به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،  همدان به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی کشور شناخته می‌شود. همه ساله گروه عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید از آثار باستانی، جاذبه‌های طبیعی و بهره‌گیری از هوای مطبوع آن وارد همدان می‌شوند. نه تنها خود شهر همدان دارای جذابیت‌های گردشگری است بلکه بیشتر توابع و شهر‌های اطراف آن هم از چنین استعدادی برخوردارند.


غار علیصدر، لالجین و... از جمله این مناطق هستند. با این وجود باید به برخی از مشکلات گردشگری در این شهر نیز اشاره کرد. یکی از مشکلات گردشگری همدان شش ماهه بودن فصل گردشگری در آن است.

همدان از هوایی سرد در فصل زمستان بهره می‌برد. همین امر باعث می‌شود ورود توریست به این شهر در شش ماه دوم سال کم شود. با این وجود گسترش ورزش‌های زمستانی در این شهر می‌تواند به حل این مشکل کمک کند. البته برخی نگرانی‌ها در این زمینه وجود دارد.

 طرفداران محیط زیست نگران آنند که توسعه ورزش‌های زمستانی طبیعت زیبای الوند را از بین ببرد. همچنین توسعه فرودگاه این شهر و اتمام عملیات خط راه آهن آن می‌تواند کمک بزرگی به توسعه گردشگری در این شهر باشد.

یکی از اشکالات رونق‌ نداشتن گردشگری در همدان این است که در استان زیرساخت‌‌های لازم برای پذیرایی از گردشگران و جذب توریست وجود ندارد. برای نمونه، به نظر می‌رسد هنوز هتل‌‌هایی که مناسب گردشگران باشد در این استان دایر نشده است.

گشت و گذار درپايتخت تاريخ و تمدن ايران


نام همدان با گوش بیشتر مردم ایران آشنا است. شهری که ریشه در تاریخ دارد و زمانی پایتخت ایران بوده است.از همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران نام برده‌اند. استان و شهر همدان در زمره مناطق غربی ایران به شمار می‌روند. در صفحه «راه بلد» امروز قصد داریم سفری به شهر همدان داشته باشیم. واضح است که به دلیل زیاد بودن جاذبه‌های گردشگری این شهر معرفی همه آنها در یک صفحه و یک روز ممکن نیست پس بنا را بر این می‌گذاریم تا طی چند شماره این کار را انجام دهیم.

اول از همه باید مسیر‌های دسترسی به همدان را برای شما شرح دهیم. از تهران به دو صورت می‌توانید به سمت همدان بروید. یکی از مسیر تهران - ساوه و همدان و دیگری مسیر تهران- قزوین و همدان. مسیر اول را هم می‌توانید به دو صورت طی کنید.

یکی این که از آزاد راه تهران- ساوه خود را به این شهر رسانده و سپس از ساوه از طریق جاده قدیم به همدان بروید. در این مسیر پس از ساوه از غرق آباد، نوبران و فامنین رد شده و به همدان می‌رسید. چند سالی است که آزاد راه تهران- ساوه هم راه افتاده است.

 برای استفاده از این آزاد راه باید وارد همان مسیر آزاد راه تهران - ساوه شده و سپس 20 کیلومتر مانده به ساوه از طریق تابلو‌های راهنما به سمت همدان بروید. مسیر قدیمی ساوه به همدان اندکی کوهستانی و سر سبز است که 197 کیلومتر مسافت آن است. تهران تا ساوه هم 110 کیلومتر است. مسیر دیگر رسیدن به همدان از راه قزوین است. در این مسیر باید وارد آزاد راه تهران- کرج به قزوین بشوید.

 در این مسیر هم دو انتخاب دارید. یکی راه کرج، هشتگرد، آبیک، قزوین، تاکستان، خرمدشت، آبگرم، رزن و همدان است. انتخاب دیگر راه کرج به ماهدشت، اشتهارد، بوئین زهرا، آبگرم، آوج، رزن و همدان است.

 مسیر اول طولانی‌تر است. اگر خواسته باشید از قم، اصفهان یا استان‌های مرکزی به همدان بروید باید خود را به سه راه سلفچگان رسانده و از آنجا مسیر اراک به توره، زنگنه، ملایر، جوکار و همدان را پیش بگیرید. در مسیر تهران، قزوین و همدان از كنار مزارع آفتابگردان، سویا و جالیز‌های هندوانه و خیار عبور خواهید کرد و در فصل بهار با منظره گندمزار‌های وسیع روبه‌رو خواهید شد.

به غیر از خودرو شخصی می‌توانید با استفاده از اتوبوس هم خود را به همدان برسانید. بیشتر اتوبوس‌های به مقصد همدان از پایانه غرب تهران واقع در میدان آزادی راهی این شهر می‌شوند. همدان سه پایانه مسافر‌بری هم دارد. یکی پایانه بزرگ است که در میدان عاشورا قرار گرفته است. پایانه دیگر پایانه اکباتان است که در خیابان اکباتان قرار دارد و پایانه سفید آبی هم در بولوار بدیع‌الزمان همدانی است.

استفاده از قطار برای رسیدن به همدان فعلاً مقدور نیست اما خط راه آهن تهران، همدان و سنندج در حال ساخت است. همچنین فرودگاه همدان در 5 کیلومتری این شهر قرار گرفته است و پرواز‌های محدودی به تهران و برخی شهر‌های بزرگ کشور دارد.

اما اجازه بدهید مختصری هم در مورد تاریخ همدان با هم حرف بزنیم. البته تفصیل این امر را می‌توانید در کتب مربوطه مطالعه کنید اما بد نیست همین قدر را بدانید که هرودوت تاریخ بنای همدان را سده هشتم پیش از میلاد در دوران ماد‌ها و به دست دیااکو ذکر کرده است. ماد‌ها این شهر را هگمتانه نامیده‌اند. این لغت به معنی «جای گرد آمدگان» است. کلمه هگمتانه به مرور به همدان تغییر پیدا کرده است.

همدان در روزگار هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل‌بویه و سلجوقیان پایتخت ایران بوده است.
در مورد آب و هوای این شهر نیز باید یاد آوری کرد که همدان از جمله شهر‌های سردسیر کشور به شمار می‌رود. همدان در دامنه کوه الوند واقع و ارتفاع آن از سطح دریا 1900 متر است.

 در زمستان برودت هوا تا40 درجه زیر صفر هم می‌رسد. بنابراین از اواخر مهرماه هوای این شهر به سمت سرد شدن می‌رود. با این حساب بهار و تابستان بهترین فصل سفر به همدان است. البته در تابستان هم هوای شهر گرم است اما در ییلاقاتی مانند گنجنامه می‌توان سراغی از هوای خنک گرفت. همان‌طور که گفتیم همدان در دامنه و دره الوند بنا شده است.

ارتفاع الوند اندکی از 3500 متر بیشتر است. قله الوند در بین راه همدان به تویسرکان واقع شده و 18 کیلومتر از همدان فاصله دارد. در فاصله بین همدان به زنجان هم چندین کوه کم ارتفاع مانند کوه قره داغ وجود دارد.


میدان معروفی به نام میدان

شش راه دارد که شش خیابان به این میدان منتهی می‌شوند. این ۶ خیابان اصلی به نام‌‌های باباطاهر، اکباتان، شهدا، تختی، بوعلی و شریعتی نامگذاری شده‌اند. بیشتر محلات قدیمی همدان اکنون تغییر نام و تغییر بافت داده‌اند. به عنوان مثال نام محله قاشق تراشان به کمربندی خواجه رشید تغییر یافته است. محله جولان هم محله‌ای قدیمی در همدان است که نام فعلی آن خیابان شهدا است.

شهر همدان از جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی فراوانی برخوردار است. کتیبه‌های گنجنامه، تپه‌های عباس‌آباد، مقبره بوعلی سینا و بابا طاهر عریان از جمله معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر هستند.

 اگر در تابستان به همدان رفتید به گردشگاه استخر عباس‌آباد بروید که در بالای تپه‌ای به نام تپه عباس‌آباد واقع شده‌است. آب‌نمایی به ارتفاع ۶۰ و به طول ۲۰۰ متر از منظره‌های زیبای این پارک است. دره عباس‌آباد در یک کیلومتری شهر و دره گنج نامه در 5 کیلومتری همدان قرار گرفته‌اند. دره امامزاده کوه نیز در 12کیلومتری همدان است.

در همدان قدیم مسیحیان زیادی هم زندگی می‌کردند که برخی از کلیسا‌های آنان در زمره جاذبه‌های گردشگری شهر قرار دارد.

همدان زادگاه بسیاری از مشاهیر ایران بوده است که معروف‌ترین آنها بو علی سینا، بابا طاهر، عین‌القضات همدانی، خواجه رشیدالدین‌فضل‌الله از وزرا، دانشمندان و پزشکان صاحب‌نظر قرن ششم و هفتم هجری، میر سید علی از عرفای قرن هفتم هجری و میرزاده عشقی هستند.

اگر به همدان رفتید از یاد نبرید که این شهر به تولید قالیچه‌های ارزان قیمت دستباف مشهور است. این قالیچه‌ها ریشه‌‌های بلند و پرپشم دارند و از قالیچه‌های همطراز خود سنگین‌ترند. چرم همدان هم معروفیت خاص خود را دارد. از همه مهمتر باید به صنعت سفالگری و سرامیک همدان اشاره کرد که مهد آن منطقه لاله‌جین است.

در میدان ورودی همدان تعداد زیادی از فروشگاه‌های صنایع دستی قرار دارند. موزه‌های همدان هم شامل موزه‌ تاریخ طبیعی ، هگمتانه، بوعلی‌سینا، دفاع مقدس، ‏ سفال، نظری، حمام قلعه، مفاخر و مشاهیر همدان و صنایع دستی همدان است.

بازار همدان


همدان به مانند سایر شهر‌های بزرگ ایران از بازار نسبتاً بزرگ و قدیمی سود می‌برد که در گذشته و حال مرکز تأمین مایحتاج عمومی مردم بوده است.مجموعه تاریخی بازار همدان در محدوده خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار گرفته است. قدمت بازار همدان به دوره قاجار برمی‌گردد. بازار مسقف و سرپوشیده است.

بازار همدان مشتمل بر یک بازار نیست بلکه مجموعه چند بازار را دربر می‌گیرد. همه این بازار‌ها مسقف بودند، اما در حال حاضر در یک کج‌سلیقگی تمام‌عیار سقف شماری از آنها را برداشته و حال و هوای امروزی به آن داده‌اند.

تمامی بازار‌ها در مرکز شهر قرار دارند. هر کدام از این بازار‌ها مخصوص یک صنف بوده است.
برخی از افراد متمول شهر نیز که برای تجارت محتاج محوطه بزرگی بوده‌اند برای خود بازار مخصوص درست کرده‌اند.

نمونه این امر بازار فرش فعلی است که در قدیم به بازار قیصریه معروف بود و مالک آن میرزاکاظم منشی قاجار بوده است. برخی از بازار‌ها مانند بازار آهنگرها، گیوه‌کش‌ها، زهتاب‌ها، موتاب‌ها، نجارها و... دیگر رونق خود را از دست داده‌اند و به مرکز فروش اجناس متفرقه تبدیل شده‌اند.

بیشتر بازار‌های همدان دور مسجد جامع این شهر ساخته شده‌اند. از این‌رو بیشتر تجار نماز خود را در این مسجد می‌خوانده‌اند. البته در بازار مساجد دیگری نیز وجود دارند که از مسجد جامع کوچک‌ترند. علاوه بر بازار در همدان بازارچه‌های قدیمی دیگری نیز وجود دارد که این بازارچه‌ها در محله‌های قدیمی قرار گرفته و تأمین‌کننده مایحتاج مردم بوده است.

سوغاتي از خاک


اگر به همدان رفتید نمی‌توانید دست خالی از این شهر بیرون بیایید. همدان سوغاتی‌های فراوانی دارد که می‌توانید به عنوان رهاورد سفر برای دوستانتان تهیه کنید. در درجه اول همدان شهر مصنوعات چرمی است. انواع کیف و کفش و کمربند چرمی در این شهر به وفور یافت می‌شود.

همپای مصنوعات چرمی باید به ظروف سفالی و سرامیکی اشاره کرد. لاله‌جین همدان پایتخت سفال ایران است. در مورد این منطقه در وقت مناسب توضیح خواهیم داد. اما همین قدر بدانید که در میدان ورودی همدان مغازه‌های متعدد فروش سفال وجود دارد. همدان سوغات خوراکی فراوانی نیز دارد.

 باسلق، شیره انگور، کشمش تیزابی، نقل چای، گردو، انواع آلو، آلبالو، تخمه آفتابگردان، روغن حیوانی، خیارشور، انگشت پیچ و شیرمال و حلوا زرده از جمله سوغات خوراکی همدان هستند. در همدان می‌توانید سراغ گیوه را هم بگیرید.گیوه نوعی کفش قدیمی خنک است که بیشتر به درد فصل گرما می‌خورد.

همچنین آش هویج و جو به همراه آش اماج و آش برنج از غذا‌های سنتی همدان است. در همدان خوردن سرداشی را نیز فراموش نکنید. نوع سنتی این غذا را داخل تنور سنگکی می‌پزند. اگر این مدل آن گیرتان آمد به جای ما هم دلی از عزا در بیاورید!

همدان در سفرنامه‌های خارجی

شهر همدان از چنان غنای فرهنگی و تاریخی برخوردار است که در طول زمان بسیاری از گردشگران خارجی پس از ورود به ایران ترجیح داده‌اند همدان یکی از شهر‌هایی باشد که از آن دیدن می‌کنند. حاصل این کار سفرنامه‌ها و شرح​حالی است که آنان از شهر همدان نگاشته و به یادگار گذاشته‌اند.

از جمله این جهانگردان باید به ابن فضلان اشاره کرد که از دانشمندان قرن سوم و چهارم هجری قمری بوده و در دربار عباسی زندگی می‌کرده است. وی در سفر طولانی خود از بغداد به سرزمین آسیای مرکزی و شمال دریای خزر، سه شب را در همدان گذرانده و از آثار تاریخی این شهر دیدن کرده و با آداب و رسوم مردم شهر آشنا شده است.

وی در نوشته‌های خود از همدان به نیکی یاد کرده است.شاردن جهانگرد فرانسوی نیز از جمله بازدید‌کنندگان از همدان است. او در نوشته‌های خود در مورد همدان به رواج و رونق صنعت چرم‌سازی در این شهر اشاره کرده و می‌گوید این صنعتی دستی است که همدانیان در آن از همه استادترند.

به گفته شاردن در همدان آن روز برای به عمل آوردن خام(چرم) دو راه هست: آماده کردن پوست گوسفند و بز با زاج سفید و نمک به نـام چـرم زاغـی‌ و دباغی خام گاو‌، الاغ و اسب.

از شاردن که بگذریم نوبت به حزین لاهیجی می‌ر سد که از همدان دیدن کرده است. زمانی که حزین وارد همدان می‌شود، سلسله صفویه منقرض شده و قوای عثمانی سعی در تصرف همدان دارند.

حزین در سفرنامه خود به مقاومت مردم همدان در برابر متجاوزان اشاره می‌کند. ویلیام جکسن هم از دیگر جهانگردانی است که به همدان سفر کرده است.

زمان سفر او به همدان سال 1281 شمسی بوده است. جکسن همدان را شهر «دباغخانه‌ها» می‌نامد. وی بازار‌های همدان را این‌گونه توصیف می‌کند: بازار‌های همدان دارای سقفند و بیش از پانصد دکان پرمشتری در آنها قرار دارد. بازرگانان از این شهر به عنوان انبار ایران یاد می‌کنند.

به گفته جکسن همدانی‌ها در ساختن و عمل آوردن پوست گاو و گوسفند و ساختن اجناس تجملی از آنها شهره شده‌اند. به نظر مي رسد بيشتر جهانگرداني که به اين شهر سفر کرده اند تحت تاثير صنعت چرمسازي اين شهر قرار گرفته اند.

نکته جالب ديگر اين‌است که تعداد اندکي از جهانگردان سخني از صنعت سفالگري همدان به ميان آورده اند.

به گفته جکسن همدان آن روز 4 محله داشته که هر محله کدخدایی جداگانه دارد و شغل کدخدا موروثی است. جکسن از رقابت محله ها با هم سخن رانده است.گويي جنگ حيدري و نعمتي در محلات در جريان بوده است. اين امر بخصوص در مناسبت​هاي خاص شدت مي​گرفته است.