سفری سبز به شهر جنگلهای ایران
منطقه ارسباران و جنگلهای آن از طرف یونسکو به عنوان یکی از ذخایر زیست کره زمین در ایران به ثبت رسیده است. این منطقه در نزدیکی بزرگترین دریاچه داخلی ایران یعنی دریاچه ارومیه واقع شده است که آن نیز مانند جنگلهای ارسباران از ذخایر زیست‌کره بوده، اما امروزه با نابودی دست و پنجه نرم می‌کند.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، منطقه ارسباران و جنگلهای آن از طرف یونسکو به عنوان یکی از ذخایر زیست کره در ایران به ثبت رسیده است. این منطقه در نزدیکی بزرگترین دریاچه داخلی ایران یعنی دریاچه ارومیه واقع شده است که آن نیز مانند جنگلهای ارسباران از ذخایر زیست‌کره بوده، اما امروزه با نابودی دست و پنجه نرم می‌کند. متأسفانه بر اثر برخی غفلت‌ها، خطراتی منطقه ارسباران را تهدید می‌کند.
یکی از خطرات بر پا خاستن توفان نمک در مناطق خشک شده دریاچه ارومیه و سرایت آن به منطقه ارسباران است. علاوه بر این با دقت در نقشه‌های فضایی می‌توان متوجه این امر شد که نزدیک به 30 درصد جنگلهای ارسباران طی 18سال گذشته به واسطه فعالیت‌های انسانی نابود شده است.
یکی از مهمترین این فعالیت‌های مخرب طرح‌های راه‌سازی در دل جنگلهای ارسباران و مناطق حفاظت شده آن است. بزرگراه تبریز ـ ارمنستان و بزرگراه تبریز ـ اهر ـ باکو از جمله این طرح‌ها است. علاوه بر این زمزمه‌هایی از عبور قطار از اهر به سمت مرز به گوش می‌رسد.
کوه‌های منطقه قره باغ از ذخایر مس کشور به شمار می‌رود. از این رو توسعه معادن مس در این منطقه بشدت در حال پیشرفت است، بدون توجه به این مطلب که روی همین کوه‌ها جنگل و منابع عظیم‌تری را به امانت در اختیار داریم. باید مواظب ارسباران باشیم.
مناطق حفاظت شده ارسباران
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72 هكتار در كناره های جنوبی رود ارس د رشهرستان كلیبر واقع شده و به عنوان مكان ذخیره بیوسفر در یونسكو به ثبت رسیده است و از ارزش های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است.
پناهگاه حیات وحش كیامكی
پناهگاه حیات وحش كیامكی با وسعت 84000 هكتار و به ارتفاع 700 متر از سطح دریا از كناره های رود ارس تا ارتفاع 3347 متری در كوهستان كیامكی شهرستان مرند گسترده شده است .
منابع طبیعی
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر داخلی و یكی از دریاچه های مهم ایران است كه درشمال غرب فلات ایران و غرب آذربایجان شرقی از شمال به جنوب كشیده شده و از نظر طبیعی آذربایجان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم كرده است.
این دریاچه به دلیل تنوع بیولوژیكی به عنوان پارك ملی در فهرست آثار بین المللی میراث طبیعی به ثبت رسیده است.
در سواحل دریاچه ارومیه چندین بندر به منظور حمل و نقل مسافر و بار تأسیس شده است كه مهمترین آنها عبارت اند از :
1 – بندرشرفخانه در شمال شرقی دریاچه و در 30 كیلومتری شبستر
2 – بندر آق گنبد در ساحل غربی جزیره اسلامی ( شاهی ) و در سمت شرقی دریاچه واقع شده است .
3 – بندر رحمان لو نیز از بنادر مهم ساحل شرقی دریاچه است .
علاوه بر بنادر فوق بندرهای دانالو ، قبادلو و زینت نیز در ساحل شرقی دریاچه ارومیه قرار دارند.
قوری گول
دریاچه و آب راكد قوری گول دركنار جاده تبریز – بستان آباد در فاصله 45 كیلومتری شرق تبریز در میان ارتفاعات شرقی گردنه ی " شبلی " واقع شده است . این مكان به اشكال مختلف نامیده می شود ؛ مردم محل ، این مكان را " قوری گول " به معنی استخر خشك می نامند ، اما برخی دیگر آن را " دوری گول " به معنی استخر آب زلال و برخی " قویی گول " به معنی استخر گودال ژرف و عمیق نامیده اند .
درازا و پهنای این دریاچه چهار كیلومتر در چهار كیلومتر و مساحت آن 16 كیلومتر مربع است و حداكثر عمق آن به 13 متر می رسد .
تالاب و مرداب
استان آذربایجان شرقی دارای تالاب های كوچك و بزرگ متعدد و زیبایی است كه عمدتاً در محدوده شهرستان مراغه و هشترود واقع شده اند . مهمترین این تالاب ها عبارت ند از : تالاب های آلما گلی ، قبادلو ، ماهی آباد ، یانیق گلی ، بزوحق گلی ، قوشاگلی ، زولبین گلی ، یوسفلو ، دیب دیز و خرمالو .
چشمه های آب گرم
آذربایجان شرقی از كانون های مهم آب معدنی و آب گرم محسوب می شود . در اقصی نقاط این استان چشمه های متعدد آب گرم با خواصی ویژه وجود دارند كه طی سالیان دراز مورد استفاده مردم بوده است .
مهمترین این چشمه ها عبارت ند از : چشمه الله حق ، آب رس ، تاپ تاپان ، ورجوی ، گشایش ، و چشمه های سراب و صوفیان به ویژه چشمه آب معدنی كندوان .
آبشار عیش آباد ، شبستر
ارتفاع این آبشار حدود 15 متر است و در قسمت كوهستانی میشو غربی در جوار روستای عیش آباد شبستر واقع شده است . حدود 300 متر مربع وسعت دارد و در جوار كوه و دره منظر بدیعی از زیبایی طبیعت را به نمایش گذاشته است .
آبشار آسیاب خرابه ، جلفا
آسیاب خرابه یكی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی است ، قبلاً در این محل یك باب آسیاب بادی وجود داشت كه با استفاده از این آبشار كار می كرد . اما در حال حاضر خرابه ای بیش از این آسیاب باقی نمانده است. به همین دلیل به نام آسیاب خرابه معروف شده است.
این تفرجگاه در حدود 27 كیلومتری علمدار گرگر ( هادی شهر ) قرار دارد و در نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان در 5 كیلومتری روستای منجن آباد در حاشیه رود ارس واقع شده است.
آب این چشمه زیبا و زلال از كوه میامكی ، یكی از كوه های بلند بین منطقه دیزمار غربی ارسباران و شهرستان مرند و بخش زنوز سرچشمه می گیرد. در مظهر چشمه ی این آسیاب درختان انجیر بسیار روییده و آب به صورت آبشاری زیبا به سمت دره جریان می یابد . تمام سطوح دیواره ی آبشار پوشیده از خزه و گیاهان آبزی است و مناظر دل انگیزی را پدید آورده است .
جنگل ها و بیشه ها
علاوه بر پوشش گیاهی متنوعی كه در فضاهای جلگه ای ، دره ای و كوهستانی استان وجود دارد ، جنگل های متراكمی نیز نقاط مختلف استان را پوشانده است .
در شمال ارسباران دره ارس و بخش ورزگان شهرستان اهر ، كوه های قازان داغی و قندران باشی واقع شده است كه پوشیده از درختان جنگلی و مراتع كوهستانی است .
كوه های " گؤیچه بئل " پوشیده از درختان نیمه جنگلی است و مراتع سرسبز و خرم است و در جنوب غربی اهر واقع شده است . این مكان كوهستانی محل ییلاق ایلات " قره خانلو " و "مددلو" است. بیشترین گونه های درختی كه در جنگل های اهر مشاهده می شود ، بلوط و ممرز است.
جنگل های شهرستان های مراغه و هشترود نیز ا زنظر درجه اهمیت در مرتبه بعدی قرار دارند . این جنگل ها كه از وسعت كمتری نسبت به جنگل های ارسباران برخوردار است عمدتاً از درختچه گز تشكیل شده است.
بقعه شیخ شهاب الدین اهری
در پارک شیخ شهاب الدین قرار گرفته وآرامگاه شیخ شهاب الدین محمد اهری - عارف بزرگ قرن هفتم هجری- است. این بنای تاریخی با معماری اسلامی نشانگر ذوق هنر مردم این دیار در روزگار گذشته می باشد. تاریخچه این بقعه به عصر شاه عباس اول می رسد ولی قدمت بعضی از قسمتهای آن از جمله حصار سنگی مقبره و درب شرقی به قبل از دوره صفویه (دوره ایلخانی) مربوط میشود.
این بقعه دارای 1497 مترمربع بوده و ساختمانی مشتمل بر خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است از سال 1374 ه.ش. از قسمت خانقاه این بنا، بنا به عرفانی بودن بنا، بعنوان موزه ادب و عرفان شیخ شهاب الدین اهری استفاده می شود که در سطح کشور در نوع خود اولین موزه بوده و در حال حاضر شامل سه سالن و یک صحن است. در سالن ها اشیای عرفانی از قرن 15ـ7 ه.ق. و در صحن سنگ مزارهای قرن 15ـ11 ه.ق. به نمایش گذاشته شده است .
مسجد جامع اهر
با 21 گنبد و با طاقهای آجری و ستونهای عریض و استوار یادگاری از دوران سلجوقیان و اتابکان آذربایجان است .
بازار سرپوشیده اهر
با طاقهای آجری ساخته شده و در زمان حکمران ارسباران(رشیدالملک) مرمت و بازسازی شده و دارای راسته بازار ـ بازار نصیربیک و بازار جعفرقلی خان و بازار کفاشان می باشد. این بنا دارای حمامی بوده که در زمانهای قدیم از بین رفته است و اکنون محوطه آن دیده می شود. بازار اهر دارای تزئینات گچبری است و این تزئینات در کمتر بازاری دیده می شود.بازار دارای شاخه های متعددی بوده،راسته بازار،بازار کفاشان و بازار نصیر بیگ قسمتی از بازار های قدیمی اهر است که به شکل و شیوه قدیمی خود پا بر جاست .
کلیسای تاریخی سنت استپانوس
کلیسای تاریخی سنت استپانوس در 20 کیلومتری غرب جلفا، نهمین اثر جهانی ایران در ثبت یونسکو در میان کوه ها و درختان سرسبز محلی با عنوان " قئزل وانک " محلی برای اطراق گردشگران است.
درباره تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده است و عده ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می دانند و برخی دیگر آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.
در عبور از مسیر جلفا تا کلیسای سنت استپانوس، پل ضیاء الملک، نمازخانه چوپان در میان کوه های رسوبی سرخ رنگ حاشیه جاده و کاروانسرای خواجه نظر، چشم گردشگران را می نوازد.
کاروانسرای شاه عباسی
با طاقهای آجری و معماری زیبا در مسیر جاده اهر-تبریز و گردنه گویجه بیل واقع گردیده و دارای یک سالن بزرگ و غرفه های متعدد است و منصوب به دوره صفویه می باشد .
کلیبر؛ شهر زغال اخته
اگر تصمیم گرفتید به منطقه ارسباران سفر کنید به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً سری به شهر کلیبر و قلعه معروف آن یعنی قلعه بابک بزنید. برای رفتن به کلیبر باید پس از رسیدن به اهر 50 کیلومتر دیگر رانندگی کنید. مسیر اهر به کلیبر بسیار دیدنی است و تا اواسط اردیبهشت می‌توانید در برخی نقاط آن حتی توده‌های به جا مانده از برف را مشاهده کنید.
کلیبر شهر زغال اخته است. البته فصل این میوه خوشمزه مرداد و شهریور است، اما انواع فرآورده‌های متنوع آن در تمام مغازه‌های شهر به فروش می‌رسد. در کلیبر می‌توانید سراغ آش دوغ را هم بگیرید. با وجود آنکه کلیبر شهر کوچکی است، اما مراکز اقامتی متعددی در شهر وجود دارد. بنابراین مشکلی از بابت اقامت شبانه نیست.
اما مهمترین جاذبه گردشگری کلیبر قلعه معروف بابک است. قلعه بابک دژی کوهستانی در ارتفاع 2300 متر، در بلندای شعبه‌ای از رود زیبای ارس است. می‌گویند این قلعه مقر بابک خرمدین بوده است. اطراف قلعه را دره‌های بسیار عمیقی فرا گرفته‌اند که تنها از یک سو و از راهی باریک و صعب‌العبور به قلعه دسترسی دارد.ساختمان دژ در زمان اشکانیان و ساسانیان ساخته شده، اما به نام قلعه بابک معروف شده است.
از کلیبر به قلعه 3 کیلومتر مسیر آسفالته در پیش رو دارید که با تابلو‌های راهنما، در طی مسیر به پای قلعه خواهید رسید. اگر دوستدار کوهپیمایی هستید می‌توانید از اواسط جاده از یکی از دره‌هایی که قلعه در بالا‌ترین نقطه آن واقع شده و از پائین هم دیده میشود، بالا بروید. این مسیر شیب‌دار بوده و با پای متوسط حدود 2-3 ساعت زمان می‌برد.
مسیر جالب دیگری هم بصورت دیواره برای رسیدن به قلعه وجود دارد که نیاز به تبحر در کار‌های فنی دارد. در این مسیر جنگلی تنگ و عمیق، احتمال اشتباه در تشخیص راه اصلی از راه‌های فرعی وجود دارد، پس پیشنهاد می‌کنیم حتماً با راهنما آن را طی کنید. اما مسیری که به طور عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد دو مسیر پلکانی است که از شرق و غربِ ما را راحت‌تر به قلعه می‌رساند.
مسیر شرقی (مسیر مسافر- هتل) حدود 2 ساعت و راه غربی آن حدود یک ساعت و نیم زمان می‌برد. بخشی از مسیر غربی (پلکانی) را می‌توان با استفاده از خودرو‌های شاسی بلند نظیر لندروور و پرداخت کرایه، تا محلی که گوسفندسرا نام دارد طی کرد که این اقدام باعث کاهش زمانِ خواهد شد.
به بالای قلعه که رسیدید، پس از نوشیدن آب خنک از چشمه‌ای که داخل دژ وجود دارد، می‌بینید که تنها راه ورود به قلعه، دروازه اصلی است و ورود هر تازه واردی از دو برج دیده‌بانی قلعه کاملاً قابل رویت است، طوری که وقتی خودتان هم از مسیر پلکانی بالا می‌روید سختی راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره‌کننده آن، شما را به اعجاب وا خواهد داشت.
یکی از خطرات بر پا خاستن توفان نمک در مناطق خشک شده دریاچه ارومیه و سرایت آن به منطقه ارسباران است. علاوه بر این با دقت در نقشه‌های فضایی می‌توان متوجه این امر شد که نزدیک به 30 درصد جنگلهای ارسباران طی 18سال گذشته به واسطه فعالیت‌های انسانی نابود شده است.
یکی از مهمترین این فعالیت‌های مخرب طرح‌های راه‌سازی در دل جنگلهای ارسباران و مناطق حفاظت شده آن است. بزرگراه تبریز ـ ارمنستان و بزرگراه تبریز ـ اهر ـ باکو از جمله این طرح‌ها است. علاوه بر این زمزمه‌هایی از عبور قطار از اهر به سمت مرز به گوش می‌رسد.
کوه‌های منطقه قره باغ از ذخایر مس کشور به شمار می‌رود. از این رو توسعه معادن مس در این منطقه بشدت در حال پیشرفت است، بدون توجه به این مطلب که روی همین کوه‌ها جنگل و منابع عظیم‌تری را به امانت در اختیار داریم. باید مواظب ارسباران باشیم.
مناطق حفاظت شده ارسباران
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72 هكتار در كناره های جنوبی رود ارس د رشهرستان كلیبر واقع شده و به عنوان مكان ذخیره بیوسفر در یونسكو به ثبت رسیده است و از ارزش های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است.
پناهگاه حیات وحش كیامكی
پناهگاه حیات وحش كیامكی با وسعت 84000 هكتار و به ارتفاع 700 متر از سطح دریا از كناره های رود ارس تا ارتفاع 3347 متری در كوهستان كیامكی شهرستان مرند گسترده شده است .
منابع طبیعی
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر داخلی و یكی از دریاچه های مهم ایران است كه درشمال غرب فلات ایران و غرب آذربایجان شرقی از شمال به جنوب كشیده شده و از نظر طبیعی آذربایجان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم كرده است.
این دریاچه به دلیل تنوع بیولوژیكی به عنوان پارك ملی در فهرست آثار بین المللی میراث طبیعی به ثبت رسیده است.
در سواحل دریاچه ارومیه چندین بندر به منظور حمل و نقل مسافر و بار تأسیس شده است كه مهمترین آنها عبارت اند از :
1 – بندرشرفخانه در شمال شرقی دریاچه و در 30 كیلومتری شبستر
2 – بندر آق گنبد در ساحل غربی جزیره اسلامی ( شاهی ) و در سمت شرقی دریاچه واقع شده است .
3 – بندر رحمان لو نیز از بنادر مهم ساحل شرقی دریاچه است .
علاوه بر بنادر فوق بندرهای دانالو ، قبادلو و زینت نیز در ساحل شرقی دریاچه ارومیه قرار دارند.
قوری گول
دریاچه و آب راكد قوری گول دركنار جاده تبریز – بستان آباد در فاصله 45 كیلومتری شرق تبریز در میان ارتفاعات شرقی گردنه ی " شبلی " واقع شده است . این مكان به اشكال مختلف نامیده می شود ؛ مردم محل ، این مكان را " قوری گول " به معنی استخر خشك می نامند ، اما برخی دیگر آن را " دوری گول " به معنی استخر آب زلال و برخی " قویی گول " به معنی استخر گودال ژرف و عمیق نامیده اند .
درازا و پهنای این دریاچه چهار كیلومتر در چهار كیلومتر و مساحت آن 16 كیلومتر مربع است و حداكثر عمق آن به 13 متر می رسد .
تالاب و مرداب
استان آذربایجان شرقی دارای تالاب های كوچك و بزرگ متعدد و زیبایی است كه عمدتاً در محدوده شهرستان مراغه و هشترود واقع شده اند . مهمترین این تالاب ها عبارت ند از : تالاب های آلما گلی ، قبادلو ، ماهی آباد ، یانیق گلی ، بزوحق گلی ، قوشاگلی ، زولبین گلی ، یوسفلو ، دیب دیز و خرمالو .
چشمه های آب گرم
آذربایجان شرقی از كانون های مهم آب معدنی و آب گرم محسوب می شود . در اقصی نقاط این استان چشمه های متعدد آب گرم با خواصی ویژه وجود دارند كه طی سالیان دراز مورد استفاده مردم بوده است .
مهمترین این چشمه ها عبارت ند از : چشمه الله حق ، آب رس ، تاپ تاپان ، ورجوی ، گشایش ، و چشمه های سراب و صوفیان به ویژه چشمه آب معدنی كندوان .
آبشار عیش آباد ، شبستر
ارتفاع این آبشار حدود 15 متر است و در قسمت كوهستانی میشو غربی در جوار روستای عیش آباد شبستر واقع شده است . حدود 300 متر مربع وسعت دارد و در جوار كوه و دره منظر بدیعی از زیبایی طبیعت را به نمایش گذاشته است .
آبشار آسیاب خرابه ، جلفا
آسیاب خرابه یكی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی است ، قبلاً در این محل یك باب آسیاب بادی وجود داشت كه با استفاده از این آبشار كار می كرد . اما در حال حاضر خرابه ای بیش از این آسیاب باقی نمانده است. به همین دلیل به نام آسیاب خرابه معروف شده است.
این تفرجگاه در حدود 27 كیلومتری علمدار گرگر ( هادی شهر ) قرار دارد و در نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان در 5 كیلومتری روستای منجن آباد در حاشیه رود ارس واقع شده است.
آب این چشمه زیبا و زلال از كوه میامكی ، یكی از كوه های بلند بین منطقه دیزمار غربی ارسباران و شهرستان مرند و بخش زنوز سرچشمه می گیرد. در مظهر چشمه ی این آسیاب درختان انجیر بسیار روییده و آب به صورت آبشاری زیبا به سمت دره جریان می یابد . تمام سطوح دیواره ی آبشار پوشیده از خزه و گیاهان آبزی است و مناظر دل انگیزی را پدید آورده است .
علاوه بر پوشش گیاهی متنوعی كه در فضاهای جلگه ای ، دره ای و كوهستانی استان وجود دارد ، جنگل های متراكمی نیز نقاط مختلف استان را پوشانده است .
در شمال ارسباران دره ارس و بخش ورزگان شهرستان اهر ، كوه های قازان داغی و قندران باشی واقع شده است كه پوشیده از درختان جنگلی و مراتع كوهستانی است .
كوه های " گؤیچه بئل " پوشیده از درختان نیمه جنگلی است و مراتع سرسبز و خرم است و در جنوب غربی اهر واقع شده است . این مكان كوهستانی محل ییلاق ایلات " قره خانلو " و "مددلو" است. بیشترین گونه های درختی كه در جنگل های اهر مشاهده می شود ، بلوط و ممرز است.
جنگل های شهرستان های مراغه و هشترود نیز ا زنظر درجه اهمیت در مرتبه بعدی قرار دارند . این جنگل ها كه از وسعت كمتری نسبت به جنگل های ارسباران برخوردار است عمدتاً از درختچه گز تشكیل شده است.
بقعه شیخ شهاب الدین اهری
در پارک شیخ شهاب الدین قرار گرفته وآرامگاه شیخ شهاب الدین محمد اهری - عارف بزرگ قرن هفتم هجری- است. این بنای تاریخی با معماری اسلامی نشانگر ذوق هنر مردم این دیار در روزگار گذشته می باشد. تاریخچه این بقعه به عصر شاه عباس اول می رسد ولی قدمت بعضی از قسمتهای آن از جمله حصار سنگی مقبره و درب شرقی به قبل از دوره صفویه (دوره ایلخانی) مربوط میشود.
این بقعه دارای 1497 مترمربع بوده و ساختمانی مشتمل بر خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است از سال 1374 ه.ش. از قسمت خانقاه این بنا، بنا به عرفانی بودن بنا، بعنوان موزه ادب و عرفان شیخ شهاب الدین اهری استفاده می شود که در سطح کشور در نوع خود اولین موزه بوده و در حال حاضر شامل سه سالن و یک صحن است. در سالن ها اشیای عرفانی از قرن 15ـ7 ه.ق. و در صحن سنگ مزارهای قرن 15ـ11 ه.ق. به نمایش گذاشته شده است .
مسجد جامع اهر
با 21 گنبد و با طاقهای آجری و ستونهای عریض و استوار یادگاری از دوران سلجوقیان و اتابکان آذربایجان است .
بازار سرپوشیده اهر
با طاقهای آجری ساخته شده و در زمان حکمران ارسباران(رشیدالملک) مرمت و بازسازی شده و دارای راسته بازار ـ بازار نصیربیک و بازار جعفرقلی خان و بازار کفاشان می باشد. این بنا دارای حمامی بوده که در زمانهای قدیم از بین رفته است و اکنون محوطه آن دیده می شود. بازار اهر دارای تزئینات گچبری است و این تزئینات در کمتر بازاری دیده می شود.بازار دارای شاخه های متعددی بوده،راسته بازار،بازار کفاشان و بازار نصیر بیگ قسمتی از بازار های قدیمی اهر است که به شکل و شیوه قدیمی خود پا بر جاست .
کلیسای تاریخی سنت استپانوس
کلیسای تاریخی سنت استپانوس در 20 کیلومتری غرب جلفا، نهمین اثر جهانی ایران در ثبت یونسکو در میان کوه ها و درختان سرسبز محلی با عنوان " قئزل وانک " محلی برای اطراق گردشگران است.
درباره تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده است و عده ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می دانند و برخی دیگر آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.
در عبور از مسیر جلفا تا کلیسای سنت استپانوس، پل ضیاء الملک، نمازخانه چوپان در میان کوه های رسوبی سرخ رنگ حاشیه جاده و کاروانسرای خواجه نظر، چشم گردشگران را می نوازد.
کاروانسرای شاه عباسی
با طاقهای آجری و معماری زیبا در مسیر جاده اهر-تبریز و گردنه گویجه بیل واقع گردیده و دارای یک سالن بزرگ و غرفه های متعدد است و منصوب به دوره صفویه می باشد .
کلیبر؛ شهر زغال اخته
اگر تصمیم گرفتید به منطقه ارسباران سفر کنید به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً سری به شهر کلیبر و قلعه معروف آن یعنی قلعه بابک بزنید. برای رفتن به کلیبر باید پس از رسیدن به اهر 50 کیلومتر دیگر رانندگی کنید. مسیر اهر به کلیبر بسیار دیدنی است و تا اواسط اردیبهشت می‌توانید در برخی نقاط آن حتی توده‌های به جا مانده از برف را مشاهده کنید.
کلیبر شهر زغال اخته است. البته فصل این میوه خوشمزه مرداد و شهریور است، اما انواع فرآورده‌های متنوع آن در تمام مغازه‌های شهر به فروش می‌رسد. در کلیبر می‌توانید سراغ آش دوغ را هم بگیرید. با وجود آنکه کلیبر شهر کوچکی است، اما مراکز اقامتی متعددی در شهر وجود دارد. بنابراین مشکلی از بابت اقامت شبانه نیست.
اما مهمترین جاذبه گردشگری کلیبر قلعه معروف بابک است. قلعه بابک دژی کوهستانی در ارتفاع 2300 متر، در بلندای شعبه‌ای از رود زیبای ارس است. می‌گویند این قلعه مقر بابک خرمدین بوده است. اطراف قلعه را دره‌های بسیار عمیقی فرا گرفته‌اند که تنها از یک سو و از راهی باریک و صعب‌العبور به قلعه دسترسی دارد.ساختمان دژ در زمان اشکانیان و ساسانیان ساخته شده، اما به نام قلعه بابک معروف شده است.
از کلیبر به قلعه 3 کیلومتر مسیر آسفالته در پیش رو دارید که با تابلو‌های راهنما، در طی مسیر به پای قلعه خواهید رسید. اگر دوستدار کوهپیمایی هستید می‌توانید از اواسط جاده از یکی از دره‌هایی که قلعه در بالا‌ترین نقطه آن واقع شده و از پائین هم دیده میشود، بالا بروید. این مسیر شیب‌دار بوده و با پای متوسط حدود 2-3 ساعت زمان می‌برد.
مسیر جالب دیگری هم بصورت دیواره برای رسیدن به قلعه وجود دارد که نیاز به تبحر در کار‌های فنی دارد. در این مسیر جنگلی تنگ و عمیق، احتمال اشتباه در تشخیص راه اصلی از راه‌های فرعی وجود دارد، پس پیشنهاد می‌کنیم حتماً با راهنما آن را طی کنید. اما مسیری که به طور عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد دو مسیر پلکانی است که از شرق و غربِ ما را راحت‌تر به قلعه می‌رساند.
مسیر شرقی (مسیر مسافر- هتل) حدود 2 ساعت و راه غربی آن حدود یک ساعت و نیم زمان می‌برد. بخشی از مسیر غربی (پلکانی) را می‌توان با استفاده از خودرو‌های شاسی بلند نظیر لندروور و پرداخت کرایه، تا محلی که گوسفندسرا نام دارد طی کرد که این اقدام باعث کاهش زمانِ خواهد شد.
به بالای قلعه که رسیدید، پس از نوشیدن آب خنک از چشمه‌ای که داخل دژ وجود دارد، می‌بینید که تنها راه ورود به قلعه، دروازه اصلی است و ورود هر تازه واردی از دو برج دیده‌بانی قلعه کاملاً قابل رویت است، طوری که وقتی خودتان هم از مسیر پلکانی بالا می‌روید سختی راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره‌کننده آن، شما را به اعجاب وا خواهد داشت.
