به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد مردی که سرود: «چو ایران نباشد، تن من مباد»؛ پیر خردی که با شاهنامه اش زبانمان را زنده کرد و تاریخ و فرهنگ مرز و بوممان را به جهانیان معرفی نمود. اما مردمان همین تاریخ در طول بیش از هزار سالی که او از میان آن‌ها رفته است، براي او چه کرده‌اند؟ یاد و نام فردوسی را چگونه زنده نگه داشته‌اند؟ به راستی دیار و مرز و بوم فردوسی در کجای جغرافیای امروز قرار گرفته است؟ دیاری که از آن چند دیوار و ارگ بیشتر باقی نمانده است متاسفانه امروز با شعار "توس شهر شده است" در حال نابودی است.

تکرار جفای ازبک

اینک در گذر نامهربانی‌های تاریخ و مردمانش، زادگاه این اسطوره ذره ذره بر باد ‌رفته و مثل اینکه دوباره ورق برگشته و این بار قرار است دوست داران فردوسی برای اندک باقی مانده این دیار جفای عبیدخان ازبک را به نحو دیگری تکرار کنند اگر او اولین بنا بر قبر شاعر نامدار را به تیشه تعصب ویران کرد اما امروز ساخت وسازهای غیر مجاز هویت تاریخ توس را به تاراج می برند!

تاراجی که برایمان گران تمام می شود. چراکه امروز بارزترين شاخصه اصلي شهرمشهد بعد از بارگاه امام رضا(ع)، سرزمين توس، زادگاه و آرامگاه حكيم نامدار ادبيات ايران زمين است كه هنوز هم دفتر پر برگ بی مهری‌ها به دیارش، بسته نشده است!

همین دیاری که مقام معظم رهبری هم با ابراز تاسف از وضعیت آن دستور پرداختن به آن را 17 سال پیش داد. اما متاسفانه با گذشت سال ها هنوز دست های ما برای قدردانی از شان و منزلت فردوسی خالی است. افسوس كه در اين سال‌ها نه تنها نتوانسته‌ايم آرامگاه و زادگاه او را در شان این پاکزاد بسازیم و به جهانیان بشناسانیم، بلکه حتی نتوانسته ایم، این دیار را از چنگ لكه‌هاي مزاحم از دکل های برق گرفته تا ساخت و سازهای غیرمجاز در امان نگه داريم!

توس رو به ویرانی

سال 83 بود که مرعشي معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان ميراث فرهنگي وقت، به توس سفر كرد و در ارزيابي از اين منطقه مقرر شد، روستاهاي اطراف توس را جمع كنند و به نقطه‌ديگري منتقل كنند، تا طرح مطالعه و ثبت جهاني آرامگاه و دیار فردوسي بدون مشكل پيگيري شود. پس از آن با اعتراض‌هاي پي در پي همسايگان فردوسي اين طرح كنار گذاشته شد و ساخت وسازها در این دیار قوت گرفت معضلی که امروز این روستای تاریخی را بی شباهت به حاشیه مشهد نکرده است. و در پای همین دیوارهایی که هویت تاریخ ایران زمین در آن خفته است هر روز دیوارهای جدید بالا می رود و ساختمان های نو که آثار تاریخی این کهن دژ را در دل خود گرفته اند بیشتر رشد می کنند. ساخت و سازهایی که طبق عکس هایی هوایی در بیش از نیم قرن پیش توس را دگرگون کرده است.

طبق عکس های هوایی سال 1336 هیچگونه ساخت و سازی پیرامون ضلع شمالی باره توس و باغ آرامگاه فردوسی وجود نداشته، اما امروز متاسفانه به مکانی تبدیل شده است که در شلوغی ساختمان ها و پس کوچه هایی که یکی بعد از دیگری در حال ایجاد شدن است، راه هم گم می شود. وضعیتی که به ما می گوید حريم منظري آرامگاه فرودسي را كه خاستگاه قله‌ي افتخار گذشتگان و هويت ملي ايرانيان، است دیگر به فرته نابودی کشیده شده است.

گازی که توس را گرفت

از اتفاقات بزرگی که در طی چند سال گذشته در روستای توس رخ داد گازرسانی به آن بود.

طی 2 سال گذشته طبق وعده های صلاحی استاندار سابق خراسان رضوی مبنی بر رسیدگی به روستاها و خدمات رسانی به آن ها داده بود، توس گاز کشی شد. نعمتی که به محض رسیدن به دیار فردوسی بویش همه را گرفت و اهل روستای توس مدعی شدند دیگر این مکان شهر شده است و باید همچون یک شهر رونق پیدا کند پس تیشه برداشتند و به ریشه هویت آن زدند و به این بهانه افتادند به جان زمین های کشاورزی، عرصه تاریخی و ....

از خرید و فروش شروع کردند تا ساخت و ساز ساختمان های چند طبقه و حالا هم در خفا و نبود نظارت شروع کرده اند به گرفتن زمین های کشاورزی، عرصه بناهای تاریخی همچون ارگ و ... تا جایی پیش رفته اند که در بیش تر محل ها دیوار کهن در بین خانه های تازه ساخت گم و یا خراب شده است!

حتی در حین بازدید از ساخت وسازهای غیرمجاز روستای توس حسین عباس زاده معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی از اینگونه ساخت وسازها در گذشته های دور در روستای توس یاد می کند و می گوید: در گذشته هم این موارد وجود داشت که سرعت آن ها بسیار کند بود، اما متاسفانه از زمان گاز کشی و الحاق به شهر مشهد ساخت وساز های غیرمجاز به شدت قوت گرفته است. این درحالی است که هدف اصلی اصل الحاق توس به مشهد با هدف رفع مشکلات ب.وده است.

که وقتی به فرماندار گفتم چرا توس به مشهد ملحق شود، گفت: برای اینکه مشکلات آن حل شود ولی این اتفاق نیفتاده است.

همه این معضلات که زادگاه فردوسی را در مسیر نابودی انداخته، در حالی است که روستای توس متولی کم ندارد از اداره کل میراث فرهنگی گرفته تا فرمانداری و از چند ماه گذشته هم که با مصوبه شورای اسلامی شهر مشهد، شهرداری هم به این لیست اضافه شد. اما متاسفانه فقط توس نام این متولیان را یدک می کشد و خبری از مدیریت آن ها نیست!

عمل شهرداری طبق طرح میراث شرط امضای الحاق نامه

چند ماهی بیشتر از مصوبه ای که توس را به همراه چند روستای دیگر به حوزه خدمات رسانی شهرداری مشهد افزود نمی گذرد. در همان زمان الحاقیه این محدوده منفصل را استانداری ابلاغ کرد که اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی زیربار این امر نرفت و با بهانه این که ضوابط مشخص نیست علارغم تمایل اولیه برای این امر، نقشه های الحاقیه را امضا نکرد و شاید همین امر بهانه ای شد برای شهرداری که در طی این مدت در توس به عنوان یک نهاد خدماتی حضور پیدا نکند.

که عباس زاده در ادامه بازدید با بیان اینکه هنوز شهرداری پای کار نیامده است، می گوید: اگر ما الحاقیه را امضا نکردیم دلیل داشتیم چراکه چهارچوب اختیارات فرمانداری، شهرداری و میراث فرهنگی باید در آن مشخص می شد که نشده بود و این امر برای ما نگرانی هایی از بابت اینکه شهرداری با ورود به توس شروع به اجرای فعالیت های عمرانی خارج از ضوابط میراث فرهنگی کند، ایجاد می کرد که به همین دلیل هم ما نمی گذاریم شهرداری با عرصه 360 هکتاری این مکان تاریخی همچون شهر اقدام کند.

به گفته حسین عباس زاده با وجود اینکه روستای توس به عنوان یک نقطه منفصل به شهرداری مشهد پیوسته است، اما از آن جایی که مدیریت مکان های تاریخی در دایره اختیارات میراث فرهنگی است بر این اساس باید شهرداری طبق طرح میراث فرهنگی عمل کند و از شرط های امضای الحاق نامه توسط این اداره کل، عمل کردن شهرداری طبق طرح تفصیلی این اداره است چراکه اگر شهرداری را به حال خودش در این محدوده رهایش کنیم به دنبال درآمدزایی خواهد بود.

باید شهرداری قبول کند که این محل، مکانی برای درآمدزایی نبوده و صرفا محیط فرهنگی است و باید این نهاد توان اجراییش را بیاورد که از ساخت وسازهای غیرمجاز جلوگیری کند و وضعیت آن را بهبود ببخشد این نکته ای است که میراث فرهنگی از این نهاد خدمات رسان می خواهد و تاکید می کند: اگر شهرداری بر اساس طرح میراث در روستای توس عمل کند خدمتگذارش هم هستیم.

گرفتن مشاور برای تهیه طرح تفصیلی عرصه روستای تاریخی توس از دیگر نکاتی است که عباس زاده با تاکید فراوان بر آن، عنوان می کند: خود اداره کل میراث فرهنگی از چندی قبل با گرفتن مشاور مبادرت به تهیه این طرح کرده است که تاکنون 90 درصد پیشرفت داشته و قرار است در به زودی جلسه ای با عنوان شورای ملی راهبردی توس در تهران برگزار شود تا طرح مشاور تصویب شده و در نهایت این طرح ابلاغ شود و برای تهیه جزئیات وارد مرحله بعدی گردد./س