به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، سر سفره افطار که مي نشستيم، هنوز لب به غذا نزده بوديم، اسکناس نو بود که جلويمان مي گذاشتند و تبريک بود که از طرف اعضاي خانواده نصيب مان مي شد، حس تولد بند بند وجودمان را فرا مي گرفت و احساس قد بر افراشتن به ما مي گفت که با گرفتن اولين روزه عمرمان بزرگ شده ايم.با آغاز ماه مبارک رمضان روح تازه اي بر کالبد خانواده دميده مي شود و فاصله گرفتن از روزمرگي ها براي افراد به ويژه کودکان و نوجوانان جذابيت زيادي دارد.

در نظام اسلامي و تربيت ديني همواره شيوه برخورد و رفتار والدين با فرزندان در موضوعات مختلف اهميت ويژه اي دارد زيرا اين امر سنگ بناي شخصيت و تفکر فرزند را پايه گذاري مي کند. والدين مومن و معتقد که دوست دارند فرزندانشان روحيه ديني و گرايش هاي مذهبي داشته باشند مي دانند که فرا رسيدن ماه نوراني رمضان، فرصت ويژه اي است تا فرزندان خود را بيشتر با آموزه هاي ديني مانوس سازند.

دکتر سيدمحسن اصغري نکاح روان شناس کودک، استاد و عضو هيئت علمي دانشگاه در گفت وگو با خراسان بر اين نکته تاکيد مي کند که والدين و مربيان مي توانند براي انتقال آموزه هاي تربيتي و ديني به کودکان از بهار تربيت و فصل معنوي ماه مبارک رمضان استفاده کنند. آن چه پيش رو داريد نکته هاي کليدي و کاربردي در رفتار با کودکان در ماه مبارک رمضان از نظر اين روان شناس است.
يک فرصت طلايي

گام اول براي چنين کار مهمي، اصلاح و تقويت نگرش بزرگ ترهاست تا به نگرشي جامع در اين باره دست پيدا کنند. در دين مبين اسلام هدف از روزه داري که يکي از اعمال واجب محسوب مي شود، قرب و کسب رضايت الهي است. اين ماه براي کودکان فرصت رشد هيجاني، سلامت جسماني ، رشد اجتماعي و شکل گيري هويت ديني و معنوي است.

اين ماه به خاطر برخورداري از اعمال ويژه براي کودکان جذاب است و اصولاً هر چيزي که متفاوت باشد، جذابيت پيدا مي کند. بعضي والدين و بزرگ ترها اعمال ديني را که در ماه هاي ديگر با دقت و پايبندي کمتري انجام مي دادند در اين ماه با تقيد و توجه بيشتري انجام مي دهند.

براي بچه ها هم همين طور است، آن ها با سبک زندگي خاصي از غذا خوردن و فعاليت هاي ويژه روبه رو مي شوند و والدين مي توانند از اين فرصت ها براي تربيت ديني آن ها استفاده کنند.

ماه عزيز، ماه قشنگ

دين اسلام ماه رمضان را ضيافت الهي و يا عيد مي نامد. ما هم بايد با تعابير مثبت از آن ياد کنيم. مثلاً در سخن گفتن با فرزندانمان از اين ماه با تعابير ماه عزيز، ماه قشنگ و ماه خوب ياد کنيم و از هر گونه لفظي که داراي بار منفي است، پرهيز کنيم.

ياد شيرين

در روان شناسي امروز مباحثي مثل تربيت هيجاني و خود تنظيمي داريم که والدين مي توانند در ماه رمضان به شکل موثرتري به اين مسائل بپردازند. آن ها بايد دقت کنند قبل، حين و بعد از ماه رمضان از اين ماه با شيريني و حلاوت ياد کنند تا به صورت ويژه و با جلوه هاي خوشايند براي کودکان و نوجوانان تداعي شود.

دلزدگي ايجاد نکنيم

بعضي از والدين در رفتار و کارهاي شان بسيار خوب عمل مي کنند ولي گاهي مستقيم يا غيرمستقيم و گاهي ناآگاهانه تعابيري منفي به کار مي برند. مثل: «باز يک ماه نبايد ناهار بخوريم.» «باز، يک ماه تشنگي» و... اين تعابير ممکن است براي بچه ها نگراني و دلزدگي ايجاد کند. به جاي چنين جملاتي خوب است بگوييم:«يک ماه فرصت داريم تمرين کنيم تا کارهايي را که نبايد انجام دهيم انجام ندهيم.» و... مي دانيد که در قرآن آمده است که روزه داري تقوا را افزايش مي دهد.

سحري بيدارم کن...

اگر بچه ها علاقه مندند هنگام سحر بيدار شوند، حتماً آن ها را بيدار کنيد. اين کار هم گرايش روزه داري را در آن ها تقويت مي کند هم بيدار شدن در اين زمان برايشان جذابيت دارد و موجب انس گرفتن شان با ماه رمضان مي شود.حتي اگر فرزند ۴يا ۵ ساله شما اصرار به بيدار شدن دارد، به شخصيت او حتماً احترام بگذاريد و بيدارش کنيد، اگر چه اين کار سخت است ولي براي تحقق تربيت ديني فرزند بايد اين سختي ها را به جان بخريم.

تولد معنوي ام را جشن بگير

اولين روزه داري تجربه بسيار باشکوه و متفاوتي است و بزرگ ترها بايد براي اين تجربه جشن بگيرند، هديه بدهند و از فرزندشان تشکر کنند. پژوهش ها نشان مي دهد کساني که هويت ديني موفقي پيدا مي کنند کساني هستند که تجربه هاي ديني موفقي داشته اند، البته بايد دانست دانش و اطلاعات ديني با تجربه بسيار متفاوت است.

ممکن است کسي اطلاعات زيادي درباره اهميت نماز و روزه داشته باشد ولي کسي که شيريني اين کارها را تجربه کرده است، نسبت به انجام آن پايبندتر است پس بايد زمينه چنين تجربه هايي را براي فرزندان فراهم کنيم.

والدين، مربيان و بستگان نزديک، فهرستي از کودکان و نوجواناني که اولين روزه هايشان را گرفته اند تهيه کنند و در مهماني ها اگر ممکن است مانند مراسم تولد به آن ها اسکناس يا هديه اي متناسب با موقعيت اجتماعي و فرهنگي شان بدهند، چون اين اتفاق هم، تولد معنوي است و در آن جمع بگويند: اين شخص اولين روزه اش را گرفته است، از او مي خواهيم برايمان دعا کند. به او هديه بدهند و براي او صلوات بفرستند. حمايت هاي معنوي مثل التماس دعا گفتن به آن ها هم تاثير بسياري دارد.

حامي ام باش...

شکل گيري شبکه هاي رواني-اجتماعي براي کودکاني که جثه ظريف و ضعيفي دارند و روزه مي گيرند، بسيار مهم است. متاسفانه برخي بزرگ ترها با ديدن اين کودکان مي گويند:«او که هنوز بچه است يا ضعيف است، چه کسي گفته روزه بگيرد»اين طرز برخورد بچه ها را دچار ترديد مي کند، حتماً  در اين شرايط از بچه ها حمايت کنيد و مثلاً بگوييد:«او هم بزرگ شده، آن قدر که خودش تصميم گرفته روزه بگيرد.»

همچنين مي توان با شناسايي نوجوانان و کودکان ديگري که آن ها هم روزه اولي هستند يا سال گذشته روزه گرفته اند و آشنا کردن آن ها با يکديگر شبکه اجتماعي براي فرزندان تشکيل دهيم.

آشکار کردن آثار مثبت

کودکان و نوجوانان بايد آثار مثبت روزه گرفتن را در ما ببينند و احساس کنند که بزرگ ترهايشان خوش اخلاق تر، مهربان تر، صبورتر و فعال تر شده اند تا اين آثار مثبت را نزد خود به روزه داري نسبت دهند؛ متاسفانه در فرهنگ جامعه ما برعکس رفتار مي شود؛ مثلاً  به کودکان گفته مي شود:«بازي و سروصدا نکنيد که پدر و مادرتان روزه دارند،گرسنه اند و خوابيده اند.» نبايد روزه داري والدين منع و محروميتي براي کودکان ايجاد کند.

اين همه ذوق را جدي بگيريد

گاهي فرزندان ذوق و علاقه دارند تا روزه بگيرند ولي چون به سن تکليف نرسيده اند، والدين به آن ها اجازه نمي دهند، در حالي که بچه ها با اين کار احساس بزرگي مي کنند و والدين هم بايد به آن ها فرصت تمرين بدهند و کمک کنند تا روزه هاي کوچک يا اصطلاحاً کله گنجشکي بگيرند و مانع آن ها نشوند؛تا وقتي کودکان به سن تکليف مي رسند،آمادگي روزه گرفتن حتي در روزهاي بلند سال را داشته باشند.

درشتي و نرمي کنار يکديگر است

والدين بايد بپذيرند روزه گرفتن با دشواري همراه است و سعي نکنند اين دشواري را حذف کنند، آثار مثبت و سازنده روزه به خاطر اين دشواري هاست، بنابراين به خاطر دوست داشتن فرزندان سعي نکنند مانع آن ها از روزه داري شوند تا مبادا به سختي بيفتند متاسفانه برخي از بزرگ ترها براي جبران حذف وعده غذايي ناهار، در افطار يا سحر چند نوع غذا در سفره مي گذارند تا از اين سختي کم کنند در حالي که روزه مي گيريم تا اين دشواري ها را تجربه کنيم.

دوگانگي را دور بينداز

با بچه ها نبايد برخورد دوگانه داشت. آن ها را به خاطر روزه داري تحت فشار قرار ندهيم و چون فرزندمان روزه گرفته است کارهاي منفي او را به رخش نکشيم مثل اين که :«تو که تنبلي يا نماز نمي خواني، حجابت را رعايت نمي کني، ديگر چرا روزه مي گيري؟» بايد گفت:«چه خوب است که روزه گرفتي، بعد از آن که نمازت را خواندي براي من هم دعا کن».

 روزه داري را نفي نکنيم بلکه بهتر است به شيوه اي که گفته شد قدر روزه داري اش را بدانيم. در غير اين صورت نه تنها کار اشتباهش را اصلاح نکرده ايم، بلکه مانع روزه داري اش هم شده ايم.