به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز فارس،
ستونهاي چهارگوش و نيمه ستون همه از سنگ ميخكي در اين ساختمان بكار رفته، و اين نوع ستون سازي در بناهاي اشكاني نيز ديده شده است. درون بنا و روي سنگها را با گچ‌بريهاي عالي كه ويژه معماري عهد ساساني است مزين گرديده، و بالاي طاقچه‌ها و درگاهها گيلوئي‌هائي است به سبك گيلوئي‌هاي بالاي درگاهها در تخت جمشيد كاخ و آتشكده فيروزآباد با آنكه در آغاز شاهنشاهي اين دودمان ساخته شده، از بهترين ساختمانهاي عهد ساساني و طرح و نقشه و هنر آن كاملاً ايراني و ملي است. قسمتي از اين بنا كه طاقهاي سنگي گنبدي آن بجا مانده شامل بسياري از نكات و اصول جالب معماري است كه دوره‌هاي بعد در ساير ساختمانهاي ساساني از آن تقليد شده، و چون اساس بنا از سنگهاي ميخكي و بعلاوه تالارها و راهروها و ايوانها و اطاقهاي زيادي دارد، بر كاخ سروستان كه طاق گنبدي آن با آجر ساخته شده و تالارها و اطاقهايش محدودتر ميباشد، برتري دارد.
نويسندة تاريخ صنايع ايران «كريستي ويلسن» درباره اين سبك بديع معماري ساساني و طاق آجري و سنگي بحث محققانه‌اي دارد كه قسمتي از آن بر اين مفاد است: «معمولي‌ترين شكل طاق زمان ساساني طاقهاي نيم دايره‌اي ميباشد كه اغلب اوقات از ستونهاي خود عقب‌تر زده شده است. طاقهاي شلجمي شكل را در قسمت بالا با گچ پر مينمودند تا اينكه شكل نيم دايره بخود گيرد. اگرچه طاقهاي نوك تيز در زمان ساسانيان ديده ميشود، ولي باستان‌شناسان معتقدند كه اين شكل طاق در زمانهاي بعد بيشتر مرسوم و متداول گرديده است. ستون در ساختمانهاي ساساني بكار برده ميشد، ولي زياد معمول نبود، مگر اينكه ستونها را از چوب ميساختند كه اثري از آنها باقي نمانده است. يك قسم ستون بزرگ كه از آجر و سنگ و گچ ساخته ميشد، مورد استعمال زياد داشت. ستونهاي متصل بديوار را جهت تزئين ميساختند، مانند ستونهاي سر در طاق كسري در تيسفون، و ستونهاي عقب غار طاق بستان. ديوارهاي ضخيم كه يا از سنگ نتراشيده و يا از پاره آجر و گچ ساخته شده، مخصوص اين زمان و متداول بوده است. اگرچه اينگونه ساختمان خيلي ظريف نيست، ولي نتايج نيكو از آن ميبرده‌اند. قصرها و عمارات را در داخل و خارج با گچ‌بريهاي قشنگ تزئين مينمودند، و اگر لطافت نداشت قوي و محكم بنظر ميآمد.
ديوارهاي بيرون كاخ، پنجره نداشته، شبيه ديوار دژ ساخته مي‌شده، اما داراي ستونهاي چسبيده بديوار و طاق بوده است. در جهت جنوبي بيرون از كاخ، غدير آب زلالي است بنام خنپ يا قمپ آتشكده كه آب از همانجا جوشيده، جاري ميگردد. خاورشناس‌روسي استاد و. بارتلد نويسنده جغرافياي تاريخي ايران بنا بگفته اصطخري مينويسد: دم دروازه شهر در كنار استخر آب، پرستشگاه آتش‌پرستان بنام «بارين» برپا بوده، نبشته‌اي بخط پهلوي داشت، بر روي آن نوشته بودند كه براي ساختمان اين پرستشگاه سي هزار دينار زر خرج شده است.
مانده‌هاي اين كاخ مينماياند كه هنگام آباداني تا چه اندازه با شكوه و عظيم بوده است، و اينك كه از ايوان بزرگ مدائن و بناهاي فراوان ديگر ساسانيان قسمتهاي مهمي برپا نمانده، نگاهداري مانده‌هاي اين كاخ و بناي سروستان و شاپور كازرون و ترميم آنها، بر هر فرد ايراني واجب و از جمله فرائض ملي بشمار ميرود./س
