به گزارش گروه استانهاباشگاه خبرنگاران در تقسیمات جغرافیای سیاسی ایران در سال 1316 خورشیدی به پاسداشت یاد و نام ایالت گرگان، اسم گرگان را بر شهر استرآباد نهادند و چند سالی است که به پاسداشت این نامگذاری جشن روز گرگان برگزار می شود.
 
20 شهریور 1316 زمان تاریخی تغییر نام استراباد به گرگان در سال گذشته با تصویب شورای این شهر به نام روز گرگان نامگذاری شده است.    
 
اسدالله معطوفی در این زمینه می گوید: اندیشمندان و مورخان ایرانی از جمله فردوسی در شاهنامه خود، تاریخ ایران باستان را شامل دوران متعددی می دانند که شاخص ترین آنها عبارتند از پیشدادی، کیانی، اشکانی و ساسانی و در دوره پیشدادی در زمان حکومت کیومرث، پسرش «گرگان را عمارت نمود» و در دوران حکمرانی فریدون نوه جمشید، گرگان به همراه چند ناحیه دیگر به ایرج پسر فریدون واگذار شد، اندکی بعد در عهد منوچهر نیز منطقه گرگان محل کروفر پهلوانان و جنگاوران بزرگ ایران علیه تورانیان شد.
 
وی ادامه داد: در دوره کیانیان که جنگهای ایرانیان و تورانیان همچنان ادامه یافت، گرگان بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و برای مدتی به گودرز سپرده شد و نیز عهد کیخسرو دانسته اند که توسط گرگین میلاد بنیان نهاده شده بود.
 
گرگان در عهد ایران باستان
 
مادها دسته ای از همان مردم مهاجر آریائی بودند که بطور عمده در شمال غرب ایران سکونت اختیار کردند، در زمان حکومت هوخشتره که دولت ماد به اوج عظمت خود رسیده بود، پارت و هیرکانیا (گرگان) در حوزه قلمرو آنان درآمد.
 
به نوشته گزنفون مورخ یونانی، اندکی بعد در دوران ایختویگو (585-550 ق. م) مردم هیرکانیا به نوعی استقلال قابل توجه دست یافتند، ولی کتزیاس آن را یکی از ساتراپ نشین هائی دانست که شخصی به نام «ارتسیر» ساتراپ (والی) آن بود.
 
دوره تاریخی اسلامی گرگان
 
پس از ورود اعراب مسلمان به ایران، در سال 20 هـ کوفیانی که در خراسان بودند اقدام به تصرف گرگان و طبرستان کردند ولی موفقیتی بدست نیاوردند، اما دو سال بعد سوید بن مقرن گرگان را فتح کرد و راهی طبرستان (مازندران) شد.
 
در عصر امویان (41-132 هـ ق) مصقله بن هبیره به امر معاویه بار دیگر مأمور فتح طبرستان و گرگان شد، ولی در این راه جان خود را از دست داد و خراج گرگانیها هم تا سال 98 هـ قطع شد، در این سال یزید بن مهلب جرجان (گرگان) را در زمانیکه «اهل جرجان به داخل حصار و باروی آجری آن پناه گرفته بودند» متصرف شد و غنائم بسیاری بدست آورد.
 
اما به هنگامیکه مشغول فتح طبرستان بود مردم جرجان شورش بزرگی به راه انداختند چون خبر به یزید رسید جهم بن زهر بن قیس جعفی را به سوی گرگان فرستاد. پس از امویان در عهد عباسیان (132-656 هـ) گرگان که اینک اعراب بخاطر نداشتن حرف «گ» آنرا جرجان تلفظ می کردند، مورد توجه قرار گرفت.
 
برخی آداب و رسوم گرگانیها
 
روز 20 شهریور روز گرگان نامگذاری شد و در هفته جاری برنامه های تاریخی این روز اجرا می شود و معرفی آداب و رسوم سنتی گرگان از جمله برنامه هاست زیرا آداب و رسوم هر جامعه که در گذر تاریخ از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و هر یک بنا به باور یا اعتقادی مانده است.
 
قاشق زنی: در شب چهارشنبه سوری، پسرها چادر به سر کرده و با کوبیدن قاشق بر ظرف های فلزی که همراه خود دارند از صاحبخانه، طلب خوراکی که البته بیشتر شیرینی های سنتی گرگان همانند سرغلبیلی، پادرازی، نون زنجیفیلی، نون خرمایی و حلوااماج است می کنند.
 
گوش ایستادن: از مراسهای ویژه در شب چهارشنبه سوری که البته بیشتر توسط دختران و زنان اجرا می شود، فالگوش ایستادن است که طی آن فرد در حال توقف در خیابان یا کوچه یا ... ، به سخن اولین فرد در حال عبور گوش فرا می داد و در این بین اگر سخن رهگذر خوشایند بود دلیل بر برآورده شدن خواسته اش بود و بر عکس آن نیز در صورت شنیدن سخن منفی، استنباط شخص بر رفع نشدن حاجتش بود.
 
گذران ساعت تحویل سال در اماکن متبرکه: دختران و پسران تازه ازدواج کرده و البته عده ای دیگر از مردم گرگان به جهت داشتن سالی خوش و سرشار از موفقیت در هنگام تحویل سال نو در امامزاده نور واقع در محله تاریخی سرچشمه حضور می یابند و به خواندن دعا و طرح حاجات خود می پردازند.
 
غذاهای مخصوص عید: خوردن چلوسبزی با ماهی و رشته چلو به عنوان شام قبل از تحویل سال و نیز ناهار اولین روز عید از سنت های گرگانیان است.
 
محلات قدیمی گرگان
 
استراباد در قديم داراي سه محله بزرگ اصلي بود كه هر محله، خود شامل محله هاي فرعي و گذر هاي مختلف مي شد، محله هاي اصلي گرگان عبارت بودند از: سبزه مشهد، نعلبندان و ميدان. محله اصلي سبز مشهد با مركزيت سبز مشهد، شامل محله هاي سرچشمه، سرپير، دباغان، نقارچيان و گذرهاي چهارشنبه اي ، قاپي و... بود.
 
محله اصلي ميدان، به مركزيت ميدان عباسعلي، شامل محله هاي دربنو، دوشنبه اي ، شاهزاده قاسم (دوچناران) ، مير كريم و گذر هاي قيصريه، بادگير ، پشت باره و... بود.
 
محله اصلي نعلبندان هم به مركزيت نعلبندان، شامل محله هاي پاسرو، ميخچه گران، شير كُش، باغشاه و گذر هاي علاقه بندان، چهل ستون و سرپير بود، دورتا دور شهر، برج و بارو كشيده شده و شهر داراي چهار دروازه به نامهاي دروازه بسطام، دروازه چهل دختر، دروازه مازندران، و دروازه فوجرد (سبز مشهد) بود. در سال 1315 خورشيدي تخريب برج و باروي شهر به دستور رضا شاه آغاز شد و تا سال 1317 خورشيدي ديگر اثري از اين برج و بارو نبود.
 
شهر گرگان با قدمتي ديرينه از ديرباز خاستگاه بسياري از مشاهير، فرهيختگان و نام آوراني بوده است كه نام بزرگ هر يك از آنان وسعت و ريشه فرهنگ اين شهر را عميق تر و اصيل تر كرده است. ستارگان درخشاني كه زينت بخش تاريخ اين مرز و بوم و راهنماي گمشدگان وادي ظلمت و جهل بوده اند.
 
فخرالدین اسعد گرگانی، فصیحی استراآبادی، نظام الدین استرآبادی، میرداماد استرابادی از جمله مفاخر گرگان هستند که نامشان در تاریخ ایران زمین می درخشد.
 
رحیم زاده استاد معماری و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح کامل مفاهیمی چون حفاظت، فرهنگ و میراث فرهنگی پرداخت و گفت: حفظ میراث فرهنگی برای کسب درآمد تفکر اشتباهی است.
 
رحیم زاده گفت: گردشگری فرهنگی در میان اشکال گوناگون گردشگری، می تواند ضامن حفاظت از آثار فرهنگی و تاریخی باشد.
 
وی تصریح کرد: میراث فرهنگی آیینه تمام نمای دستور زندگی سعادت مندانه برای ما هستند و ما باید آنها را نه برای تفاخر یا کسب درآمد بلکه با هدف پاسداشت و حفظ دستاوردهای اندیشه بشری حفظ کنیم.
 
وی با اشاره به اهمیت و ارزش بافت تاریخی گرگان تاکید کرد: میراث فرهنگی آن بخش از فرهنگ هستند که فرهنگ روز را به سرچشمه های فرهنگ متصل می­کنند و به همین دلیل فرهنگ و میراث فرهنگی نیازمند تامل و پرهیز از شتابزدگی هستند./ش