشبختانه استاندار جدید تا حدودی با این گفتمان آشناست  و نمایندگان نیز آشنایی نسبی با تفکر علمی و حمایت از ایده‌‌های نو و فن‌آورانه دارند.

دکتر مرادی از عدم حضور مسئولان استان در کنار نخبگان در جشنواره علم تا عمل انتقاد کرد و بیان داشت: حضور مسئولان قوت قلب و امیدی برای نخبگان بود و علی‌رغم نامه نگاری‌های بنیاد تنها تعداد محدودی از مسئولین حضور یافتند.

نگاه منطقه‌ای آفت پارک علم و فناوری

نماینده مردم گچساران و باشت در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این‌که جشنواره علم تا عمل بیانگر توانایی‌های نخبگان و زمینه های رشد علم جدید است گفت: باید از جوانان ارزشمندی که با فعالیت علمی خود سعی در ارتقای جایگاه علمی کهگیلویه و بویراحمد دارند تشکر کرد نمونه این جوانان در جشنواره علم تا عمل بود که اگر چه از نظر تعداد طرح‌ها در سطح پائینی قرار داشتیم اما آن چه که مسلم است کیفیت این طرح‌ها در رده‌های بالایی بود.

غلامرضا تاجگردون بزرگترین مانع پیش روی فعالیت‌های نخبگان را نبود پارک علم و فناوری و مراکز رشد بیان کرد و افزود: پارک علم و فناوری یکی از نیازهای اساسی استان است که متاسفانه مسئولان استان قادر به تامین زمین برای آن نیستند و همین امر موجب طول کشیدن ساخت آن شده است.

وی با بیان این‌که در بودجه امسال تعدادی از استان‌های کشور ساخت پارک علم و فناوری‌ آن‌ها مقرر شده است بیان داشت: نگاه منطقه‌ای آفت ساخت این پارک در کهگیلویه و بویراحمد شده است مسئولان اگر نمی‌توانند یکجا برای ساخت این پارک زمین تهیه کنند بهتر است با پراکنده کردن آن در سایر نقاط استان دست به ساخت این پارک بزنند.

تاجگردون افزود: لزومی ندارد که تمام بخش‌های پارک در مرکز استان ساخته شود و شهرستان‌های بزرگ استان نیز می‌توانند بخش‌هایی از این پارک را در خود جای دهند تا این‌گونه مشکل زمین آن نیز برطرف شود.

نماینده گچساران و باشت در مجلس شورای اسلامی اظهار امیدواری کرد که  استاندار جدید بر رفع مشکل اساسی پیش روی تحقیقات علمی در استان که همان پارک علم و فناوری است اهتمام جدی داشته باشد و ابراز کرد: متاسفانه پژوهش در استان نیز به دلیل اینکه تقاضای متقابل برای آن وجود ندارد گسترش خاصی ندارد و حلقه بین پژوهشگر و صنعت و ادارات ما به دلیل عدم تقاضا مفقود شده است و تا این تقاضا برای پژوهش در میان صنعتگران و مسئولان ایجاد نشود اختصاص بودجه و اعتبار نیز نمی‌تواند این مشکل را حل کند.

شرکت‌های دانش بنیان عامل توسعه‌اند

کارشناس فرهنگی و امور نخبگان بنیاد نخبگان استان نیز به ویژگی‌های برجسته جشنواره علم تا عمل اشاره کرد و گفت: چنین جشنواره‌هایی با ایجاد انگیزه و تقویت روحیه خودباوری در نخبگان در محک زدن استان‌ها در زمینه‌های مختلف علمی مؤثر است.

حسین فرخی با بیان اینکه یکی از اهداف اساسی چنین جشنواره‌هایی فرهنگ‌سازی تجاری سازی اختراعات است افزود: تفاوت جشنواره امسال با سال گذشته در ثبت‌نام طرح‌ها در قالب شرکت‌های دانش بنیان بود که این موضوع باعث شد که کهگیلویه و بویراحمد علی‌رغم داشتن 40 سهمیه تنها با 10 طرح در جشنواره شرکت کند.

حسین فرخی فرهنگ‌سازی تجاری سازی اختراعات را از اهداف چنین جشنواره‌هایی بیان کرد و گفت: در جشنواره علم تا عمل 35 طرح به عنوان طرح‌های برگزیده استانی انتخاب می‌شوند که طرح دریچه فاضلاب ضد سرقت از استان نیز توانست در شمار این طرح‌های برگزیده درآید.

وی تعداد شرکت‌های دانش بیان استان را در سطح مطلوبی ندانست و افزود: در جشنواره در مجموع 75 طرح به عنوان طرح‌های برگزیده انتخاب می‌شوند که از 70 تا 300 میلیون به برگزیدگان تسهیلات صفر درصد ارائه می‌شود.

فرخی جشنواره علم تا عمل را جشنواره‌ای دانست که نیازمند همکاری تمام دستگاه‌های مرتبط است و تصریح کرد: دستگاه‌های مرتبط برای تولید علم در استان باید به سطحی از همکاری و ارتباط همه جانبه برسند که بتوانیم تعداد شرکت‌های دانش بنیان را که به تاکید مقام معظم رهبری عامل پیشرفت هستند، را بالا ببریم و زمینه‌های فعالیت آنان به نحو مطلوب فراهم شود تا علاوه بر تولید علم و سپس تولید ثروت و ایجاد اشتغال در استان در چنین جشنواره‌هایی نام کهگیلویه و بویراحمد بدرخشد.

وی گفت: به هر حال با وجود موانع و مشکلات زیاد، مخترعان و فناوران ما نباید ناامید شوند و با تلاش بیشتر این مسیر را که باید طی شود بگذرانیم و استان را به سطح شایسته خود برسانیم.

در کهگیلویه و بویراحمد از پژوهش حمایت نمی‌شود

یکی از مخترعان هم استانی نیز با اشاره به اینکه باید یک همگرایی در زمینه حمایت از پژوهش در استان ایجاد شود گفت: در کهگیلویه و بویراحمد آن چنان که شایسته است از تحقیق و پژوهش حمایت نمی‌شود.

ناهید شاکری با بیان این‌که نمونه این عدم حمایت در جشنواره علم تا عمل بود افزود: در حالی که استانداران و مسئولان ارشد سایر استان‌ها به طور مستمر در غرفه‌ها و در کنار نخبگان حضور داشتند متاسفانه مسئولان استان پای به محل برگزاری این جشنواره نگذاشتند.

این ایده‌پرداز که موفق به ساخت دارویی در زمینه درمان اگزما شده است، تصریح کرد: امروز خواسته اصلی نخبگان از مسئولان حمایت در زمینه راه‌اندازی خط تولید انبوه ایده‌هایشان و ارائه تسهیلاتی برای نمونه‌سازی و تجاری سازی ایده‌های نخبگان است.

شاکری طول کشیدن اخذ مجوز آزمایش انسانی و نبود امکانات لازم در استان برای مراحل اول فعالیت را از مشکلات پیش روی خود خواند و ابراز داشت: مسئولان باید بسته به نوع فعالیت نخبگان حمایت‌های لازم را در زمینه‌های تخصیص تسهیلات، ایجاد زیرساخت‌ها، مجوزها و... انجام دهند وگرنه هیچ پیشرفت علمی را شاهد نخواهیم بود.

زیرساخت‌های فعالیت علمی فراهم نیست

یکی دیگر از نخبگان استان که در جشنواره علم تا عمل حضور داشته و توانسته است عنوان برتر استانی جشنواره را کسب کند با اشاره به این‌که مشکلات فراوانی پیش روی فعالیت علمی در استان است گفت: برای حل این مشکلات مسئولان باید نگاهی جدی به حوزه فعالیت‌های علمی داشته باشند.

بابک قبادی با بیان اینکه در جشنواره تولید انبوه یک امتیاز ویژه محسوب می‌شد که ما از آن محروم بودیم، خاطرنشان کرد: طرح ما دریچه ضد سرقت حوضچه‌های آب و منهول‌های فاضلاب است که علاوه بر ساخت دریچه به صورت کامل، امکان نصب بر روی دریچه‌های فعلی را دارا بوده به طوری که با اندک هزینه دریچه‌های فعلی ضد سرقت شده و صرفه جویی بسیار بالایی را در پی خواهد داشت.

وی با اشاره به این که همه ساله ادارات متولی آب و فاضلاب هزینه‌های گزافی را از سرقت دریچه‌های فاضلاب متحمل می‌شوند، اظهار کرد: برای ساخت نمونه اولیه دریچه ضد سرقت دستگاه CNC نیاز بود که متاسفانه در استان وجود نداشت این در صورتی است که در شهرهای بزرگ تعدادی از این دستگاه‌ها بلااستفاده هستند. البته تعدادی از این دستگاه‌ها در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و در آموزشگاه‌های حرفه‌ای استان نیز نمونه از این دستگاه وجود داشت که از مدار خارج هستند.

قبادی ایجاد چنین زیر ساخت‌هایی را نیازمند همت مسئولان دانست و افزود: در زمینه صنعتی استان محرومی هستیم و متاسفانه در استان محروم موانع پیش روی ایده پردازان بسیار است در این گونه استان‌ها باید از مخترعین و مکتشفین حمایت قاطعانه صورت بگیرد تا ایده‌های آنها منتج به تولید نمونه شود.

این مخترع با اشاره به اینکه اگر حمایت مالی و تجهیزات در اختیار مخترعینی که دارای طرح‌های کاربردی هستند قرار بگیرد پیشرفت استان را سبب می‌شود، تاکید کرد: بی‌شک فعالیت‌های صنعتی که برای اولین بار در کشور رخ می‌دهند اشتغال‌زایی و پیشرفت صنعتی را سبب می‌شود.

توسعه علمی استان با مثلث توجیه، مشاوره و پارک علم و فناوری

به هر حال ضربان حرکت علمی در استان آن چنان که باید تند نیست بلکه به کندی و با تلاش‌های فردی خود نخبگان پیش می‌رود. ایجاد یک گفتمان علمی که رئیس بنیاد نخبگان به آن اشاره داشت می‌تواند به هماهنگی مسئولان در زمینه‌های علمی برسد.

امروز باید از ظرفیت‌های کارگروه‌های پژوهش و بودجه مربوط به پژوهش در راستای گسترش این فعالیت علمی که بی‌شک توسعه کهگیلویه و بویراحمد را در پی خواهد داشت، استفاده کنیم.

امروز مشخص است که نزدیک‌ترین راه برای رسیدن استان محرومان به قله توسعه، جاده علم و فناوری است. محصولات دانش بنیان با نیاز اندک به زیرساخت‌های صنعتی از خروجی بالایی برخوردارند که می‌توانیم از ظرفیت آن‌ها برای توسعه و رشد استفاده کنیم اما به شرطی که توانسته باشیم یک مجموعه نخبگانی هماهنگ ایجاد کنیم و باور فعالیت علمی را تقویت کنیم.

نخبگان در برهه‌های مختلف زمانی و در صحنه‌های مختلف همانند همین جشنواره علم تا عمل حضور خود و دغدغه خود را اثبات کرده‌اند و اکنون نوبت مسئولان رسیده است تا به اثبات برسانند که حامی علم و حرکت علمی هستند و مهمترین حرکت آنها می‌تواند با ایجاد پارک علم و فناوری گره بخورد.

اما اینکه تا چه موقع نخبگان در فعالیت‌های خود باید احساس تنهایی کنند سؤالی است که پاسخ آن بسته به نوع نگرش مسئولان ارشد استان خواهد بود./ج1